NarcoFiles: Belgische FN-wapens belanden tot bij top Colombiaanse drugskartels

Belgische vuurwapens van fabrikant FN Herstal, eigendom van de Waalse overheid, worden gebruikt tot in de hoogste regionen van de Colombiaanse drugskartels. Dat blijkt uit NarcoFiles, het grootste lek ooit van drugsdossiers uit Zuid-Amerika, die Knack en De Tijd onderzochten. Waals minister-president Elio Di Rupo (PS) geeft ‘geen commentaar’.

Dairon Manuel Plata Julio, bijgenaamd Balotelli, was jarenlang de belangrijkste drugstrafikant van de Clan del Golfo, het grootste drugskartel van Colombia en de grootste cocaïneverdeler ter wereld. Balotelli leidde de trafiek naar de Verenigde Staten en Centraal-Amerika, coördineerde de aankopen bij cocaïnelabs en dirigeerde huurmoorden en afpersingen. In de zomer van 2017 kon de Colombiaanse politie hem arresteren met de hulp van de Amerikaanse drugsbestrijdingsdienst DEA. Uit de gelekte NarcoFiles die Knack en De Tijd daarover konden inkijken, blijkt dat de drugsbaron bij zijn arrestatie een wapen droeg van Belgische makelij.  

‘Hij had bij zijn arrestatie een pistool op zich van het merk FN Herstal Belgium, kaliber 5,7×28 mm, met twee laders en 21 patronen, die alleen de krijgsmacht mag gebruiken’, staat te lezen in een van de gelekte Colombiaanse gerechtsdocumenten.

Als je de kogels van dit kaliber opzoekt op de website van FN Herstal krijg je eerst een waarschuwing: ‘De producten die op deze website als defensie- en wetshandhavingsproducten worden weergegeven, zijn uitsluitend bestemd voor de verkoop van militaire, wetshandhavings- en speciale eenheden en zijn onderworpen aan exportlicenties en -vergunningen.’ 

De NarcoFiles bevatten nog tal van andere recente drugsdossiers van het Colombiaanse Openbaar Ministerie waarin FN-wapens voorkomen met verwijzingen naar ‘Fabrique Nationale Herstal Belgique’ of ‘Fabricacion Bélgica’. De Belgische FN-wapens blijken in alle geledingen van de Colombiaanse drugswereld op te duiken, ook bij de paramilitaire groeperingen die profiteren van de cocaïnetrafiek. 

FN Herstal is al sinds 1997 volledig in handen van het Waals Gewest. Het bedrijf telt zo’n 1500  werknemers en is een van de wereldwijde topfabrikanten van pistolen, machinegeweren en automatische wapens. De overkoepelende Herstal Group is ook eigenaar van de Amerikaanse merken Browning en Winchester. 

81 FN-wapens

Voor dit NarcoFiles-onderzoek volgden De Tijd en Knack meer in detail het spoor van 81 FN-wapens die het Colombiaanse gerecht onlangs in beslag nam. Het gros (57) is pas de voorbije drie jaar ontdekt. Dat gaat van allerlei pistolen zoals de Five-seveN die in de VS bekendstaat als de ‘cop killer’ (zie foto 1 op de infografiek), tot een automatisch FN FAL-geweer. 

Het gros van de FN-wapens die opduiken in de Colombiaanse drugswereld zijn handpistolen. Die komen traditioneel meer voor bij criminelen: ze zijn klein, handig en schieten nauwkeurig. De strafste FN-wapens die we vonden in de NarcoFiles zijn machinepistolen van het type PS90 (foto 2), die FN in de jaren 1980 begon te ontwikkelen als een modern verdedigingswapen voor militairen. Zo werd in Medellin een drugscrimineel opgepakt die verdacht werd van 28 huurmoorden. De Colombiaanse politie vond bij een huiszoeking in zijn appartement twee PS90’s, een grote hoeveelheid munitie en 13.453 euro cash. 

In augustus 2021 is bijvoorbeeld ook een lager gerangschikt lid van de Clan del Golfo, bijgenaamd ‘Nicola’, opgepakt met een semiautomatisch GP-pistool van Browning, een van de twee Amerikaanse wapenmerken van FN. GP staat voor ‘Grand Puissance’, het wapen wordt ook wel de Hi-Power (foto 3) genoemd. De Colombianen bij wie het pistool is gevonden, bleken alleen al in 2021 verantwoordelijk te zijn voor vier moorden in de havenstad Santa Marta. Datzelfde jaar, in mei 2021, werd nog een andere Colombiaan met zo’n GP-pistool gearresteerd na een achtervolging die volgde op een moordpoging. Een lid van de narco-paramilitaire organisatie ‘GAO Caparros’, die met zijn kompanen afpersingen en moorden pleegde, werd in 2020 door het Colombiaanse leger gevat. Ook hij bleek een Browning-pistool te dragen.  

In totaal duiken er minstens elf Hi-Power-pistolen op in Colombiaanse politiedossiers. Die werden vrijwel zeker in ons land geproduceerd. Nils Duquet, wapenexpert van het Vlaams Vredesinstituut: ‘Dat standaardpistool werd bijvoorbeeld ook door de Belgische politie gebruikt. Ze komen waarschijnlijk in Colombia terecht via de verkoop op de Amerikaanse civiele markt.’ 

Het populairste ‘Belgische wapen’ in de Colombiaanse onderwereld lijkt de Browning BDA 380, met minstens zestien exemplaren. Die pistolen werden in opdracht van FN Herstal gemaakt bij het Italiaanse bedrijf Beretta en verkocht in Canada en de Verenigde Staten. Duquet: ‘De aangetroffen FN-wapens zijn dus wel Belgische wapens in de zin dat ze geproduceerd zijn door of in opdracht van FN Herstal, maar ze zijn niet per se op Belgische grondgebied gemaakt. FN heeft naast die in Herstal ook fabrieken in Portugal en de VS.’

