Na overlijden tijdens Singapore Airlines-vlucht: ‘Turbulentie wordt een groeiend probleem’

Extreme turbulentie, zoals die die het leven eiste van een passagier op de vlucht van Singapore Airlines, kan in de toekomst vaker voorkomen vanwege de klimaatopwarming, schrijft luchtvaartexpert en hoogleraar Doug Drury. ‘Het lijkt erop dat we meer turbulente tijden tegemoet gaan.’

De meeste vliegtuigpassagiers hebben wel al eens een beetje turbulentie ervaren. Ernstige incidenten zijn zeldzaam, maar als ze zich voordoen kunnen ze dodelijk zijn.

De recente vlucht SQ321 van Singapore Airlines van Londen naar Singapore heeft dat jammerlijk geïllustreerd. Tijdens een confrontatie met extreme turbulentie stierf een persoon vermoedelijk aan een hartaanval en raakten verschillende andere passagiers ernstig gewond. De vlucht week uit naar Bangkok, zodat de passagiers in het ziekenhuis behandeld konden worden.

Luchtturbulentie kan overal voorkomen, maar komt op sommige routes veel vaker voor dan op andere.

Klimaatverandering zal naar verwachting de kans op luchtturbulentie vergroten en ze intenser maken. Sommige onderzoeken besluiten zelfs dat turbulentie de afgelopen decennia al is verergerd.

Waar komt turbulentie voor?

Bijna elke vlucht heeft op de een of andere manier te maken met turbulentie.

Als een vliegtuig na een ander vliegtuig opstijgt of landt, kan de wind die wordt opgewekt door de motor en de vleugeluiteinden van het voorste vliegtuig ‘zogturbulentie’ veroorzaken voor het achterste vliegtuig.

Dicht bij de grond kan er turbulentie ontstaan door sterke winden die samenhangen met weerpatronen. Op grotere hoogten kan er weer zogturbulentie ontstaan (als er dicht langs een ander vliegtuig wordt gevlogen), of turbulentie door opwaartse of neerwaartse luchtstromingen van een onweersbui.

Een andere vorm van turbulentie die op grotere hoogte optreedt, is moeilijker te voorspellen of te vermijden. Zogenaamde ‘heldere luchtturbulentie‘ is onzichtbaar, zoals de naam al doet vermoeden. Het wordt vaak veroorzaakt door warmere lucht die opstijgt naar koelere lucht en zal naar verwachting erger worden door de klimaatverandering.

Dichtbij het aardoppervlak is turbulentie het resultaat van twee of meer botsende winden die wervelingen van verstoorde luchtstromen creëren.

Het komt vaak voor in de buurt van bergketens, als de wind die over het terrein stroomt, omhoog versnelt.

Turbulentie komt ook vaak voor aan de randen van de straalstromen. Dat zijn smalle stroken van sterke winden op grote hoogte die rond de aarde cirkelen. Vliegtuigen reizen vaak in de straalstromen om een snelheidsboost te krijgen. Wanneer ze die straalstroom binnenkomen of verlaten, kan er turbulentie optreden op het moment dat ze de grens met de langzamere winden buiten de straalstroom oversteken.

Wat zijn de meest turbulente routes?

Het is mogelijk om turbulentiepatronen over de hele wereld in kaart te brengen. Luchtvaartmaatschappijen gebruiken deze kaarten om van tevoren alternatieve luchthavens te plannen of op andere zaken te anticiperen.

Hoewel turbulentie afhankelijk is van de weersomstandigheden, zijn sommige regio’s en routes er gevoeliger voor dan andere. De routes met de meeste turbulentie passeren vaak verschillende bergketens.

In Europa kwam de hoogste gemiddelde turbulentie in 2023 voor op de route van Milaan naar Genève, gevolgd door die van Milaan naar Zürich.

Klimaatverandering kan turbulentie doen toenemen

Hoe zal klimaatverandering de toekomst van de luchtvaart beïnvloeden?

Een studie vorig jaar vond bewijs voor een grote toename van heldere luchtturbulentie tussen 1979 en 2020. Ernstige turbulentie nam op sommige plaatsen met maar liefst 55 procent toe.

In 2017 voorspelde een ander onderzoek op basis van klimaatmodellen dat heldere luchtturbulentie tegen 2050 onder sommige klimaatscenario’s vier keer zo vaak kan voorkomen.

Hoe kunnen we daarmee omgaan?

Wat kunnen we doen om de schade door turbulentie te beperken? Technologie om turbulentie te detecteren bevindt zich nog in de onderzoeks- en ontwikkelingsfase. Piloten gebruiken weerradars om weerpatronen met een hoge vochtigheidsgraad op hun vliegroute te vermijden.

Meteorologische radarbeelden laten de piloten zien waar de meest intense turbulentie verwacht kan worden en ze werken samen met de luchtverkeersleiding om die gebieden te mijden. Wanneer er onverwacht turbulentie optreedt, zetten de piloten onmiddellijk het bordje ‘riemen vast’ aan en verminderen ze de stuwkracht van de motoren om het vliegtuig af te remmen. Ze houden ook contact met de luchtverkeersleiding om betere omstandigheden te vinden door te klimmen of te dalen naar zachtere lucht.

Meteorologische centra kunnen met behulp van satellieten weerpatronen zien ontstaan. Ze geven die informatie in realtime door aan vliegtuigbemanningen, zodat ze weten welk weer ze tijdens hun vlucht kunnen verwachten. Als er zich stormen ontwikkelen langs de route, geeft dat ook informatie over de verwachte turbulentie.

Het lijkt erop dat we meer turbulente tijden tegemoet gaan. Luchtvaartmaatschappijen zullen er alles aan doen om de gevolgen voor vliegtuigen en passagiers te beperken. Maar voor de gemiddelde reiziger is de boodschap simpel: als ze zeggen dat je je gordel om moet doen, moet je luisteren.

–Dit artikel is oorspronkelijk verschenen bij IPS-partner The Conversation.