Na het gesprek tussen Trump en Poetin: Oekraïne moet hopen dat Poetin het verknalt

Na een ‘lang en zeer productief’ telefoongesprek met Vladimir Poetin toont Donald Trump zich bereid om Oekraïne voor de bus te gooien. Zal Poetin deze kans grijpen?

Is het Donald Trump menens om vrede te stichten in Oekraïne? De Amerikaanse president toont zich alvast ijverig. Gisteren sprak hij telefonisch meer dan een uur met Vladimir Poetin. Zowel Trump als het Kremlin bevestigde dat de twee leiders elkaar ‘in de nabije toekomst’ zullen spreken. Trump noemde Saudi-Arabië als een mogelijke ontmoetingsplaats.

Ongeveer terzelfdertijd kondigde de Amerikaanse minister van Defensie Pete Hegseth een opmerkelijke koerswijziging aan. In de aanloop naar de Ukraine Defense Contact Group, de bijeenkomst van landen die Oekraïne steunen, stelde hij dat NAVO-lidmaatschap geen optie is voor Oekraïne, en dat het er niet op moet rekenen om zijn grondgebied volledig te heroveren. Hij benadrukte ook dat Amerika onder geen beding troepen zou leveren voor een eventuele vredesmacht.

Positie ondergraven

De uitspraken van Hegseth zijn – uiteraard – slecht nieuws voor Oekraïne. Het verzaken aan NAVO-lidmaatschap en het opgeven van grondgebied waren twee belangrijke hefbomen die Oekraïne bij eventuele onderhandelingen kon inzetten. Hegseths uitspraken verzwakken de Oekraïense onderhandelingspositie, omdat hij ze bij wijze van spreken op voorhand al weggeeft.

Nog zorgelijker voor Oekraïne is de kennelijk totale afwezigheid van Keith Kellogg, Trumps officiële Oekraïnegezant. Kellogg geldt als pro-Oekraïens: hij stelde in het verleden voor om Oekraïne tot de tanden te bewapenen als Rusland weigert om aan de onderhandelingstafel te komen. Dat Trump Kellogg nu kennelijk weghoudt van het toenaderingsproces mag eveneens als een knieval voor Rusland gelden.

Bovendien suggereert de demarche van Trump dat hij bereid zou zijn om zonder Oekraïne aan de onderhandelingstafel te gaan zitten. Dat is het scenario dat Oekraïne sinds het begin van de oorlog uit alle macht probeerde te vermijden.

Grillige Trump

Tegelijk geldt een zekere voorzichtigheid. Ondanks de aankondiging van ‘onmiddellijke’ onderhandelingen liggen er vooralsnog geen tijdstip en locatie vast. Het is onduidelijk waarover er onderhandeld zou worden, met welk doel.

Bovendien zijn Trumps uitspraken over internationale politiek, op z’n zachtst gezegd, grillig. Zo dreigde hij er begin februari nog mee om de olie- en gasprijzen te verlagen en strengere sancties uit te vaardigen om Rusland aan de onderhandelingstafel te krijgen. Ook Hegseth refereerde in zijn speech aan Amerikaanse pogingen om de energieprijzen te verlagen en betere sanctiehandhaving.

Wat Trump vandaag beweert, is niet zelden het tegenovergestelde van wat hij morgen of overmorgen beweert. De auteur van The Art of the Deal lijkt momenteel vooral de strategie te volgen om beide partijen om beurten de stuipen op het lijf te jagen. Het succes van die strategie moet nog blijken.

Mineralen voor Veiligheid

Tegelijk lijkt Amerika wel degelijk bereid om een (beperkt) engagement te houden tegenover Oekraïne. Minister van Financiën Scott Bessent sprak daarbij over een mogelijk ‘veiligheidsschild’ voor Oekraïne, waarbij het land Amerikaanse bedrijven zou toelaten om in de ontginning van zeldzame mineralen te investeren. In ruil voor die mineralen zou Amerika wapenleveringen aan Oekraïne kunnen verzekeren.

Het idee van die mineraaldeal, die Zelensky naar eigen zeggen weldra wil afronden, komt opmerkelijk genoeg van Oekraïne zelf. In het ‘overwinningsplan’ dat Zelensky in september 2024 presenteerde opperde hij al de mogelijkheid om zeldzame materialen samen met westerse partners te ontginnen. Dat was toen al een expliciete handreiking naar Trumps zakeninstinct in buitenlandse relaties.

Of Oekraïne op die manier een goede deal krijgt, valt nog te bezien. Sowieso zit het land met het probleem dat zijn voornaamste minerale reserves in het oosten liggen: in bezet gebied, of in gebied dat dicht bij de frontlijn ligt. Geen van beide locaties is aanlokkelijk voor eventuele bedrijven.

Europese vredestroepen op Oekraïense bodem? ‘Het zou enige improvisatie vergen, maar het is niet onmogelijk’

‘Ons geheime wapen’

De voornaamste hoop voor Oekraïne is, verrassend genoeg, Vladimir Poetin. In het begin van de invasie werd de Russische president in Oekraïense kringen spottend ‘ons geheime wapen’ genoemd: door Poetins desastreuze voorbereiding werd het Russische leger in het begin van de invasie teruggeslagen. Ondanks de gestage vooruitgang die het Russische leger het afgelopen jaar boekte, is de Russische invasie een groot strategisch falen. In Oekraïne leeft de hoop dat Poetin ook deze strategische opportuniteit zal verknallen door te ambitieus te zijn en de Amerikaanse regering te opzichtig te treiteren.

Het is immers maar de vraag in welke mate Rusland echt bereid is om aan de onderhandelingstafel te gaan en oprecht te onderhandelen. Poetin staat, ondanks alle berichten over de toestand van de Russische economie, niet onder acute druk om de oorlog te stoppen. Ondanks de grote verliezen boekt het Russische leger vooruitgang. Ook bij de bevolking bestaat geen grote heimelijke anti-oorlogsbeweging.

Bovendien zijn het innemen van Oekraïens grondgebied en het verhinderen van NAVO-lidmaatschap niet Poetins einddoel in Oekraïne. Dat blijft om van Oekraïne opnieuw een ‘bevriende natie’ te maken: een staat die enkel in naam onafhankelijk is, geen eigen buitenlands beleid kan voeren en militair te zwak is om zich tegen een Russische aanval te verweren.

‘Robuuste veiligheidsgaranties’ voor Oekraïne, zoals Hegseth in zijn speech benadrukte, zijn in die optiek onaanvaardbaar voor Rusland. Bovendien eist Poetin al langer dat Oekraïne afscheid neemt van zijn huidige president Volodymyr Zelensky. Het valt te betwijfelen of Amerika daarin zal meegaan: waarom zou je de leider met wie je net een deal hebt gemaakt meteen de laan uitsturen?

Vraag is ook of Trump echt geïnteresseerd is in een duurzame vrede in Oekraïne. Fundamenteel is vrede in Oekraïne niet noodzakelijk iets waarmee deze Amerikaanse president zich écht wil bezighouden. Met zijn voorstel om vredesonderhandelingen op te starten lijkt Trump vooral te hopen om de kwestie-Oekraïne even in de koelkast te stoppen. Benieuwd of Rusland dat zal toelaten.

Waarom Poetin niet met Zelensky wil onderhandelen over Oekraïne