Na de midterms van eerder deze week is het best mogelijk dat we tot december moeten wachten op een meerderheid in de Amerikaanse Senaat. Ook over het Huis van Afgevaardigden is er nog geen uitsluitsel. Dat belet niet dat de politieke oorlogen al begonnen zijn.
Het was woensdag boeiend om enkele uren naar de conservatieve zender Fox News te kijken. Enkele prominente Republikeinen toonden er hun gebrek aan acteertalent: hun mond verspreidde een positieve boodschap terwijl hun zure gezicht boekdelen sprak. Ronna McDaniel, voorzitter van het Republican National Committee (RNC), verklaarde dat de zogenaamde rode golf, de voorspelde grote overwinning van de Republikeinen, door de pers gefabriceerd was. Maar er was wel degelijk een wave, zei ze: we wuiven Nancy Pelosi, de Democratische speaker van het Huis van Afgevaardigden, vaarwel. Haar woordgrapje kon niet verhullen dat ze niet opgezet was met de resultaten.
Toch weigerde McDaniel toe te geven dat de resultaten tegenvielen. Integendeel, zei ze, hoe klein de meerderheid van de Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden ook wordt, ze volstaat om de plannen van Biden lam te leggen. Dat is de essentie: het tegenhouden van kwalijke plannen die geld kosten en de inflatie aanwakkeren.
Naast de verklaringen van politici met een positieve boodschap en een zuur gezicht was er het gebekvecht tussen rechtse analisten. Zij probeerden iemand de tegenvallende resultaten in de schoenen te schuiven. Volgens sommigen hadden de Republikeinen hun kiezers geen alternatief geboden. Ze hadden gezeurd over inflatie maar verzuimd uit te leggen hoe zij die inflatie zouden wegwerken. Anderen vonden dat het verlies toch vooral te maken had met de falende kandidaten die met de steun van voormalig president Donald Trump hun voorverkiezingen hadden gewonnen.
Kellyanne Conway, een topadviseur in het Witte Huis van Trump, ging in op de bitse strijd om het presidentschap die haar vroegere baas lijkt te gaan voeren met Ron DeSantis, de herkozen gouverneur van Florida. DeSantis vloerde zijn Democratische uitdager met 20 procent voorsprong, en won ook in traditioneel Democratische kiesdistricten.
Na zijn overwinning scandeerden zijn supporters ‘Twee jaar meer’. DeSantis is voor vier jaar verkozen, maar zijn aanhangers gaan ervan uit dat hij in 2024 de volgende president wordt. New York Post, de krant van de Australische mediamagnaat Rupert Murdoch, sloot zich bij het gejubel aan. ‘DeFUTURE’, kopte de conservatieve krant op de voorpagina onder een foto van DeSantis en zijn familie.
In commentaarstukken in de krant werd hij in de balans gelegd met Trump. De uitkomst was positief voor DeSantis. Zelfs de lengte van zijn overwinningstoespraak (10 minuten) stak voor de krant positief af bij de speeches van de altijd breedvoerige Trump. De recente aanvallen van de gewezen president op DeSantis werden dan weer als ‘beschamend, maar niet verrassend’ bestempeld. Trump heeft ermee gedreigd de vuile was van DeSantis buiten te hangen als die zich in de strijd om het presidentschap zou mengen. ‘Als hij zich kandidaat zou stellen,’ zei hij tegenover enkele journalisten, ‘zal ik jullie dingen over hem vertellen die niet flatterend zijn. Ik weet meer over hem dan om het even wie, behalve misschien zijn echtgenote’.
Kellyanne Conway zag het zo: Trump mag zijn kandidatuur voor 2024 maar stellen na de midterms, dat wil zeggen eind december, als de run-off, de beslissende verkiezingsronde voor de Senaatszetel in Georgia, achter de rug is. Trump heeft laten blijken dat hij al op 15 november zijn presidentskandidatuur zal stellen. Conway raadt dat af. Het schrikbeeld van een nieuwe Trumpcampagne zou de Democratische kiezers in Georgia mobiliseren, met een Democratische meerderheid in de Senaat als gevolg.
Over DeSantis zei ze dat hij het best even wacht om zijn kandidatuur voor het presidentschap aan te kondigen. Zo snel na zijn verkiezing tot gouverneur zou dat op kiezersbedrog lijken.
