‘Na de brexit: in de politiek bestaat geen Waarheid’

De keuze voor een brexit zou het gevolg zijn van feitenvrije politiek, een campagne die bol stond van leugens, zo wordt beweerd. Maar in de politiek is er niet zoiets als “waarheid”, schrijft Brendan O’Neill. “Wie zijn zienswijze verheft tot het niveau van een metafysische waarheid volgt de redenering van een religieus persoon. De volgende keer dat u iemand hoort klagen over feitenvrije politiek, bedenk dat het een arrogante poging is om een open debat te smoren.”

Na het grandioos verkeerd gelopen referendum over de brexit heeft de zwaar verwonde Britse elite een “verklaring” gevonden. Het volk heeft haar advies naast zich neergelegd, omdat al die mensen waren gegijzeld door “feitenvrij politiek”. Ja, ze zijn massaal gevallen voor demagogen, die ze met hun leugens een rad voor de ogen hadden gedraaid.

De kinderachtige neiging om met een Leave-stem een middelvinger naar de gevestigde orde op te steken heeft het gewonnen van een koele blik op de feiten, schreef iemand in The Guardian. Daarom geloofden ze in een campagne, die bol stond van “leugens en een onjuiste voorstelling van zaken”, zoals Foreign Affairs het schreef. We leven, analyseerde New Statesman, in een “vluchtige wereld van post-waarheid-politiek”.

De gretigheid waarmee deze “verklaring” is omarmd door de politieke elite is onthutsend. De mythe dat 17,5 miljoen mensen zijn gevallen voor een feitenvrije campagne is een onbetwistbare waarheid op zich geworden – als u het nog kunt volgen.

Maar wat betekent het nu eigenlijk? Het is niet erg verhelderend om in de politiek in termen van waarheid te spreken. Het heeft een quasi-religieuze ondertoon, die voeding geeft aan het idee dat er een Waarheid bestaat waartoe “wij”, de goede, brave burgers, toegang hebben, en die “zij”, de slechte, ongeïnformeerde mensen, durven te ontkennen.

De leugens van Remain

Allereerst wordt in de Remain-campagne ook tamelijk losjes omgesprongen met de feiten. Neem de bewering dat de stem voor een brexit was “ingegeven door vooroordelen”. Onderzoeken hebben echter laten zien dat de meeste Leave-stemmers dat deden, omdat zij geloven in het “principe dat beslissingen over Groot-Brittannië in Groot-Brittannië moeten worden genomen”. Ofwel, ze geloven in democratie.

Of neem de meest gehoorde beschimping in het Remain-kamp: de Leavers zouden racisten zijn die zich tegen immigratie keren. Maar een recente studie liet zien dat liefst 84 procent van de Britten vindt dat inwoners van de Europese Unie ook ná een Brexit in Groot-Brittannië moeten kunnen blijven.

Of neem de “Regrexit”: het idee dat grote groepen stemmers inzagen hoe dom ze waren geweest en berouw hebben van hun beslissing. Nou, een opinie-onderzoek liet zien dat slechts 3 procent van de Leavers spijt heeft, tegenover 4 procent onder de Remainers.

Ahum, feitenvrije politiek is kennelijk toegestaan als je aan de “juiste” kant staat…

“Domkoppen”

Veel kwalijker dan de beschuldiging dat de brexiteers geen benul hebben van de absolute waarheid dat we beter bij de EU kunnen blijven, zijn de bedenkingen bij het vermogen van gewone mensen om mee te praten over politieke beslissingen. Net zoals vroeger de arbeiders, vrouwen en zwarten werden afgepoeierd met de suggestie dat zij niet capabel waren, zo wordt nu beweerd dat de lagere sociaal-economische klasse niet in staat is om een politieke leugen te herkennen.

En ditmaal zijn het niet de reactionaire conservatieven die het beweren, maar de mensen die zichzelf zien als liberaal en links – ofwel, door mensen die doorgaans doen alsof ze het voor gewone mensen opnemen.

Dat anti-volkse sentiment werd treffend verwoord door Richard Dawkins, die beweerde dat “domkoppen” niet mogen meepraten over iets als de Europese Unie, omdat zij nu eenmaal de “hoogst gecompliceerde economische en maatschappelijke kwesties” niet kunnen begrijpen.

Politiek als religie

Maar het ergst van dit gezeur over feiten, waarheid en leugens is dat het de betekenis van politiek verandert. Het behandelt politiek als een religie. Wie zijn zienswijze verheft tot het niveau van een metafysische waarheid volgt de redenering van een religieus persoon. Immers, het waren ooit de geestelijken die ons vertelden dat er een onbetwistbare Waarheid is en dat wij Haar slechts hoeven te omarmen om te worden gered – en anders zijn we vervloekt. Einde discussie.

In de politiek is het gebruik van feiten nooit neutraal, in welk kamp je ook zit. Feiten worden er altijd gebruikt voor een politiek of moreel doeleinde. Ze dienen ter ondersteuning van onze overtuigingen over hoe we de samenleving moeten inrichten. Door ze als “waarheid” te presenteren, verheffen we ons boven de politieke arena en kunnen we onze tegenstanders wegzetten als “domkoppen”, “leugenaars” of “ontkenners”.

Maar politiek is bij uitstek het proces waarbij we ontdekken wat juist is wat niet. Dat doen we door onze meningen openlijk te uiten en onze ideeën met elkaar te bespreken. Politiek is een zoektocht naar de waarheid, het is nooit de Waarheid.

De volgende keer dat u iemand hoort klagen over feitenvrije politiek, bedenk dat het een arrogante poging is om een open debat te smoren.

(Met dank aan Tegengeluid, de nieuwsbrief voor dwarsdenkers. Dit artikel verscheen eerder op de website van Spiked, waarvan Brendan O’Neill hoofdredacteur is. Vertaling: Marco Visscher.)