‘Multinationals grijpen ongemerkt de macht, zonder aan iemand rekenschap af te leggen’

‘Actievoerend onderzoekster’ Susan George mag dan tachtig zijn, haar verontwaardiging is niet minder fel geworden. In haar nieuw boek sabelt ze de sluipend groeiende macht van multinationals en het TTIP neer: ‘Karel De Gucht was de neoliberaal van dienst, de kruiper van de transnationale bedrijven’.

De Frans-Amerikaanse onderzoekster Susan George, erevoorzitster van Attac (de Association for the Taxation of financial Transactions and Citizen’s Action was aanvankelijk opgericht om een Tobin-taks te promoten, maar is nu een ruimerer andersglobalistische beweging, red. ) die al een groot aantal geëngageerde boeken op haar naam heeft staan, stelt in haar laatste publicatie de leiders van multinationals aan de kaak: “usurpators” die samen met hun lobbyisten ongemerkt de macht over de planeet nemen, zonder legitimiteit en zonder aan iemand rekenschap te geven. Hun huidige Paard van Troje is het Trans-Atlantisch Vrijhandels- en Investeringsverdrag (TTIP in het Engels) waarover vertrouwelijke onderhandelingen tussen de Verenigde Staten en de Europese Commissie aan de gang zijn. De pijlen van Susan George bereiken hun doel.

“De transnationale bedrijven zijn de eerste collectieve wereldmacht geworden, ver boven de staten die vaak afhankelijk van hen zijn” schrijft u in “Les Usurpateurs”. Is dat geen effect van de globalisering?

Susan George : ‘Zeker. Ik had dat dertig jaar geleden niet kunnen schrijven. De bedrijven zijn veel sneller geglobaliseerd dan de burgers, vooral sinds de val van het Sovjetrijk, dat hen de deuren van de hele wereld opende. Sinds het begin van de jaren 90 zijn ze verenigd met de stichting van de Wereldhandelsorganisatie dat hen nieuwe perspectieven bood inzake vrijhandel. Ze hadden trouwens veel invloed in de onderhandelingen van de WHO. Zonder aandringen van groepen als American Express of Citicorp, was het WHO waarschijnlijk nooit geboren.’

Zijn regeringen medeplichtig aan de toenemende invloed van de multinationals?

George: ‘Ze hebben het toegelaten, maar medeplichtig ? Ik wil niet suggereren dat er samenzweringen zijn of corruptie op grote schaal van regeringsleiders. Het is subtieler dan dat. Het neoliberalisme heeft een gunstig klimaat voor de bedrijven gecreëerd: er wordt bestuurd in functie van de noden van de markt. Vandaag worden meer en meer mensen in die ideologische context geboren die de “Trente Glorieuses” niet gekend hebben (NVDR: de periode van sterke economische groei in de ontwikkelde landen tussen 1945 en 1973). Zij kennen enkel die mentaliteit.’

In uw boek hekelt u de top van Davos en zijn Global Redesign Initiative (GRI). Waaruit bestaat dat programma?

George: ‘Het GRI vertrekt van de vaststelling dat de staten inefficiënt geworden zijn, dat ze de wereldproblemen niet kunnen oplossen in tegenstelling tot de transnationale bedrijven die overal zijn, die in een groot aantal landen over rijkdommen en tussenpersonen beschikken en verenigd zijn. Het GRI-programma van Davos verenigt 1600 experten, verdeeld over 46 Raden van de wereldagenda, die over alle denkbare onderwerpen gaan met als doel beter na te denken over een globaal bestuur. Binnen vijf jaar zullen we zonder de grote bedrijven zelfs niet meer overwegen oplossingen te vinden voor de wereldproblemen.’

Waarom spreekt u over de “Davosklasse”?

George: ‘Omdat iedereen op de Davostop alle attributen van een sociale klasse heeft: dezelfde regels, dezelfde vakantiebestemmingen, dezelfde elitescholen enz.. Het is een nomadische, zeer invloedrijke klasse met veel cohesie. De moderne aristocratie. Een aristocratie die voor de eerste keer in de geschiedenis internationaal is. Het netwerk van Europese royals stopte aan de grenzen van het oude continent.’

Is de zakenwereld een wereld die u kent en waarin u vertoeft?

George: ‘Ik ben in de staat Ohio geboren, in Akron, een van de voornaamste wereldcentra van rubber. Mijn vader was verzekeraar. Hij ging om met de bazen van Goodyear, Goodrich en alle topmannen van de stad. Ik weet hoe die mensen functioneren.’