Joe Biden wilde woensdag niet aangeven tegen wie hij het liefst om het presidentschap zou strijden: ‘Het zal leuk worden om te zien hoe ze tegen elkaar tekeergaan.’
Kattenbakken
De meer pertinente kritiek van Republikeinen op de verkiezingsnederlaag van hun partij kon je op andere zenders horen. De gematigde gouverneur van New Hampshire, Chris Sununu, vatte het zo samen: ‘Kiezers denken: we kunnen het beleid later nog bijsturen. De crazies kunnen we beter meteen aanpakken.’ En zo werden die gekken, ondanks de steun van Trump, weggestemd. In New Hampshire gebeurde dat met Senaatskandidaat en gepensioneerde generaal Don Bolduc, die in de laatste dagen van de campagne protesteerde tegen het gebruik van kattenbakken in schooltoiletten. Volgens hem kregen kinderen op school te horen dat ze zich ook kunnen identificeren als katten in mensenvorm. Voor die kat-kinderen zouden kattenbakken in de toiletten voorzien zijn.
Gouverneur Sununu wist niet te vertellen waar die beweringen van zijn partijgenoot op sloegen, maar wel dat je met dat soort onzin geen verkiezing wint. Een andere, betere Republikeinse kandidaat had wél de Senaatszetel kunnen veroveren, zei hij. Bolduc werd geprezen door Trump, maar de ex-president riep de kiezers tijdens de primary in New Hampshire niet op om op hem te stemmen. Maar zelfs zonder zijn officiële aanbeveling versloeg Bolduc zijn meer gematigde partijgenoten.
Speaker McCarthy
Nog voor het helemaal zeker is dat zijn partij een meerderheid heeft in het Huis, bevestigde de Republikeinse leider Kevin McCarthy dat hij kandidaat is om speaker, voorzitter, te worden. Hij stelt een campagneteam samen.
Al meteen liet de rechtse Freedom Caucus weten dat haar leden nog niet beslist hebben of ze McCarthy zullen steunen. Een andere groep, de trumpiaanse verkozenen, hebben ook hun eisen.
Marjorie Taylor Greene, die haar zetel in het Huis met succes verdedigde, had eerder gezegd dat McCarthy, om de trumpiaanse achterban ter wille te zijn, die ‘veel macht en veel bewegingsruimte’ moet geven.
Adam Kinzinger, de anti-Trump-Republikein die niet langer verkiesbaar was, zei aan nieuwszender CNN dat McCarthy wellicht naast de prijs zal grijpen. Volgens hem zal Trump McCarthy als zondebok gebruiken voor de tegenvallende resultaten. ‘We kennen hem goed genoeg: hij zal niet zelf de schuld voor de uitslag op zich willen nemen.’
Kinzinger verwacht dat Trump de kandidatuur van McCarthy zal torpederen met een tegenkandidaat. Maar ook zonder torpedo’s en tegenkandidaten is McCarthy nog geen speaker. Zijn gematigde verkozenen willen niet dat hij zich concentreert op onderzoekscommissies naar alles wat president Biden doet, terwijl de trumpisten zulke onderzoekscommissies juist zien als de beste manier om hun tijd te besteden. De Freedom Caucus wil de geldkraan dichtdraaien terwijl anderen vrezen dat het schrappen van populaire Bidenmaatregelen de Republikeinen zal schaden. McCarthy zal moeten beloven en paaien. Hij zal strooien met lidmaatschappen voor belangrijke commissies. Zo liet de Freedom Caucus al weten dat haar leden bepaalde voorzittersposten in commissies opeisen.
Zal de rol die Trump speelde bij de selectie van slechte kandidaten ervoor zorgen dat de partij afstand neemt van de gewezen president? Kinzinger wacht af: ‘Ik dacht op 7 januari 2021 (de dag na de bestorming van het Capitool door Trumpgetrouwen, nvdr.) ook al dat het een goed moment was om afstand te nemen.’
Slechte exitpolls
Bij de Democraten, officieel de verliezers van de midterms, is de stemming minder somber. President Biden was op zijn vrolijkst tijdens een persconferentie, al gaf hij ook aan dat de meevallende verkiezing er niet toe mag leiden dat de Democraten de frustraties bij het publiek over inflatie, criminaliteit en migratie uit het oog verliezen.
