Na soap opera en messen in de rug: VS-Huis kiest heel conservatieve onbekende als speaker

Het vergde 22 dagen, 14 kandidaten, 4 nominaties en 4 stemmingen, maar uiteindelijk heeft het Huis van Afgevaardigden woensdagavond een speaker gevonden: Mike Johnson. Hij bleek de Republikein ‘met de minste vijanden’, ook al omdat velen niet weten wie hij is. ‘Ik zal hem googelen’, antwoordde Republikeins senator Susan Collins op de vraag wat ze van hem vond.

De tegenvallende verkiezingen van 2022 hebben de Republikeinen opgezadeld met een meerderheid van amper vier zetels in een Huis van Afgevaardigden met 435 verkozenen. Bovendien was de fractie hopeloos verdeeld tussen radicale Trumpianen, gewone conservatieven, Biden-gematigden (18 Republikeinen hebben een zetel gewonnen in een kiesdistrict waar Democraat Biden in 2020 won). Er waren ook leden die persoonlijke rekeningen te vereffenen hebben, of met persoonlijke ambities, om het nog niet te hebben over de ‘nihilisten’: Congresleden, vaak tegelijk Trumpianen, die de boel willen saboteren in de hoop dat sabotage uitzicht geeft op promotie, en dat het zo niet de boze achterban zal plezieren.

Dat was al een probleem in januari van dit jaar toen Kevin McCarthy vijftien stemrondes en meer dan vijftien toegevingen nodig had om tot speaker verkozen te worden. In zijn geval was het een levenslange ambitie om de voorzittershamer te bemachtigen, en na de vicepresident de tweede in rij te worden om de president op te volgen.

McCarthy was jarenlang minderheidsleider geweest, hij had de steun van ex-president Trump en was een kei in fondswerving voor zijn fractieleden. Maar zelfs met dat palmares moest hij door het slijk om 218 stemmen te werven.

Een van zijn toegevingen kostte hem negen maanden later zijn kop. Hij had ermee ingestemd dat voortaan één fractielid een afzettingsprocedure tegen hem in gang kon zetten.

(lees verder onder de preview)

Nadat hij een compromis over tijdelijke financiering van de overheid met Democraten had onderhandeld, vond Matt Gaetz uit Florida, de leider van de nihilisten, het welletjes. Acht Republikeinen kantten zich op 3 oktober tegen McCarthy, wat de speaker in de minderheid stelde. McCarthy stapte dik tegen zijn zin op als speaker.

Sindsdien ontwikkelde zich een tragikomedie. Het Huis valt stil zonder speaker. Er werd weliswaar een interimspeaker aangeduid, grijze muis Patrick McHenry, maar die had als enige functie de speakerverkiezingen te organiseren.

De Republikeinen beslisten kalm te beginnen, met een week om zich te bezinnen, kandidaturen in te wachten en kandidaten de kans te geven om campagne te voeren. Er boden zich twee zwaargewichten aan als kandidaat: nummer 2 in de fractie Steve Scalise, en Trumpgetrouwe Jim Jordan. Ze waren allebei rechtser dan McCarthy, allebei ontkenners van de presidentsverkiezingsuitslag, en hadden allebei, zoals McCarthy trouwens, op 6 januari 2001, voor en na de bestorming van het Capitool, tegen de certificatie van Bidens overwinning gestemd. Terwijl ze campagne voerden, brak de hel los in Israël en Gaza. Het Huis was bij gebrek aan speaker niet bij machte een resolutie te stemmen, laat staan extra steunmaatregelen goed te keuren.

Winnen en verliezen met Scalise en Jordan

Scalise won de nominatie, met 113 stemmen tegen 99 voor Jordan, ondanks een stemadvies van Donald Trump voor Jordan. Na korte tijd trok de genomineerde zich terug. Er kwam zelfs geen stemming in plenaire zitting. Ondermijnende activiteiten van Jordan en diens aanhang hadden hem doen beseffen dat hij geen kans maakte op de meerderheid van 217 of 218 (al naargelang de aanwezigheden). Supporters van Jordan hadden onder meer verwezen naar de bloedkanker van Scalise om hem te diskwalificeren, zogezegd om hem tijd te geven voor zijn behandeling.

