Na het proces-Wilders: ‘Het beeld van Pim Fortuyn doemt al een tijdje op’

Politieke analisten in Nederland buigen zich over de veroordeling van Geert Wilders en de gevolgen ervan. ‘Als de PVV volgend jaar de verkiezingen wint, heb je heel veel partijen nodig om een Wildersloze coalitie te vormen.’

Na een lang en felbesproken proces werd de Nederlandse politicus Geert Wilders (PVV) veroordeeld voor aanzet tot discriminatie en groepsbelediging na zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak. Voor aanzet tot haat werd hij vrijgesproken. Een opvallende uitspraak, zegt Kees Boonman, analist voor het Nederlandse actuaprogramma EenVandaag. ‘In de publieke opinie kwam dat haat zaaien steeds weer terug. Het leek wel de cruciale aanklacht van het proces, maar dat is het uiteindelijk niet geworden.’

Sybert van Lienden, politiek activist en commentator bij De wereld draait door, vindt dat de rechter een bokkensprong heeft gemaakt door Marokkanen als een ras te bestempelen. ‘Een groep beledigen op basis van ras, en niet op nationaliteit, is strafbaar in Nederland’, zegt van Lienden. ‘Men heeft er internationale rechtspraak moeten bijhalen om ook Marokkanen daaronder te laten vallen.’

Wilders kreeg geen straf, maar de veroordeling betekent ook al veel volgens van Lienden. ‘Het is een normerende uitspraak, die een beetje laveert tussen alle belangen. Het Openbaar Ministerie vroeg een boete van 5.000 euro, maar dat is een peulenschil voor Wilders. Die veroordeling heeft een invloed op wat Wilders na zijn politieke carrière kan doen.’

De vraag is of die veroordeling standhoudt in hoger beroep, iets waar beide analisten zich vragen bij stellen. ‘Het is duidelijk dat de rechters zich beledigd voelden’, zegt Boonman. ‘Wilders heeft zich eerder heel kritisch uitgelaten over de Nederlandse rechtsstaat. Dat hij de rechters die hem veroordeelden D66’ers (progressieve liberalen, nvdr.) noemde, heeft er geen goed aan gedaan, zeker niet omdat hij zelf parlementariër is. Deze veroordeling is een signaal voor andere politici dat ze moeten oppassen met hun kritiek op de rechterlijke macht.’

Volle bloei

In de laatste peilingen komt de PVV van Wilders steeds als grootste partij naar voren. Uiteraard zijn peilingen geen verkiezingen, maar Boonman en van Lienden zijn het erover eens dat de veroordeling Wilders geen windeieren zal leggen. ‘Zijn politieke loopbaan is in volle bloei, en dat zal nog wel even zo blijven. Wilders zal zijn rol als martelaar van het vrije woord, die niet mag zeggen wat hij vindt, ten volle uitspelen in de campagne, zegt Loonman. ‘Toen de vluchtelingendeal tussen de Europese Unie en Turkije was beklonken en de vluchtelingenstroom verminderde, ging Wilders erop achteruit, maar ondertussen staat hij alweer een tijdje sterker dan ooit’, zegt van Lienden.

Volgend jaar zijn er parlementsverkiezingen in Nederland. De vraag is dus welke rol deze veroordeling, en bij uitbreiding het migratiethema, zal spelen in de campagne. Van Lienden ziet het debat niet harder worden dan het nu al is. ‘Het zijn op dit moment al Amerikaanse toestanden, het beeld van Pim Fortuyn doemt al even op. De andere partijen hebben ook al aangeven dat ze vooral zullen reageren door verdraagzaam te blijven’, zegt hij. Van Lienden haalt ook aan dat heel wat zaken uit het PVV-partijprogramma, zoals een boerkaverbod en een verbod op buitenlandse sponsoring voor moskeeën, al door de Nederlandse Tweede Kamer zijn geraakt.

Boonman ziet een groot electoraat rond de ideeën van Wilders, waar onder andere de VVD van minister-president Mark Rutte een graantje van wil meepikken. Er zit volgens hem een harde campagne aan te komen, met extremere standpunten, ook al houden de meeste Nederlandse politici hun reacties sober om de rechtsgang niet te beïnvloeden. Zo reageerde Rutte al dat, in tegenstelling tot wat Wilders in een videoboodschap beweert, dat Nederland ‘niet ziek is’ en dat ‘niemand onder of boven de wet staat’.

Negeren of regeren

Hoe het proces-Wilders de regeringsvorming zal beïnvloeden, hangt af van de beslissing in beroep. Van Lienden: ‘Als daar de schuld van Wilders wordt aangehouden en hij zijn woorden niet terugtrekt zoals de andere partijen hem vragen, zit meeregeren er niet in, omdat geen enkele partij zich wil verbinden aan een veroordeelde coalitiepartner. Als hij vrijgesproken wordt, zal die drempel kleiner zijn.’

Een andere factor is natuurlijk waar de PVV zal stranden. ‘Als ze de tweede of derde partij wordt, is ze vrij gemakkelijk te negeren’, zegt Boonman. ‘Als grootste partij wordt ze heel moeilijk uit de regering te houden. Op dit moment ontstaan er constant scheurpartijen, we zitten zeggen en schrijven aan 63 partijen die aan de verkiezingen zullen meedoen. Als de PVV wint, heb je heel veel partijen nodig om een Wildersloze coalitie te vormen.’