Uw huidige strijd is die tegen het Trans-Atlantisch Vrijhandels- en Investeringsverdrag (TTIP). Waarom heeft u het over een “Draculastrategie”?

George: ‘De “Draculastrategie” bestaat erin de vampier in het daglicht te brengen, wat voor hem ondraaglijk is. De lopende onderhandelingen met TTIP zijn zeer vertrouwelijk, even geheim als die over het Multilateral Agreement on Investment (MAI) midden de jaren 90 dat uiteindelijk stierf toen het door critici aan het licht werd gebracht. De Europese parlementsleden hebben bijna geen inzagerecht op de onderhandelingen van het TTIP. Enkel de leden van de commissie Internationale handel mochten in een gesloten ruimte sommige documenten bekijken zonder nota’s of kopieën te nemen.’

Wat vindt u zo erg aan het TTIP ?

George: ‘Het gaat om een ware staatsgreep van de transnationale bedrijven tegen de regeringen. Het doel is zelf normen inzake openbare gezondheid, voedingsmiddelen, fiscaliteit, handel enz. bepalen. Bovendien wordt de groeibonus, beloofd door de onderhandelaars, in vraag gesteld. Een onderzoeker van de Tufts University, dichtbij Boston , berekende op basis van de economische criteria van de VN dat het TTIP Europa 600.000 jobs zou kosten. De KMO’s hebben er ook alles bij te verliezen. Ze beginnen trouwens te reageren.’

Is het samenvallen van de reglementeringen die aangeprezen worden door het TTIP niet onvermijdelijk door de globalisering?

George: ‘Ik begrijp niet waarom we de Europese voorschriften moeten afstemmen met die van een land dat in vijftig jaar slechts 12 nieuwe chemische producten verboden heeft terwijl de EU er 1.200 op de index zette. Ik ben van oorsprong Amerikaans maar ik leef, eet en was me liever in Europa waar de consument beter beschermd is.

Het voorzorgsprincipe scheidt Amerikanen en Europeanen. In de Verenigde Staten moet het gevaar van een product wetenschappelijk bewezen wordt om het te laten verbieden. In Europa rust de bewijslast bij de bedrijven die moeten aantonen dat hun product ongevaarlijk is. Wat zal er in het TTIP met dat voorzorgsprincipe gebeuren?’

Hebben de Verenigde Staten meer te winnen bij die onderhandelingen dan de Europeanen ?

George: ‘Uiteraard, behalve op financiële producten, die ze trouwens trachten te weren uit de onderhandelingen… We vragen ons echt af waarom de Europeanen er aan begonnen zijn. Waarschijnlijk omdat het zeer invloedrijke European Round Table (ERT), een lobbygroep met de 50 bedrijfsleiders van de grootste Europese multinationals, dat wil.’

U hekelt in het bijzonder de private arbitragerechtbanken. Waarom? Ze bestaan al.

George: ‘Inderdaad. Ze hebben zich de voorbije twintig jaar in het geheim ontwikkeld. Tegenwoordig staat er in 3.268 internationale verdragen een clausule over privéarbitrage. In het begin was het vooral de bedoeling dat bedrijven zich konden verdedigen tegen weinig democratische staten met een corrupte justitie.

Maar vandaag is er meer en meer arbitrage in ontwikkelde democratische landen. Zo eiste de Zweedse elektriciteitsleverancier Vattenfall, het derde elektriciteitsbedrijf in Duitsland, 4,7 miljard euro van de federale Republiek na het opgeven van de nucleaire energie. De zaak is aan de gang. Advocatenkantoren hebben begrepen dat ze veel geld kunnen verdienen met dat systeem. Ze wrijven zich nog meer in de handen met het TTIP dat door een regelingsmechanisme van geschillen tussen investeerders en staten het aantal arbitrages kan doen ontploffen.’

Is dat zo verontrustend ?

George: ‘Maar ja, wat weerhoudt een Amerikaans bedrijf ervan om een Europees land te vervolgen omdat het bijvoorbeeld het minimumloon optrekt, met als argument dat een dergelijke maatregel zijn winsten onder druk zet ? Dat soort eenrichtingsprocessen – want enkel de bedrijven mogen aanvechten – zou veel invloed uitoefenen op de wetgevende macht van staten die twee keer zullen nadenken eer ze beslissingen nemen die nochtans goed zijn voor de burger. Bovendien moeten de staten vaak miljarden schadevergoeding betalen die uiteindelijk op de rug van de belastingbetaler terecht komen.’

