Het geweld in de Oekraïense hoofdstad Kiev heeft een dieptepunt bereikt: 25 doden. ‘Victor Janoekovitsj is zijn legitimiteit kwijt. Maar nieuwe verkiezingen zullen geen beterschap brengen, de polarisatie tussen beide partijen zou alleen maar toenemen’, aldus Oekraïne-kenner Marijke Vermeulen van de KU Leuven.
Al vier maanden lang vinden betogingen plaats in Kiev de hoofdstad van Oekraïne. De demonstraties ontstonden als reactie tegen de regeringsbeslissing om het overleg met de Europese Unie te staken. De protesten worden alsmaar gewelddadiger: meer dan 20 doden in de hoofdstad Kiev en de opstand breidt zich uit naar Lviv in het westen van Oekraïne. Drie vragen aan Marijke Vermeulen lid van de onderzoeksgroep rond Rusland en Eurazië van de KU Leuven en onderzoekster naar de driehoek Rusland-Oekraïne-Europa en mensenrechten in Rusland en Oekraïne.
1. Betogers bezetten al maanden het Onafhankelijkheidsplein in Kiev, wat heeft het geweld op dit moment zo doen escaleren?
Marijke Vermeulen: “De voorbije dagen bleef het redelijk rustig in Kiev. In ruil voor het opgeven van de bezette gebouwen, kregen de opposanten amnestie. De betogers eisen dat de president opstapt en willen dat de grondwet van 2004, die werd ingevoerd na de Oranjerevolutie, opnieuw wordt nageleefd. Toch is deze wet niet ideaal, want ze geeft enorm veel macht aan het parlement.”
“Na veel over-en-weer gediscussieer en hevige protesten, staat het amendement morgen op de agenda. In aanloop hiernaartoe werden de gemoederen flink opgehitst. De oppositie riep voor het eerst expliciet op tot het opnemen van de wapens. Dat beschouwde de Oekraïense president Victor Janoekovitsj als een enorme provocatie. Hij gaf de 20.000 betogers daarvoor een ultimatum, maar die weigerden het plein te verlaten, waardoor het geweld uit de hand riep.”
2. Welke rol speelt Rusland in het conflict?
Vermeulen: “Rusland heeft nog steeds een grote invloed in de Oekraïense politiek. Zoals we van Rusland gewend zijn, deinst het land, er ook op dit moment, niet voor terug om krachtige taal te spreken. Rusland noemt de actie van de oppositie ‘een ware poging tot terrorisme’. Rusland beïnvloedt beslissingen die worden genomen in de Oekraïense politiek. Het is dan ook niet realistisch dat Rusland zich militair zal mengen in het conflict. Daarvoor is het land te geslepen. Via diplomatieke weg zal Rusland proberen haar invloed te doen gelden.”
“Daar tegenover staat de Europese Unie. In Europa werd het protest aanvankelijk als ‘heldhaftig’ bestempeld. Nu de situatie uit de hand loopt, valt op hoe weinig de EU eigenlijk betrokken is bij Oekraïne. Daarenboven is de Unie zelf te verdeeld om een duidelijk standpunt naar voor te schuiven. Voormalige satellietlanden van de Sovjet-Unie zoals bijvoorbeeld Polen zijn eerder voor een hardhandige aanpak ten opzichte van Rusland. Bovendien bekijkt de EU de situatie van uit haar ivoren toren. Het is eenvoudig om van op een afstandje te zeggen dat er een ‘vreedzame oplossing’ moet komen, zonder concrete plannen naar voor te schuiven.”
“Maar nu er al 25 doden zijn gevallen, kan de EU niet anders dan reageren. Maar de vraag is hoe. Economische sancties zijn niet zo vanzelfsprekend. Het land heeft het economisch al erg moeilijk.”
3. Wat brengt de toekomst voor Oekraïne: kunnen vervroegde verkiezingen een oplossing bieden?
Vermeulen: “Victor Janoekovitsj is zijn legitimiteit kwijt. Maar een groot deel van de bevolking ziet wel in dat Oekraïne goede banden moet onderhouden met zowel Rusland als Europa. Het is een ontzettend moeilijke evenwichtsoefening, waar Janoekovitsj op dit moment niet in slaagt.”
“Maar vervroegde verkiezingen zouden geen oplossing bieden. Integendeel de polarisatie zou door beide partijen nog meer worden uitgespeeld, waardoor de kans op een burgeroorlog werkelijk reëel wordt. Bovendien is het Europa-kamp ook niet zo eensgezind.”
“De betogingen kunnen nog wel een tijdje aanhouden, want de meeste betogers hebben niets te verliezen. Het aanvankelijke ‘pro-Europa-protest’ is bovendien gekanteld. Veel van de oppositieleden zijn teleurgesteld in Europa ’s lakse houding. Het protest, aanvankelijk tegen het niet ondertekenen van een Handelsakkoord met Europa, is geëvolueerd tot een protest tegen mislopende maatschappelijk fenomenen. Onder meer de slechte economische situatie en de overvloedige corruptie worden aangekaart. Op het plein weerklinkt de laatste dagen zelfs het Nationaal volkslied. Waar het de betogers vooral omdraait is een stabielere toekomst.”
Oekraïne
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier