Op 15 maart 2017 trekken de Nederlanders naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezing. Maar het politieke landschap dat ze daar aantreffen is de laatste maanden grondig veranderd. Er gaan stemmen op om het politiek bestel te moderniseren.
63, zoveel partijen staan er vandaag ingeschreven bij het centraal stembureau voor de Tweede Kamerverkiezing in Nederland. Als al deze partijen op 15 maart 2017 deelnemen, is er sprake van een record. Daar komt nog bovenop dat niet alle partijen die willen deelnemen zich geregistreerd hebben.
GeenPeil, twee nieuwe partijen en drie nieuwe lijstrekkers
Op 6 april vond in Nederland een referendum plaats over de associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en de Oekraïne. Het was het eerste raadgevend referendum in Nederland. Een raadgevend referendum wordt door een groep burgers aangevraagd, in tegenstelling tot een raadplegend referendum waar de overheid het voortouw neemt.
De benodigde opkomstdrempel van 30% werd behaald en het neen-kamp behaalde een ruime meerderheid van 61%. Maar tegen het negatieve advies van de burgers in, wil premier Rutte het verdrag nu toch ratificeren.
Dit is buiten GeenPeil gerekend, de partij die het initiatief nam voor het referendum. GeenPeil heeft in meer opzichten een heuse prestatie geleverd en laat zich niet zonder slag of staat aan de kant zetten. Na veel gekibbel doen de boegbeelden van GeenPeil – Jan Roos, Thierry Baudet en Jan Dijkgraaf – elk onder een andere vlag mee aan de Tweede Kamerverkiezing.
De burger die lid wordt van GeenPeil bestuurt zijn eigen Kamerleden op afstand met behulp van digitale hulpmiddelen.
Jan Roos is lijsttrekker van Voor Nederland (VNL) en Thierry Baudet heeft het Forum voor Democratie (FvD) opgericht. Beide partijen bevinden zich rechts in het politiek spectrum.
En op 3 december werd bekendgemaakt dat ook GeenPeil toch meedoet aan de Tweede Kamerverkiezingen. Lijsstrekker van dienst: Jan Dijkgraaf. GeenPeil heeft geen standpunten en geen partijprogramma. De burger die lid wordt van GeenPeil bestuurt zijn eigen Kamerleden op afstand met behulp van digitale hulpmiddelen. Een Nederlandse partij die geen standpunten heeft: het is wel heel bijzonder.
Zetelroof maal acht
Zetelroof is een ander belangrijke factor die de explosieve groei van het aantal partijen in Nederland verklaart. Maar liefst acht Kamerleden hebben zich afgesplitst sinds het kabinet Rutte II, een meerderheidskabinet van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) en de Partij van de Arbeid (PvdA) in november 2012 werd beëdigd.
De meeste dissidenten maken nu een politieke doorstart in een nieuwe partij. Het eerste lid in de rij dat zich afsplitste is het kritische PVV-lid Bontes. Hij vindt dat Wilders, leider van de Partij voor de Vrijheid te veel macht heeft. Kritiek op Wilders valt nooit in goede aarde, dus werd Bontes uit de partij gezet. Na de omstreden ‘minder Marokkanen’ uitspraak van Wilders in het voorjaar van 2014 – waarvoor de politicus ondertussen is veroordeeld – stapten twee andere Kamerleden uit eigen beweging uit de PVV-fractie: Van Vliet en Van Klaveren. Aanvankelijk zouden ook zij alleen verder gaan, maar inmiddels hebben Bontes en Van Klaveren de krachten gebundeld. De partij Voor Nederland (VNL) komt uit hun koker.
De ouderenpartij 50Plus startte in 2012 met twee zetels, maar na een vertrouwensbreuk met zijn bestuur, stapte fractieleider Klein op. Hij ging verder als eenmansfractie en richtte in november 2014 de Vrijzinnige Partij op.
De ‘Turkse kwestie’
En dan is er de belangrijke ‘Turkse kwestie’ binnen de Partij van de Arbeid. De twee PvdA Kamerleden Kuzu en Öztürk zijn het oneens met de kritiek van vicepremier Asscher op de rol van Turkse organisaties in Nederland. Het politieke duo werd geroyeerd, vormde een onafhankelijke fractie in de Kamer en richtte onder de naam ‘Denk’ een eigen partij op. De meest recente zetelroof vond eveneens binnen regeringspartij PvdA plaats. Monasch verliet de PvdA uit onvrede over de strijd om het lijsttrekkerschap van de partij en marcheerde met zijn partij ‘Nieuwe Wegen’ de politieke arena binnen.
Ook binnen de andere regeringspartij morrelde het. Daar is kamerlid Houwers – veroordeeld voor hypotheek- en inkomensfraude – er met een VVD-zetel vandoor gegaan.
Het wordt nu stilaan ook wel tijd voor nieuwe verkiezingen want momenteel heeft de coalitie van VVD en PvdA nog maar 75 zetels over in de Kamer. Op een aantal van 150 Kamerzetels heeft de regerende coalitie van VVD en PvdA ondertussen nog slechts 75 zetels in handen, geen meerderheid dus.
Er gaan bij de noorderburen stemmen op om het politiek bestel te moderniseren.
Is Nederland nog bestuurbaar?
De beide fenomenen, de afsplitsing binnen bestaande partijen en de manifestatiedrang van al die nieuwe partijen – er zijn nog meer nieuwe spelers dan hier beschreven – zijn al enige tijd onderwerp van grote bezorgdheid. Immers, het land moet bestuurbaar blijven. Er gaan bij de noorderburen dan ook stemmen op om het politiek bestel te moderniseren. Dit debat kent diverse invalshoeken.
Spreektijd kleine fracties inperken
De kleine fracties in de Kamer mogen nu allemaal uitgebreid hun zegje doen. Men – het Presidium van de Kamer – denkt er nu over de spreektijd in te perken en een limiet te stellen aan het mondelinge aantal vragen dat mag worden gesteld.
Deze maatregelen kunnen zonder een ingewikkelde en tijdrovende wetswijziging worden ingevoerd. Een simpele aanpassing van artikel 12 van het Reglement van Orde van de Tweede Kamer der Staten-Generaal volstaat.
Kiesdrempel
Het invoeren van een kiesdrempel is een andere denkpiste. In tegenstelling tot België waar een kiesdrempel is van 5%, heeft Nederland geen kiesdrempel. Daar is de kiesdrempel de facto gelijk aan de kiesdeler. De kiesdeler is het aantal geldig uitgebrachte stemmen dat een partij nodig heeft om met 1 zetel in de Kamer te geraken. De kiesdeler bij de landelijke verkiezingen in Nederland in 2012 was 62.773. Een kiesdrempel van 5% zou de situatie in ieder geval grondig veranderen en tot minder politieke verkaveling leiden.
Wijzigen van de Grondwet
Een kiesdrempel of het onmogelijk maken van afsplitsingen vergt een lastige grondwetswijziging waarvoor een tweederdemeerderheid en twee kabinetsperiodes noodzakelijk zijn. Een staatscommissie gaat zich nu over mogelijke aanpassingen van het politieke stelsel bezinnen. Een mogelijk probleem bij een structurele verandering is dat ook gewaardeerde partijen met een lange staat van dienst, zoals de Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) en de ChristenUnie (CU) in het nauw dreigen te komen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