De Democraten kunnen nog niet goed inschatten hoe de vrij gunstige uitslag tot stand is gekomen. Op één punt zijn ze het eens met de Republikeinen: het wordt moeilijk om de komende twee jaar iets gerealiseerd te krijgen in het Congres.
Maar hoe verklaren ze de relatief goede uitslag?
Ja, Trump hielp slechte kandidaten te selecteren, zoals televisiedokter Mehmet Oz in Pennsylvania. Ja, de peilingen hadden dit keer wellicht de Democratische kiezers onderschat. Bij de vorige verkiezingen werd de impact van de Republikeinse kiezers telkens onderschat. Dit keer werd er overgecompenseerd. En onafhankelijke kiezers kozen vaker voor de Democratische kandidaat dan de peilingen hadden aangegeven.
Uit de exitpolls bleek nochtans hoe erg het gesteld is met de Verenigde Staten. 75 procent van de ondervraagden denkt dat het de verkeerde kant uitgaat met het land. 43 procent van de kiezers ziet Biden nog zitten.
Vooraf bleek uit peiling na peiling dat de economie (plus de inflatie) verreweg de grootste bekommernis van de Amerikanen was. Voor ongeveer 55 procent van de bevolking zou het de topprioriteit geweest zijn. De abortuswetgeving was op ruime afstand tweede, met ongeveer 15 procent van de ondervraagden die ze als topprioriteit noemde.
Nochtans gaven de exitpolls aan dat 28 procent van alle kiezers bekommerd was om de abortuswetgeving, en was abortus wellicht de belangrijkste zorg van Democratische kiezers – belangrijker dan de economie. Het thema mobiliseerde vrouwen en jongeren om te gaan stemmen. Met één nuance: in gebieden waar het recht op abortus gegarandeerd is, zoals in New York, was het minder prominent aanwezig, en verloren de Democraten Huiszetels.
In minstens vijf staten waren er dinsdag referenda rond abortus, en in alle gevallen, hoe conservatief de staat ook was, wonnen de voorstanders van legale abortus. Abortus speelde dus een grotere rol dan gedacht, en was een thema waarvoor kiezers hun economische grieven tegenover Biden inslikten.
Biden en de opgetrommelde ex-president Barack Obama voerden in de laatste dagen van de campagne het voortbestaan van de democratie als thema op. ‘De Democratie staat op het stembiljet’ was het zinnetje dat ze allebei gebruikten. Commentatoren hebben daar vragen bij gesteld en zelfs de spot mee gedreven. Uit de exitpolls blijkt nu dat het thema wel degelijk aansloeg en stemmen opleverde.
Een van de grootste missers in de peilingen vormden de voorspellingen rond de Senaatsrace in Pennsylvania. Die werd voorgesteld als een nek-aan-nekrace tussen de Democraat John Fetterman en de Republikein Mehmet Oz. De staat maakte zich op voor dagenlange tellingen en felle juridische betwistingen rond slecht gedateerde poststemmen. Joe Biden moest in 2020 vijf dagen wachten alvorens hij tot overwinnaar in de staat werd uitgeroepen.
Dit keer won Fetterman luttele uren na het sluiten van de stembureaus. Oz gaf meteen zijn nederlaag toe.
In alle kiesdistricten van Pennsylvania deed Fetterman het merkelijk beter dan Biden in 2020. De late steunbetuiging van televisie-icoon Oprah Winfrey, die nota bene Fettermans uitdager Oz had gelanceerd in haar programma, heeft daarbij zeker geholpen. En er was het positieve effect van de gouverneursrace, die de Democraat Josh Shapiro met ruime voorsprong won.
In zijn overwinningstoespraak wees Fetterman op een ander aspect. Hij voerde campagne ‘voor elke kleine stad of persoon die achtergelaten werd. Voor elke baan die verloren ging. Voor elke fabriek die de deuren gesloten heeft’. Hij deed dat op alle plekken in de staat, ook in Trumpland. Hij won daar geen meerderheid, maar hij won er wel stemmen, ook al is zijn programma lichtjaren verwijderd van dat van Trump.
Midterms
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier