De Israëlische droneaanval van afgelopen nacht is vooral symbolisch, stelt Midden-Oostenkenner Erwin van Veen (Instituut Clingendael). ‘Iran kan achterover leunen en nu en dan een tik uitdelen.’
Afgelopen nacht werden boven de Iraanse stad Isfahan drie Israëlische drones neergehaald. De aanval wordt gezien als een vergeldingsactie voor de grootschalige Iraanse raket- en droneaanval van afgelopen weekend. Volgens Iraanse bronnen zijn de ‘verdachte objecten’ er niet in geslaagd schade te berokkenen. Aan Amerikaanse kant wordt de Israëlische aanval als ‘zorgvuldig gekalibreerd’ bestempeld. Itamar Ben-Gvir, de extreemrechtse Israëlische minister van Nationale Veiligheid, noemde de aanval al ‘zwak’.
De aanval kadert in de oplopende spanningen tussen Israël en Iran. Sinds de grootschalige Hamas-aanval van 9 oktober 2023, waarvoor Israël Iran ten dele verantwoordelijk houdt, is de rivaliteit tussen beide krachtpatsers in het Midden-Oosten enorm toegenomen. Toch ziet Midden-Oostenkenner Erwin van Veen, verbonden aan het Nederlandse Instituut Clingendael, de laatste aanval eerder als een ‘symbolische reactie’.
Erwin van Veen: Als het Israëlische antwoord hierbij blijft, zal dat eerder een aanleiding zijn om te de-escaleren. Dit was al bij al een kleinschalige aanval, met kleine drones die niet al te veel schade kunnen aanrichten. Het was geen massale dronezwerm waarmee je de luchtafweer probeert te verzadigen en echt schade probeert aan te richten. Het was evenmin een gerichte aanval met gevechtsvliegtuigen.
Hoe verklaart u de keuze voor Isfahan als doelwit?
Van Veen: De aanval was gericht op de zogenaamde Tactical Air Base, de luchtmachtbasis waar afgelopen weekend een aantal van de drones zijn opgestegen waarmee Iran Israël heeft aangevallen. Met de keuze voor Isfahan laat Israël ook zien dat zijn drones vrij diep in Iran kunnen komen zonder dat de Iraanse luchtverdediging reageert. Het is belangrijk om aan te stippen dat Israël niet de nucleaire faciliteit heeft aangevallen die net buiten Isfahan ligt.
Hoe groot acht u het risico dat Iran op afzienbare termijn een kernwapen kan ontwikkelen?
Van Veen: Iran beschikt voor zover we weten nu niet over nucleaire wapens. Het kan de ontwikkeling van die wapens wel versnellen, maar ook dan duurt het nog wel enkele maanden. En zelfs dan zijn er nog tal van problemen, omdat Iran de structuur en technologie die nodig zijn voor lancering ook nog niet op orde heeft.
Vindt u het vreemd dat die drones zo ver raken?
Van Veen: Het gaat over kleine drones die lastig te detecteren zijn. Israël heeft dit al eerder gedaan, en toen bleek dat de Iraanse luchtafweer veel moeite had om ze neer te halen. Aan de andere kant mag het natuurlijk niet verbazen. Iran is een enorm land: het is moeilijk om dat hele grondgebied even goed te beschermen.
Het risico op echte escalatie neemt bij elke incident verder toe.
Hoe verontrustend is het dat twee grootmachten uit het Midden-Oosten elkaar om beurten bestoken?
Van Veen: Dat is uiteraard behoorlijk verontrustend. Tot voor kort wisten we natuurlijk dat het mogelijk was, maar het was toch altijd een hypothetisch scenario. Zelfs als het conflict na deze aanval even afkoelt, blijven we in het oog van de storm. Als Israël binnenkort opnieuw een hoge militair van de Iraanse Revolutionaire Garde doodt – en dat zullen ze ongetwijfeld doen – kunnen dit soort acties zich herhalen. Het risico op echte escalatie neemt bij elke incident verder toe.
Hoe schat u de Iraanse positie in? Zijn zij klaar voor een regionaal conflict?
Van Veen: Iran wil een regelrechte confrontatie met Israël vermijden. Je ziet het aan de manier waarop de Iraanse staatsmedia deze laatste aanval verslaan: afgeweerd, geen schade, einde probleem. Je zag het ook bij de Iraanse aanval op Israël van afgelopen weekend. Die was vooraf aangekondigd en opgezet op een manier dat Israël gemakkelijk kon reageren.
Hoe verklaart u die terughoudendheid?
Van Veen: Iran speelt graag op zijn sterktes, en conventionele militaire kracht zit daar niet bij. De Iraanse conventionele strijdkrachten zijn vrij zwak. Het is maar zeer de vraag hoe lang het Iraanse leger een directe confrontatie met Israël en Amerika kan uithouden. Maar de voornaamste reden is dat Iran op strategisch niveau de oorlog aan het winnen is.
Wat bedoelt u daarmee?
Van Veen: Israël zit in het defensief. Door de beeldvorming die ondertussen is ontstaan door het enorme dodenaantal, de verwoesting en de hongersnood in Gaza, heeft het zichzelf strategisch volledig klemgezet. Er lopen ondertussen twee processen tegen Israël bij het Internationaal Gerechtshof en een procedure bij het Internationaal Strafhof. De verwoesting van Gaza kan een nieuwe generatie van radicalisering aan Palestijnse kant veroorzaken. Hamas is niet vernietigd. Israël weet niet wat het met de aanvallen van Hezbollah vanuit Zuid-Libanon moet doen. Iran kan achteroverleunen en nu en dan een tik uitdelen.
Israëlisch-Palestijns conflict
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier