Na de arrestatie van opposant Imamoglu: komt er een opstand tegen Erdogan in Turkije?
De Turkse oppositiepoliticus Ekrem Imamoglu werd gearresteerd en afgezet als burgemeester van Istanboel. Is president Recep Tayyip Erdogan te ver gegaan?
Voor een kebabzaak in de Istanboelse wijk Resitpasa verzamelden zich op zondagochtend al tientallen mensen om hun stem uit te brengen voor Ekrem Imamoglu, de gevangengenomen burgemeester van Istanboel. De oproep om te stemmen kwam van de Republikeinse Volkspartij (CHP), de grootste oppositiepartij van Turkije.
De CHP wilde Imamoglu zondag uitroepen tot haar kandidaat voor de presidentsverkiezingen van 2028, als officiële uitdager van de zittende president Recep Tayyip Erdogan. Die datum stond al weken vast. Maar vorige woensdag werd Imamoglu plots opgepakt, op verdenking van terrorisme en corruptie. Zondag in de vroege ochtend werd de voorlopige hechtenis uitgesproken. Kort daarna volgde zijn afzetting als burgemeester van Istanboel. Alles wijst op een politiek gemotiveerde actie. Erdogan zou van zijn gevaarlijkste rivaal af willen, heet het.
Proteststemmen
Toch hield de CHP vast aan de interne voorverkiezing. Naast de officiële stembussen voor leden plaatste de partij in heel Turkije zogenaamde ‘solidariteitsbussen. Iedereen in het land werd opgeroepen om symbolisch op Imamoglu te stemmen als presidentskandidaat. Hij was de enige kandidaat bij de interne verkiezing. Volgens de CHP kwamen zo’n 13 miljoen Turken opdagen.
Tot halverwege de week telde de CHP zo’n 1,7 miljoen leden. Sinds de arrestatie van Imamoglu zouden daar tot 200.000 nieuwe leden zijn bijgekomen. Partijvoorzitter Özgür Özel zei zondagmiddag dat er 10 tot 15 keer meer mensen stemden dan het aantal leden. Voor velen in de rij ging het om meer dan solidariteit alleen.
‘Ik ben hier voor mijn kinderen, voor hun toekomst’, zegt Oykum Kayhan (48). ‘Mijn dochter van 17 wil weg uit Turkije. Er is geen recht, geen wet, geen gerechtigheid meer.’
‘Erdogan verbergt niet eens dat dit een politiek proces is.’
President Erdogan vormde Turkije de afgelopen jaren stap voor stap om tot een autocratie. Hij holde de rechterlijke macht uit en bracht de media onder zijn controle. Verkiezingen heetten vrij te zijn, maar waren niet altijd eerlijk, onder meer door de dominantie van de pro-regeringsmedia. De arrestatie van Imamoglu is een kantelpunt. Het lijkt erop dat Erdogan zich voortaan ook van zijn tegenstanders wil ontdoen. De actie zou weleens de aanleiding kunnen zijn voor een nieuwe golf van protesten.
Na de arrestatie van zijn politieke rivaal: wie kan Erdogan nog stoppen?
Preventief verbod
In 2013 kwam Erdogan al in de problemen door massale demonstraties. Toen liet hij de politie een kamp van milieuactivisten in het Gezi-park in Istanboel met geweld ontruimen. Dat leidde tot de grootste protesten van zijn ambtstermijn. Honderdduizenden stroomden toe op het Taksimplein. Erdogan sloeg de protesten neer.
Dit keer had de regering vóór de beslissing over Imamoglu al maatregelen genomen: met een demonstratieverbod in Istanboel wilde ze protesten voorkomen. Toch kwamen woensdag enkele duizenden mensen de straat, sindsdien loopt hun aantal volgens de oppositie in de honderdduizenden.
Studenten spelen een sleutelrol in de betogingen. Net voor het weekend brak een groep studenten van de Universiteit van Istanboel door een politiebarrière. Beelden van de actie verspreidden zich razendsnel op sociale media, en lijken ook anderen te hebben aangespoord om te protesteren.
Kritiek van ex-bondgenoten
De kritiek op Erdogan en zijn regering komt al lang niet meer alleen van CHP-aanhangers. Zelfs voormalige vertrouwelingen van de president reageren geschokt.
‘Het dossier is bijzonder mager, zelfs naar de lage standaarden van de Turkse justitie’, zegt Mustafa Yeneroglu, jarenlang bestuurslid van de regeringspartij AKP. Hij was een van Erdogans naaste vertrouwelingen, maar stapte uit de partij omdat hij naar eigen zeggen de afbraak van de rechtsstaat niet langer kon accepteren. De arrestatie van Imamoglu markeert volgens hem ‘een nieuw dieptepunt’: ‘De regering-Erdogan doet niet eens meer moeite om te verbergen dat dit proces puur politiek is.’
Yeneroğlu staat nog altijd in nauw contact met voormalige partijgenoten. Binnen de entourage van Erdogan is de vrees groot om de macht aan Imamoglu te verliezen, zegt hij. ‘Imamoglu was te populair, hij moest verdwijnen.’
In Turkije is er volgens hem geen enkele instelling meer die Erdogan nog kan tegenhouden. ‘Het enige overgebleven middel zijn straatprotesten.’ Als wekenlang honderdduizenden mensen blijven protesteren en de economie klappen krijgt, zou dat indruk kunnen maken op de regering.
De Turkse lira zakte al naar een diepterecord. De oppositie roept nu op tot een boycot van pro-regeringsbedrijven.
‘Imamoglu was te populair, hij moest verdwijnen.’
De Turkse regering heeft inmiddels aanvullende maatregelen genomen om de protesten de kop in te drukken, waaronder een demonstratieverbod in Istanboel en andere steden. Oppositiepoliticus Yeneroglu vermoedt dat Erdogan zijn familie ook na zijn ambtstermijn aan de macht wil houden. ‘Hij wil zijn zoon Bilal als opvolger lanceren en bereidt dat nu voor.’
Anderen denken dat Erdogan gokt op protestvermoeidheid bij de bevolking. ‘We leven in een land waar de meest besproken kwestie na drie dagen alweer vergeten is’, schrijft Ahmet Hakan, hoofdredacteur van de pro-regeringskrant Hürriyet. De storm over Imamoglu’s arrestatie zal misschien een week woeden, denkt hij. Misschien een maand of een jaar. ‘Dan kalmeert het langzaam. Dan treedt de verveling in.’
Honderdduizenden mensen in Istanboel lijken vooralsnog vastberaden om het tegendeel te bewijzen.
Erdogan belooft in 2028 op te stappen. Kan hij dat wel?