In april kondigde het bedrijf een investering aan van 31 miljoen euro voor een nieuwe wapenfabriek in South Carolina.  

(Lees verder onder de preview)

Gesmokkeld vanuit de VS

Hoe zijn de Belgische  wapens tot bij de Colombiaanse drugscriminelen geraakt? Slechts voor 51 van de 81 FN-wapens die we onder de loep namen, konden we de serienummers terugvinden, onder andere via de foto’s bij het ballistisch onderzoek. In veel gevallen waren de nummers gewist. Zo vinden we in het dossier van een Venezolaan, die zonder papieren vluchtte bij een wegcontrole, foto’s van onderdelen van een PS90 met het serienummer FN059759. In principe is op basis daarvan de oorsprong van een wapen te achterhalen: waar werd het gefabriceerd en aan welke instantie werd het verkocht met een Belgische exportlicentie?  

Maar als we voor dat serienummer een ‘traceringsverzoek’ aanvragen bij de federale overheidsdienst Buitenlandse Zaken krijgen we daarover geen informatie. ‘Wij maken enkel traceringsverzoeken over aan de wapenindustrie als die geformuleerd worden door internationale organisaties, en niet door privépersonen of media’, reageert Sigurd Schelstraete, directeur Ontwapening en Non-Proliferatie, per mail.

Buitenlandse Zaken ontvangt naar eigen zeggen ‘relatief weinig dergelijke verzoeken, ongeveer twee per jaar’. De laatste jaren heeft onze federale overheidsdienst Buitenlandse Zaken geen traceringsverzoeken ontvangen van de Colombiaanse autoriteiten. De meeste traceringsverzoeken gebeuren echter in het kader van internationale politie- en gerechtelijke samenwerking, en dat verloopt via het vuurwapencontactpunt van de federale politie.  

Knack gaf het serienummer van die PS90 ook door aan FN Herstal zelf, maar ook dat weigert transparantie te bieden. Woordvoerder Henry de Harenne: ‘Wij gaan alleen in op traceringsverzoeken als ze afkomstig zijn van Belgische federale instellingen of internationale instellingen zoals de NAVO of de Verenigde Naties. Dit heeft niets te maken met het respect dat we hebben voor uw werk als journalist of de pers in het algemeen, het gaat om wettelijke procedures.’ (Lees de uitgebreide reactie van FN Herstal op ons onderzoek onder aan dit artikel.)

‘In grote lijnen kunnen die Belgische FN-wapens op drie manieren tot in Colombia zijn geraakt’, stelt Nils Duquet van het Vlaams Vredesinstituut. ‘Ten eerste kan het gaan om oude leveringen in de jaren 1960, 1970 of 1980 naar Zuid-Amerika. Wapens gaan lang mee en kunnen vervreemd worden van de oorspronkelijke eigenaar. Ten tweede kunnen ze verkocht zijn op de civiele markt in de Verenigde Staten, en vandaar naar het zuiden gesmokkeld zijn. Een derde optie zijn recente leveringen aan buurlanden van Colombia.’

Recent was er geen wapenexport naar Colombia. Op verzoek van Knack en De Tijd dook het Vlaams Vredesinstituut in zijn databank met federale exportlicenties tot 2000. Uit die analyse blijkt dat van 1970 tot 2000 minstens 202 vergunningen werden uitgereikt voor de export van vuurwapens en/of munitie vanuit ons land naar Colombia. Het spreekt voor zich dat er in die periode maar één grote vuurwapenproducent en -exporteur was in België: FN Herstal. Ook richting buurlanden Brazilië en Peru zijn er in die periode nog zeker 600 exportvergunningen afgeleverd.

(Lees verder onder de preview)

Darkweb

De Colombiaanse minister van Defensie gaf vorig jaar nog toe dat er bij het Colombiaanse leger interne onderzoeken lopen over mogelijke wapensmokkel naar guerrillero’s. Enkele FN-wapens die opduiken in de NarcoFiles en die we onderzochten, een Hi-Power en een FAL, verwijzen dan weer naar het Venezolaanse leger. De Hi-Power bevatte bijvoorbeeld de gravure ‘venezuelan armed forces’ en het wapenschild van het Venezolaanse leger.  

Uit de cijfers van het Vlaams Vredesinstituut blijkt dat tussen 1970 en 2000 minstens 57 vergunningen werden uitgereikt voor de export van vuurwapens- en/of munitie vanuit België naar de Venezolaanse defensie of de nationale garde in Venezuela. Als we daar nog de leveringen aan andere Venezolaanse diensten bij tellen, ging het om bijna 67 miljoen euro aan leveringen in die periode.

En er zijn nog andere kanalen mogelijk. Gelekte NarcoFiles geven aan dat het ook amper één of twee weken duurt voordat een verkoper op het darkweb, het moeilijk traceerbare deel van het internet, vanuit België of Nederland wapens kan opsturen van hier tot in Zuid-Amerika. Het gaat dan om wapens die nooit eerder zijn gebruikt in criminele dossiers, die verkocht worden met valse gegevens en die alleen met bitcoin betaald worden. 

‘In eerste instantie is het natuurlijk aan de Colombiaanse autoriteiten om de wapens die ze in beslag nemen effectief te gaan onderzoeken’, besluit Duquet. ‘Als zij daar geen onderzoek naar voeren, is het voor hen blijkbaar niet zo’n groot probleem. Maar als ze onderzoek doen, kunnen ze op basis van het serienummer contact opnemen met de Belgische autoriteiten, die dat traceringsverzoek dan kunnen doorgeven aan FN.’ Zo werkt het toch in theorie.