Jordan werd de volgende genomineerde. Met hem waren er ook problemen. Hij was zo ongeveer de megafoon van Trump inzake verkiezingsfraude, en zocht driftig mee naar mogelijkheden om Biden uit het Witte Huis te houden. Toen het Capitool bestormd werd, bood hij aan anti-Trumper Liz Cheney in veiligheid te brengen. Ze sloeg zijn helpende hand weg met de woorden: ‘Maak dat je wegkomt. You fucking did this’. Hij ontkent dat dit gesprek plaatsvond, zij niet. De meerderheid van Republikeinen in het Huis hebben geen grote problemen met Jordans rol na de presidentsverkiezingen, maar enkelen wel. En die enkelen zijn met meer dan vier.

Jordan kampte nog met een donkere passage in zijn verleden, toen hij worstelcoach was aan de Ohio State University. De sportarts misbruikte jonge atleten. Slachtoffers beweerden dat Jordan van het misbruik afwist, wat later veranderde in: hij had ervan af moeten weten. Hij werd nooit in beschuldiging gesteld laat staan veroordeeld, maar dat hij niet tussenkwam bij grootschalig, en intern ruim bekend misbruik, hielp hem niet.

Het was intussen 14 oktober, en de Republikeinse meerderheid besliste niet onmiddellijk over Jordan te stemmen, maar het weekend vrij te nemen.

Medestanders van Jordan, daarbij Fox News-anker Sean Hannity en Trumpideoloog Steve Bannon, riepen aanhangers op om twijfelende Republikeinse verkozenen onder druk te zetten met telefoontjes of andere boodschappen. Die telefoontjes ontaardden al snel in dreigementen en zelfs doodsbedreigingen. Sommige verkozenen voorzagen extra veiligheidsmaatregelen voor de school van hun kinderen. Pas na meerdere dagen nam Jordan afstand van de dreigboodschappen.

Op 17 oktober ging hij de stemming in. Aanhangers van Scalise vergaven hem niet dat hij achter diens rug tegen hem campagne had gevoerd. McCarthy, die in afwachting van een nieuwe speaker het kantoor en het bordje met de titel behield, had de ambitie van een onverwachte terugkeer niet helemaal opgegeven. Enkele verkozenen, met Ken Buck uit Colorado op kop, eisten dat Jordan nu eindelijk zou erkennen dat Biden de legitieme, correct verkozen president van het land is. Jordan kreeg het niet over zijn lippen. En nog anderen vergaven Jordan niet dat hij telefonische bedreigingen aan hun adres had veroorzaakt.

Hij verloor de eerste stemming met 20 Republikeinse tegenstemmen. Hij haalde nog altijd 200 stemmen, tegen 212 voor zijn Democratische tegenkandidaat Hakeem Jeffries.

Op 18 oktober volgde een nieuwe stemronde. Jordan had nu 22 Republikeinse tegenstemmers. En twee dagen later, tijdens een derde stemronde, was dat aantal opgelopen tot 25.

In een geheime stemming maakte een meerderheid van de fractiegenoten hem duidelijk dat hij beter zijn kandidatuur kon intrekken.

Dat was het einde van de twee topfiguren die een gooi deden naar de hoge post.

De aanpak werd anders. Bekende figuren wekten duidelijk te veel aversie op. Men zou het proberen met negen onbekenden, daarbij twee die niet tegen de certificatie van de verkiezing van Biden hadden gestemd

Nog één mislukte poging en dan…

Maandag konden ze hun kandidatuur toelichten, waarna de fractie dinsdag stemde. Vele stemrondes later bleek Tom Emmer uit Minnesota, een van de twee die voor de certificatie van Biden had gestemd, de kandidaat van de fractie. Hij was trouwens de minst onbekende van de negen, en maakte al deel uit van het fractiebestuur. Zijn nominatie was zonder Donald Trump en de conservatieve partijvleugel gerekend. Trump liet weten dat de verkiezing van Emmer ‘een tragische vergissing’ zou zijn. De conservatieven verweten hem zijn steun aan het homohuwelijk, en verklaarden dat ze nooit op hem zouden stemmen. Emmer trok zijn kandidatuur dan maar weer weer in. De meeste resterende kandidaten van de negen oorspronkelijke namen opnieuw deel aan de kandidaatsverkiezing binnen de fractie, en uiteindelijk werd Mike Johnson uit Louisiana naar voor geschoven.

