Na ban uit Israël: hoe nepnieuws gebruikt wordt om het UNRWA te ondermijnen

Beschuldigingen aan het adres van de VN-organisatie UNRWA, die humanitaire hulp biedt aan Palestijnse vluchtelingen, is niet altijd gebaseerd op feiten. Ook Europese media en politici bezondigen zich daaraan.

Het UNRWA, het agentschap van de Verenigde Naties dat humanitaire hulp biedt aan Palestijnse vluchtelingen, wordt vanaf 2025 verbannen uit Israël. Het Israëlische parlement nam eerder deze week een wet aan die alle activiteiten van het UNRWA op Israëlisch grondgebied verbiedt – inclusief in het bezette Oost-Jeruzalem.

Praktisch gezien maakt dat het functioneren van het United Nations Relief and Works Agency for Palestinian Refugees, dat al in 1949 bij VN-resolutie werd opgericht, in veel gebieden zo goed als onmogelijk.

De beslissing leidt internationaal tot verontwaardigde reacties. Het UNRWA is voor ongeveer 2 miljoen Palestijnen letterlijk een levenslijn. De organisatie beheert ook honderden scholen en gezondheidsinstellingen. Maar Israël blijft erbij dat een ban noodzakelijk is: het UNRWA is volgens hen onherroepelijk geïnfiltreerd door Hamas. De staat wil dat de taken van het agentschap overgenomen worden door andere organisaties, iets wat het gros van de internationale gemeenschap onmogelijk acht.

Verbod VN-hulporganisatie UNWRA in Gaza: het optreden van Netanyahu wordt almaar driester

Schooldirecteur

Bepaalde controverses rond het UNRWA zijn gebaseerd op feiten. In februari 2024 ontdekte het Israëlische leger een belangrijke Hamas-tunnel die – ettelijke meters diep – voor een stuk onder de binnenkoer van het UNRWA-hoofdkwartier in Gaza liep. UNRWA-commissaris-generaal Philippe Lazzarini ontkende echter dat de organisatie weet had van die tunnel.

Er verschenen de voorbije jaren ook rapporten die wijzen op ongepast lesmateriaal in UNRWA-scholen, of over bepaalde Palestijnse UNWRA-personeelsleden die op sociale media de aanval van Hamas en en andere Palestijnse gewapende bewegingen van 7 oktober 2023 toejuichten. Maar vooral de Israëlische beschuldiging dat UNRWA-personeelsleden rechtstreeks betrokken waren bij die bloederige aanslag leidden het voorbije jaar tot een intensieve internationale campagne tegen de organisatie. Het agentschap heeft zelf bevestigd dat er voor een handvol personeelsleden voldoende bewijs bestond van banden met Hamas. Het UNRWA ontsloeg de betrokkenen en schorste enkele anderen preventief. Recent nog elimineerde het Israëlische leger in Libanon de geschorste directeur van een UNRWA-school die wel degelijk een prominente positie binnen Hamas bleek te bekleden.

Er kunnen dus legitieme vragen gesteld worden over hoe nauwgezet het UNRWA zijn meer dan 30.000 personeelsleden in de gaten houdt bij het functioneren in gebieden waar Hamas of Hezbollah de plak zwaait. Maar de Israëlische overheid, het Israëlische leger en supporters van Israël in het buitenland maken ook gebruik van nepnieuws om de organisatie verdacht te maken. Dat bewijzen drie verhalen die de ronde deden na de dood van Hamas-topman Yahya Sinwar, die vorige maand gedood werd in Rafah.

Wie was Yahya Sinwar, de radicale Hamas-leider die door Israël werd gedood?

Sinwar

Kort na de dood van Sinwar werd op sociale media verontwaardigd gereageerd op het feit dat de profielfoto van het UNRWA op X voorzien was van een zwart rouwbandje. ‘Ze verstoppen hun banden met Hamas zelfs niet meer’, klonk het. Maar dat rouwbandje heeft niets met Sinwar te maken. De organisatie voegde het al toe in oktober 2023, nadat verschillende UNRWA-personeelsleden waren omgekomen bij Israëlische aanvallen in de Gazastrook. Ondertussen is het aantal gedode UNRWA-medewerkers al opgelopen tot meer dan 200. De organisatie heeft het zwarte lintje het voorbije jaar dan ook nooit verwijderd.

Een ander verhaal dat kort na de dood van Sinwar circuleerde, werd gelanceerd door Avichay Adraee, een Arabische woordvoerder van het Israëlische leger. Adraee deelde op X een camerabeeld van Sinwar en zijn gezin die zich op 6 oktober 2023 verplaatsten door een tunnel in Gaza. De echtgenote van Sinwar is erop te zien met een zwarte handtas, waarvan Adraee zich afvraagt of het zou gaan om een ‘Birkin-tas die naar schatting 32.000 dollar kost’. De Birkin-handtassen van luxemerk Hermès behoren tot de exclusiefste producten op de modemarkt.

Scherpere beelden maken echter duidelijk dat het helemaal niet om een ‘Birkin-bag’ gaat. Behalve de kleur en het handvat lijkt de tas in niets op het luxeproduct. Toch werd het sappige verhaal opgepikt door Israëlische media, maar ook door verschillende westerse tabloidkranten zoals de Daily Mail en de New York Post. Viségrad24, een online Oost-Europees propagandamedium dat hevig pro-Israël is, deelde het handtasverhaal met de toevoeging: ‘Voor het geval je je afvraagt waar het geld terechtkomt dat je westerse regering naar het UNRWA zendt.’

Bodyguard

Maar het nepnieuws dat vorige maand het breedst werd verspreid, ging over het paspoort van UNRWA-leraar Hani Zourob, dat gevonden werd bij het lichaam van Sinwar. In de buurt van de Hamas-topman waren ook twee andere mannen gedood, van wie Israëlische media beweerden dat het zijn bodyguards waren. De krant Yedioth Ahronoth publiceerde daarop de conclusie dat een van die lijfwachten van Sinwar een UNRWA-leraar was.

Dat deed ook Theo Francken (N-VA), die al langer op één lijn zit met Israël als het over het UNRWA gaat. ‘De bodyguard van Hamas terreureindbaas Sinwar die vandaag werd uitgeschakeld, was een UNRWA-leraar’, tweette Francken, die ook verwees naar de eerdere casus van de schooldirecteur die gedood werd in Libanon. ‘Leerkrachten der haat, vergelding en terreur. Boeken toe.’ Hij tagde minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR) om vragen te stellen bij de Belgische steun voor de organisatie. Ons land heeft die steun nooit opgeschort, zoals de Verenigde Staten en verschillende Europese landen als Nederland, Frankrijk en Italië begin dit jaar wel (al dan niet tijdelijk) deden. Als federale oppositiepartij sprak de N-VA zich daar sterk tegen uit.

Maar Hani Zourob was geen ‘bodyguard van Sinwar’. De man bleek al sinds april 2024 met zijn gezin naar Egypte te zijn gevlucht. Zourob liet ook persoonlijk van zich horen op Facebook, om te melden dat hij met de hele kwestie niets te maken had. Het bewuste paspoort dat tussen de bezittingen van Sinwar werd geplaatst, was ook al in 2017 vervallen.

UNRWA-baas Lazzarini reageerde verontwaardigd op het nepnieuws: ‘Opnieuw wordt ongeverifieerde informatie gebruikt om het UNRWA en zijn personeelsleden te discrediteren. Het is tijd om desinformatiecampages een halt toe te roepen.’ Twee dagen later verwijderde Theo Francken zijn beschuldiging, zonder een rechtzetting te plaatsen.