Heeft de voorzitter van de Europese Commissie, Jean-Claude Juncker, zich niet uitgesproken tegen die private rechtbanken?

George: ‘Juncker heeft tijdens zijn kiescampagne veel beloftes gedaan. Zal hij ze houden? Hij had beloofd de Europese lobby’s te verplichten zich in te schrijven in het Transparantieregister. Maar hij heeft al toegevingen gedaan over de termijnen en de betrokken groepen.’

Er komt toch een parlementair debat over het TTIP

George: ‘Dat is niet zeker. Juristen zeggen mij dat indien Amerikaanse en Europese onderhandelaars een akkoord vinden, het Trans-Atlantische verdrag voorlopig kan toegepast worden. En dat ‘voorlopige’ kan lang duren, zolang geen enkele staat het in vraag stelt.

Alles zal gedaan worden om een parlementair debat te vermijden omdat we weten dat het TTIP in het parlement ruw behandeld zal worden. Zelfs in de Duitse partij SPD gaan er stemmen op om kritiek te leveren op punten als het privéarbitrage.’

Heeft Karel De Gucht in de vorige Commissie een belangrijke rol gespeeld in de onderhandelingen over het TTIP ?

George: ‘Hij was de neoliberaal van dienst, de kruiper van de transnationale bedrijven. Hij was absoluut niet objectief. Hij voerde actie voor het verdrag alsof het ging om de grootste ontdekking sinds Columbus Amerika ontdekte.

Hoe zit het trouwens met zijn proces in België, over 900.000 euro fiscale fraude?’

In welke mate wordt er tegen het TTIP geprotesteerd?

George: ‘Er werden al anderhalf miljoen handtekeningen tegen het verdrag verzameld. Er zijn er een miljoen nodig om een Europees burgerinitiatief te openen. Dat is een politiek initiatiefrecht dat sinds het Verdrag van Lissabon ingevoerd werd en de Commissie verplicht een wetgevend voorstel kenbaar te maken. De Commissie weigerde onze vraag van Europees burgerinitiatief dat haar onderhandelingsmandaat voor het TTIP wilde annuleren. Haar rechtvaardiging: ze onderhandelt niet op eigen initiatief maar op dat van de Europese raad, dus van de lidstaten.

Voor ons gaat het om een drogbeeld. Het mandaat van de Commissie werd zogezegd opgesteld op basis van een verslag van een werkgroep van een hoog niveau. Het is echter onmogelijk te weten wie er in die High Level Group zat. Het is een mysterie. Maar we geven niet op. We zijn naar het Europees Hof van Justitie getrokken.’

Er zijn nog veel mensen die het TTIP niet kennen…

George: ‘Dat is waar, maar het werk van informeren begint zijn vruchten af te werpen. Onlangs was ik in Thonon-les-Bains, in de Haute-Savoie in Frankrijk om er een conferentie te geven. Er waren 400 personen in de zaal, niet slecht voor een stad van 30.000 inwoners. En ze zijn niet voor mij gekomen maar omdat het onderwerp hen bezig houdt. De grote pers heeft het meer en meer over het onderwerp. Dat is ook goed teken. Verschillende gemeentes, in Frankrijk of België hebben een motie gestemd om zich buiten het TTIP te stellen. Kortom, er komt in beweging in.’

U noemt zichzelf een actievoerende onderzoekster. Wat bedoelt u daarmee?

George: ‘Ik zet mijn onderzoekswerk in dienst van sociale bewegingen, door de rijken te bestuderen. Ik heb altijd de macht bestudeerd want het zijn niet de geuzen, zoals ze tijdens de Revolutie genoemd werden, die verantwoordelijk zijn voor hun onheil.’

Hoe staat het met de beweging van andersglobalisten? Het lijkt alsof er minder over gesproken wordt.

George: ‘We spreken minder over andersglobalisten omdat er meer deel uitmaken van het landschap. Toch blijft Attac mooie overwinningen boeken. Onlangs heeft de Société générale afgezien van de financiering van een gigantische steenkolenmijn in Australië dankzij een campagne van Attac.

De beweging van andersglobalisten is stabiel geworden. Het werkt meer en meer in coalitie met andere sociale bewegingen, vooral op Europees niveau. De strijd tegen het TTIP is één van de beste voorbeelden. Dankzij internet is die samenwerking voortaan vanzelfsprekend. Wij worden ook transnationaal.’