Gedeeltelijk omdat de volksvertegenwoordigers het moe waren, gedeeltelijk omdat ze hem niet kenden, in sommige gevallen omdat ze hem wél kenden, stemden alle Republikeinen in de plenaire zitting woensdag voor hem, zodat hij de nieuwe speaker werd.

Hij is niet, zoals McCarthy was, een begenadigd fondswerver, hij was tot dusver niet hoog opgeklommen in de hiërarchie van zijn partij.  Maar hij geniet de zegen van Trump, wat hielp. Hij is 51 maar nog relatief jong in het Huis. In 2016, het jaar van Trumps verkiezing, werd hij voor het eerst verkozen.

Wie is Mike Johnson?

Mike Johnson is een conservatief evangelische christen, die een opleiding had als grondwetspecialist. Hij had een tijdlang een politieke radiotalkshow, met forse standpunten tegen abortus en tegen homoseksualiteit, en werd vervolgens verkozen in het parlement van de staat Louisiana. Daar introduceerde hij een wet die het mogelijk zou maken ongestraft homokoppels te discrimineren. De wet raakte niet goedgekeurd, maar ze leverde Johnson wel de aandacht op van conservatieve groepen en financiers. Eerder, in 2004, had hij in een opiniestuk zijn standpunt rond homoseksualiteit en het homohuwelijk verduidelijkt: ‘Homoseksuele relaties zijn inherent onnatuurlijk’, schreef hij destijds, ‘en, zoals studies aantonen, uiteindelijk schadelijk en kostelijk voor iedereen. De maatschappij kan haar goedkeuring niet geven aan zo’n gevaarlijke levensstijl’.

Hij wordt volgens commentatoren de meest sociaal conservatieve, en de minst ervaren speaker in de recente geschiedenis.

Maar hij is ook, blijkbaar, een beminnelijk man. Hij is niet zoals Jordan – immer kwaad en opgewonden. Hij is hoffelijk in de omgang, heeft gesprekken met Democraten. Hij was de kandidaat met ‘de minste vijanden’, zei Ken Buck aan CNN.

Johnson stemde tegen de certificatie van Bidens verkiezing, en heeft nog niet gezegd of hij de uitslag intussen aanvaardt, maar Ken Buck zal het naar eigen zeggen dit keer laten passeren. Jordan, zei hij, was veel meer betrokken bij activiteiten na de verkiezingen.

Dat is nog maar de vraag. Johnson speelde wel degelijk een belangrijke rol. Hij zag, verklaarde hij aan The New Yorker, dat kiesfraude maar moeilijk te bewijzen was, en vond een grondwettelijk element om de kiesuitslag in Bidenstaten te betwisten: in volle covidcrisis hadden een aantal staten hun kieswetten aangepast, en volgens de grondwet – dixit Johnson – kan dat enkel na goedkeuring door het staatsparlement gebeuren. Maar in meerdere staten had het staatsparlement zich niet over de wijzigingen uitgesproken, wat het volgens Johnson mogelijk maakte de uitslag te betwisten. Hij voegde dat argument toe aan een bezwaar dat in Texas was geformuleerd. Trump zag het graag gebeuren, en verzocht hem handtekeningen van parlementairen te verzamelen ter ondersteuning van de zaak. Wat Johnson deed. Het leidde uiteindelijk nergens toe. Het Hooggerechtshof vond het argument niet serieus, en weigerde het zelfs grondig te bekijken. Maar op basis daarvan stemde Johnson tegen de certificatie van Biden.

Hij komt nu aan een hoofd van een instelling die tegen midden november de financiering van de overheid moet veiligstellen, die zich moet buigen over extra financiering voor Israël en Oekraïne, en dat met een fractie die, hoewel uitgeput van de vele interne gevechten, nog altijd hopeloos verdeeld is.

In het recente verleden stemde Johnson zelf, in tegenstelling tot zijn voorganger McCarthy, tegen extra geld voor Oekraïne, en tegen de tijdelijke financiering van de overheid.