Na de aanval van Hamas op Israël: wat doet Iran?

Iran wordt al jaren beschouwd als een bondgenoot van Hamas. Na de aanval van Hamas op Israël komt Teheran mogelijk in de verleiding om ook Hezbollah in te zetten tegen de gehate Joodse staat. Of slaat Israël eerst toe?

De Palestijnse organisatie Hamas verdoezelt de rol die Iran heeft gespeeld bij de grootschalige aanval die het op 7 oktober op Israël uitvoerde. Hamas-woordvoerder Ghazi Hamad verklaarde dat het Iraanse steun had gekregen bij de aanval op Israëlische burgers. Anderen binnen Hamas ontkenden dat en zeiden dat hun organisatie onafhankelijk had gehandeld.

De Verenigde Staten reageerden voorzichtig. Het Witte Huis zei dat een en ander werd onderzocht en dat er nog geen duidelijke aanwijzingen waren dat Teheran bij de aanval betrokken was. De eerste reacties van het Israëlische leger klonken vergelijkbaar. Maar ondertussen beweert Israël dat Iran niet alleen Hamas heeft aangespoord om in actie te komen, maar ook aan de sjiitische Hezbollah-militie in Libanon zou hebben gevraagd om zich op een aanval voor te bereiden. Het enige wat tot nu toe zeker is, is dat het Iraanse regime de actie van Hamas officieel toejuicht.

Het is al jaren bekend dat Iran Hamas financieel steunt en wapens, knowhow en speciale training levert. De afgelopen jaren zijn er in de Libanese hoofdstad Beiroet herhaaldelijk ontmoetingen geweest tussen vertegenwoordigers van de Revolutionaire Garde, Hamas en Hezbollah. Iran heeft de samenwerking tussen die organisaties, die bijvoorbeeld tijdens de Gaza-oorlog van 2021 voortdurend met elkaar in gesprek waren, jarenlang gecoördineerd.

Uitroeiing

Het is duidelijk welke belangen Iran verdedigt. De sjiitische heersers willen niet alleen de dominante macht in de regio worden, ze dromen er ook van de ‘zionistische entiteit’, zoals ze Israël noemen, uit te roeien. Israël erkende al in de jaren 1990 dat de grootste existentiële dreiging van Teheran uitging: het waarschuwde er toen al voor dat Iran een nucleaire macht wilde worden, of op zijn minst een bom wilde kunnen bouwen.

De confrontatie tussen de twee machtige staten bepaalt al jaren in grote mate de politieke ontwikkelingen in het Midden-Oosten. Teheran hanteert daarbij een slimme strategie. Aan de grenzen van Israël heeft het proxies opgezet die het opnemen tegen de Joodse staat. In het zuiden van Israël, in Gaza, zijn dat de Islamitische Jihad en Hamas, in het noorden is dat Hezbollah, dat is uitgerust met wel 150.000 raketten. Iran poogt al jaren soortgelijke groepen op te bouwen in Syrië. Israël probeert dat te voorkomen door er permanent luchtaanvallen uit te voeren.

(Lees verder onder de preview)

Regionale rivaal

Irans droom om ‘Israël van de kaart te vegen’ blijft dus voor spanningen en conflict zorgen. Daarbij heeft Teheran tot nu toe altijd bepaalde grenzen in acht genomen. Het juiste moment voor een grote oorlog, waarin vooral Hezbollah een beslissende rol zou spelen, was nog niet aangebroken, dacht men in Teheran waarschijnlijk. Bovenal wilde Iran de strijders in Libanon achter de hand houden voor het moment waarop Israël Iraanse nucleaire installaties zou aanvallen. Het Israëlische leger traint geregeld voor zo’n aanval.

Na de recente aanval van Hamas zou Teheran het geweer van schouder kunnen veranderen. Mocht Israël zijn doel bereiken en Hamas en mogelijk ook de Islamitische Jihad vernietigen, althans militair, dan zou het kunnen dat Iran zich gedwongen voelt om te reageren. Want een overwinning van het Israëlische leger zou de positie van Israël in de regio aanzienlijk versterken. De heersers in Teheran hebben met afschuw kennis moeten nemen van het ‘Abraham-akkoord’ van 2020, dat samenwerking tussen de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein en Israël mogelijk maakte en waarbij Marokko en Sudan zich vervolgens aansloten. Vooral de samenwerking van de rijke Emiraten met hightechreus Israël kan beide landen forse economische groei opleveren. Op middellange en lange termijn zouden ook andere staten in de regio zich kunnen aansluiten. Het anti-Iraanse blok zou dan nog groter worden.

Saudisch-Israëlische vrede

Ook het mogelijke vredesverdrag tussen Saudi-Arabië en Israël dat al voor de oorlog in de maak was, werkt in het nadeel van Iran. Het zou ertoe kunnen leiden dat de VS de belofte maken de Saudi’s militair te hulp te schieten bij een aanval.

Om dat geostrategische machtsverlies te voorkomen, is het mogelijk dat Teheran Hezbollah toch de opdracht geeft om Israël aan te vallen. Indien Hezbollah daadwerkelijk aanvalt vanuit Libanon, dan zou de situatie voor Israël extreem bedreigend worden. Het Israëlische achterland dreigt dan bestookt te worden met de krachtige, deels GPS-geleide raketten van de sjiitische milities. In dat geval moet Israël rekening houden met de vernietiging van een deel van zijn infrastructuur, want ondanks zijn uitstekende verdedigingssysteem is de kans groot dat veel raketten Israël treffen. In dat opzicht zou je denken dat Israël geen belang heeft bij een tweefrontenoorlog.

Slaat Israël toe tegen Hezbollah?

Israël praat al jaren over een oorlog tegen Hezbollah. De vraag is niet of die er komt, maar wel wanneer. In inlichtingen- en militaire kringen neigen sommigen zelfs naar een ‘voorwaartse verdediging’, waarbij de teneur is dat Israël zich na een overwinning op Hezbollah volledig zou kunnen concentreren op Iran.

Het is best mogelijk dat aanhangers van die visie de tijd rijp achten om toe te slaan. Nu er 360.000 reservisten zijn opgeroepen, is het Israëlische leger sterker dan het in decennia is geweest. De luchtmacht staat sowieso op scherp en de VS hebben het vliegdekschip USS Ford, het grootste oorlogsschip ter wereld, naar de regio gestuurd als waarschuwing aan het adres van Hezbollah en Iran. De VS kunnen dus snel ingrijpen in het geval van een escalatie met Hezbollah.

In Teheran weten ze dat natuurlijk, en wegen ze alle opties zorgvuldig af. Wat in Gaza gebeurt, zal beslissend zijn voor wat het Iraanse regime zal doen. Een Israëlische militaire tegenslag zou een aanval van Hezbollah op Isräel mogelijk kunnen maken. Ook steun aan Hamas, dat op de grond vernietigd kan worden, is mogelijk. Hoe de situatie zich ook ontwikkelt op het slagveld, Iran speelt altijd mee op de achtergrond.