Met zijn uitspraken over Zelensky zet Donald Trump de positie van Oekraïne stevig onder druk. In eigen land lijkt Zelensky vooral van Trumps uitspraken te profiteren.
Heeft Trump genoeg van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky? Sinds Amerika en Rusland de voorbije dagen toenadering zochten, is de Amerikaanse president ongemeen hard voor zijn Oekraïense collega.
Zo noemde hij Zelensky een ‘middelmatig succesvolle komiek’ en ‘een dictator zonder verkiezingen die Amerikaans geld verspilt en zijn eigen volk over de kling jaagt’. Trumps groteske beweringen wijzen op de groeiende kloof tussen Amerika en de Europese landen.
De uitspraken lijken verdacht veel op die van de Russische president Vladimir Poetin. Die stelt dat Zelensky niet langer de legitieme leider is van Oekraïne omdat zijn mandaat op 20 mei 2024 is afgelopen.
Poetin (over wiens eigen legitimiteit wel enige discussie bestaat) heeft meermaals herhaald dat Oekraïne eerst verkiezingen moet houden eer het aan de onderhandelingstafel kan komen.
57 procent
Dat Oekraïne in het voorjaar van 2024 geen verkiezingen heeft gehouden, kan moeilijk verbazen. In tijden van krijgswet mag Oekraïne volgens zijn grondwet immers geen verkiezingen houden. Door de oorlog zijn miljoenen Oekraïners het land ontvlucht, en zitten honderdduizenden soldaten vast aan het front.
Het risico op Russische bombardementen is bovendien verre van denkbeeldig.
In de laatste peiling van het Kyiv Institute for Sociology (KIIS) spreekt 57 procent van de Oekraïners zijn vertrouwen in de president uit. De steun is dalend: naarmate Oekraïne het moeilijker krijgt in de oorlog en dwingender moet optreden om soldaten te rekruteren, neemt Zelensky’s populariteit af.
Ondanks het dalende vertrouwen in Zelensky: meerderheid Oekraïners blijft bereid om oorlog vol te houden
Tegelijk staat Zelensky’s legitimiteit in eigen land niet ter discussie. Bij politieke rivalen van Zelensky – en die zijn talrijk – bestaat geen vraag om verkiezingen te houden. Sowieso is die 57 procent naar Oekraïense normen astronomisch voor een president die al bijna zes jaar aan de macht is.
Oekraïners zijn ongemeen hard voor hun zittende presidenten. Ze hebben de gewoonte hun presidenten na één ambtstermijn met pek en veren buiten de dragen. Zowel Viktor Joestsjenko als Petro Porosjenko had op het einde van zijn ambtstermijn een approval rating van nauwelijks 10 procent.
Dat lot leek Zelensky aanvankelijk ook beschoren. Voor het begin van de grootschalige invasie was Zelensky’s populariteit gekelderd. In december 2021 stelde nog maar 27 procent van de Oekraïners zijn vertrouwen in de president. Toen de Russen in februari 2022 aanvielen, steeg Zelensky’s vertrouwenscijfer boven de 90 procent.
Is Zelensky nog de juiste man voor Oekraïne?
Opkikker
Er zijn uiteraard kanttekeningen te maken. De huidige 57 procent vertaalt zich in het Oekraïense meerpartijensysteem niet noodzakelijk in een klinkende verkiezingsoverwinning. Nieuwe politieke krachten zullen zich opdringen – de populaire voormalige opperbevelhebber Valery Zaloezjny lijkt zich bijvoorbeeld voor te bereiden op een politieke carrière. Die nieuwe krachten kunnen het politieke landschap helemaal hertekenen.
Ironisch genoeg lijken Trumps aanvallen Zelensky’s populariteitscijfers net een opkikker te geven. Zelfs Zelensky’s politieke tegenstanders komen hun president te hulp. Zo stelde Joelija Tymosjenko, een voormalige bondgenote van Zelensky maar ondertussen een stevige tegenstander, dat Zelensky wel degelijk de legitieme president van Oekraïne is.
Ook Vitali Klytsjko, de burgemeester van Kiev en een bittere rivaal van Zelenksy, riep op om de eenheid te bewaren, al refereerde hij niet rechtstreeks aan de president. Zelfs de partij van Petro Porosjenko, die Zelensky al een tijd onder druk zet om zich niet herverkiesbaar te stellen, noemde Trumps uitspraken ‘onaanvaardbaar’.
Een eventuele verkiezingscampagne zal ongemeen hard verlopen, met alle risico’s vandien voor de eenheid die Oekraïners proberen te bewaren. Het lijkt onwaarschijnlijk dat een presidentskandidaat zich in de eerste ronde al zal verzekeren van een meerderheid. Zo’n langere campagne is een objectief nadeel voor een land dat nog steeds strijdt voor zijn voortbestaan.
Voor de binnenlandse oppositie is het sowieso een moeilijke lijn: zowel kritiek op Zelensky als op Trump is politiek riskant. Elke Oekraïense president zal na een eventuele herverkiezing nog een relatie met Washington moeten hebben.
Het voorbije jaar leek Zelensky zijn politieke lot te delen met Winston Churchill: een politiek leider die in oorlogstijd de steun van zowat de hele bevolking leek te hebben, maar die na de oorlog door het kiespubliek naar huis wordt gestuurd. Als hij de Trumpstorm doorstaat, maakt hij misschien toch nog kans op een doorstart.
Amerikaanse verkiezingen 2024
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier