Monoloog van ex-sektelid in de yogawereld: ‘Ik was een pion in de machtsgeile set-up’

Eén yogasessie veranderde het leven van Els Coenen. Tien jaar zou kundalini-yoga haar leven beheersen. Nu beseft ze: ‘Ik was een sektelid.’ Door een massa misbruikverhalen, zag ze terug het licht. Haar persoonlijke zoektocht is een boodschap om kritisch te zijn in de spirituele wereld.

Els Coenen legt in haar boek Under The Yoga Mat uit hoe de Kundalini-yoga decennia van misbruik onder de mat veegde. Een ontluisterend boek dat veel verder gaat dan MeToo alleen. ‘Beoefenaars van Kundalini Yoga wereldwijd hebben het recht om te weten dat hun geliefde yoga werd ontworpen door een frauduleuze sekteleider’, zegt Coenen die tien jaar voorzitter was van de Belgische Kundalini Yoga federatie. Aan Knack vertelde ze hoe haar eigen identiteit verdween voor een sekte-identiteit. Uiteindelijk vond ze zichzelf terug: Els werd Ravinder en terug Els.

Els wordt Ravinder

‘Negen maanden na mijn hersenbloeding ontdekte ik Kundalini Yoga en was meteen verkocht. We kronkelden als slangen op onze mat, zaten minutenlang met onze armen in de lucht en zongen ontroerend mooie Sikh mantra’s (gebedsformules). Was dit yoga?

“Dit is Kundalini Yoga zoals onderwezen door Yogi Bhajan”, zei onze lerares. “Hij emigreerde in 1968 vanuit India naar de VS. Met deze yoga hielp hij hippies afkicken van drugs en alcohol. Er zit veel moois in de 3HO levensstijl,’ vertelde ze gepassioneerd. “3HO?” vroeg iemand. “3HO staat voor de Healthy, Happy, Holy Organisation. Die verspreidt Yogi Bhajan’s leer wereldwijd.”

Even later nam ik deel aan een Kundalini Yoga ochtendritueel dat 2,5 uur duurde. Voor dag en dauw reciteerden we Japi, het openingsgebed uit het heilige boek van de Sikhs. Na een intense yogaset zongen we een uur lang mantra’s. Bij een ervan zaten we meer dan twintig minuten op onze linkerhiel met rechterknie opgetrokken tegen de borstkas en onze handen in gebedshouding. Door oogspleetjes zag ik dat iedereen wankelde en pijnlijke grimassen trok behalve het engelenstandbeeld vooraan. Ik beloofde mezelf dat ik dit ooit onder de knie zou krijgen. We dronken samen thee. “Yogi Tea is een van Yogi Bhajan’s bedrijven,” vertelde de lerares. “Hij was niet alleen een yogameester maar ook een succesvol zakenman.”

Snel na mijn eerste les, reed ik naar noord-Holland voor mijn lerarenopleiding. De tulband, lange witte gewaden en het 3HO-jargon van onze leraar en zijn assistenten intimideerden me. “Wat is de link tussen Kundalini Yoga en Sikhisme” vroeg iemand. Het antwoord was warrig. “Waarom staat er zo weinig anatomie in het handboek?” vroeg een vrouw die een klassiek yogadiploma had. De leraar keek haar streng aan. “Dit is een eeuwenoude technologie. Alle kennis die je nodig hebt staat in dit boek. Heb vertrouwen.”

Tijdens de pauze kloegen we onder elkaar om zoveel onduidelijkheid. Na een volgende rock-and-roll yogaset waren we geradbraakt maar gierden gelukshormonen door ons lijf. Feel-good-zuchtjes vulden de zaal tijdens de relaxatie. Grootvaderlijk zei onze leraar: “Ervaring is het allerbelangrijkste. Yogi Bhajan gaf ons deze technologie om de mensheid te gidsen. In overgave zullen jullie begrijpen.”

Enkele dagen later gaf ik mijn eerste yogales aan collega’s. De commentaren waren unaniem positief. De warme, krachtige Sikh mantra’s hadden vele harten geraakt. Op weg naar huis ging ik in mijn witte outfit naar de Delhaize, inclusief de tulband. Het voelde goed. Nu denk ik: oh my god.

Een spirituele naam aanvragen was bon-ton. Hij werd gekozen op basis van je numerologie en reflecteerde de missie van je ziel. De mijne was Ravinder wat stralende goddelijke wijsheid betekent. Heel snel bestond Els niet meer in de yogawereld.

Toen onze leraar een foto van Yogi Bhajan klaarzette om een half uur op te mediteren, kreeg ik het benauwd. Ik wilde weg. “Probeer het”, zei een assistente. Ik bleef. Bij sommigen was de foto beginnen leven en sprak tot hen. Ik hield mijn ogen dicht en was in de war.

Er deden geruchten de ronde over Yogi Bhajan’s seksueel misbruik. Ik vond enkele waanzinnig klinkende verhalen op het internet. “Het is allemaal laster”, zeiden zij die hem goed hadden gekend. Ik liet het los.

Ik werd vegetariër, dronk geen alcohol meer en werkte alle trainingsmodules in een mum van tijd af. Een jaar later assisteerde ik in de lerarenopleiding. Mijn drang om deze wonderlijk boeiende en rijke praktijk te delen was groot. Ik organiseerde trainingen in binnen- en buitenland.

In 2010 werd ik voorzitter van de Belgische Kundalini Yoga federatie. Tijdens internationale meetings voelde ik me thuis en genoot van het wij-delen-iets-moois gevoel. Het 3HO-jargon was nu ook het mijne.

Mijn sociaal leven doofde uit. Als ik dan toch nog eens naar een barbecue ging, was dat bevreemdend: mensen die vlees aten en wijn dronken! Hun gesprekken hadden geen diepgang in mijn ogen. Ik wilde er snel weer weg. Na enkele maanden had ik alleen nog yogavrienden. 

Om vier uur stond ik op, nam een koude douche, reciteerde Japji: Ek ong kar sat naam kartaa purakh nirbha-o nirvair …, deed mijn yoga en ging naar het werk. In de auto zong ik mantra’s. Naar nieuwsberichten luisterde ik niet meer. Ik gaf meerdere lessen per week en workshops in het weekend.

Dat ik een chronisch slaapgebrek had, merkte ik niet. Bij een ‘slaptitude’ deed ik enkele minuten vuurademhaling en ik stond er weer. Toen we tijdens een opleiding veertig dagen uitsluitend mungbonen en rijst aten, zei ik: “Alle voedingsstoffen die ik nodig heb zitten erin”. Dat aapte ik na want ik had geen benul. Waarom zou ik een eeuwenoude wijsheid in twijfel trekken? De wetenschapper in mij sliep. Voor elk ongemak kon ik een van Bhajan’s honderden meditaties adviseren. De yogastudenten waren gelukkig. Mijn helperssyndroom was in zijn nopjes.

Het leven van weleer leek saai en zinloos. Ik was herboren.

Ik was een grote fan van Japa events waarbij eenzelfde mantra 11.000 keer wordt herhaald. Nadien was ik high as a kite en leefde dagenlang op lucht en water. Dat is gestoord, maar ik dacht dat ik net heel alert was en alles aan kon.

Aan de opleidingen die ik organiseerde verdienden de trainers duizenden euro’s. Blije gezichten waren mijn loon en geluk. Ik begreep niet dat de leraren de weldaden van de selfless-service – die ze zo aanprezen – aan zich lieten voorbij gaan.

In 2012 kwam ik als organisator voor het eerst in aanraking met seksueel misbruik. Tijdens een opleiding Sat Nam Rasayan, een meditatieve healing techniek gelinkt aan Kundalini Yoga, profiteerde een leraar van een studente die in een vechtscheiding zat. Tijdens hun maandenlange seksuele relatie noemde hij haar Princesa en suggereerde dat hij ging scheiden. Toen ze ontdekte dat hij met meerdere studentes sliep, verbrak zij de relatie.

Een andere studente sprak met hem over haar relatieproblemen. Tijdens een individuele helingsessie, schrok zij toen zijn hand afdwaalde van haar arm en de heling uitmondde in seks. Zij voelde dat niet aan als misbruik maar had wel last van de zwijgplicht die hij haar oplegde. Maanden later vertelden de jonge vrouwen me hun verhaal. Ik was razend op de leraar omdat hij zijn machtspositie had misbruikt maar ook op mezelf omdat ik zijn flirterig gedrag had getolereerd.

Toen ik GuruDev, de meester van Sat Nam Rasayan, informeerde, vroeg hij om het vooral stil te houden. Hij zou een andere leraar sturen. “Blijft die leraar dan elders lesgeven? Erkennen jullie het misbruik?” vroeg ik. Zijn antwoord was: “Ken je plaats”. Het was niet aan mij om vragen te stellen. Toen ik aandrong, werd ik geëxcommuniceerd en werd België no-go-zone voor Sat Nam Rasayan. De ethische commissie van 3HO in de VS kon niets doen want de healing tak viel niet onder hun bevoegdheid. De leraar leeft nu met zijn gezin in Moskou waar hij lesgeeft. (Vele jaren later hoorde ik dat GuruDev zelf herhaaldelijk een zeventienjarige seksueel misbruikte.)

In 2017 las ik een studie van een historicus over Bhajans verleden die vele leugens blootlegde. Onder andere dat deze yoga niet eeuwenoud was maar Bhajans creatie. Ik was er niet goed van. Hoe had ik die onzin geslikt en zelfs onderwezen? Ik vroeg 3HO om uitleg en kreeg stilte als antwoord.

In hetzelfde jaar kwam dit bericht: Akal Security – een bedrijf uit Bhajans imperium dat miljarden verdiende aan beveiliging van Amerikaanse overheidsgebouwen – was betrokken bij de uitvoering van Trumps richtlijnen aan de Mexicaanse grens. Kinderen van vluchtelingen werden er gescheiden van hun ouders. Ik kokhalsde. Werden onze yoga activiteiten gesponsord door vuil geld? Een petitie om stante pede alle contracten met de immigratiedienst stop te zetten werd wereldwijd door slechts 768 yogaleraren getekend. Het duurde maanden voor de leiders erop reageerden. Dit was de druppel.

Bij mijn volgende yogalessen liet ik de studenten weten dat ik stopte. Ze probeerden me om te praten: “Het kan ons niet schelen dat die yoga niet eeuwenoud is. Die problemen in de VS zijn zo ver weg. Laat je ons in de steek?” Ja, dat deed ik. Ik wilde niet meer bij die club horen. Begin 2018 stopte ik. Voor altijd, dacht ik.

Ravinder werd weer Els

Ik miste de yoga weinig of niet. Dat verbaasde me. De herwonnen tijd was snel ingevuld.

Begin 2020 kwam het boek Premka: mijn leven met Yogi Bhajan uit. De auteur was de vroegere nummer twee van 3HO. Achttien jaar lang was ze deel van zijn harem. Haar boek beschrijft hoe genie Bhajan alles en iedereen in zijn macht had, loog, bedroog, misbruikte, bedreigde en fraudeerde. Voor het eerst zag ik helder hoe hij de yoga, religie en 3HO-levensstijl gebruikte als dekmantel voor duistere praktijken en om zijn volgelingen onder de knoet te houden.

De MeToo tijdsgeest en dit boek triggerde honderden (ex-)3HO leden om hun eigen, soms vijftig-jaar-verborgen misbruikverhalen te delen. Tweede generatie volwassenen spraken voor het eerst over hun traumatische jeugd: de scheiding van hun ouders, de verwaarlozing en het misbruik. Maandenlang kwamen bijna dagelijks nieuwe getuigenissen aan het licht. Ik las en luisterde honderden uren, soms letterlijk dag en nacht want de verhalen kwamen vooral uit de VS. Tijdens Zoom-calls schreef ik in mijn naamvakje eerst Ravinder, dan Ravinder-Els, daarna Els-Ravinder en uiteindelijk Els.

“Waarom doe je dit jezelf aan?” vroegen mijn nu-weer-vrienden-van-hier. “Ik voel me verantwoordelijk”, zei ik. Ik zou doen wat ik kon om de stemmen van moedige overlevenden te versterken en de pijn en schade te benoemen. Dat ik die nonsens en leugens van dat roofdier in schapenvacht had helpen verspreiden woog zwaar. De meeste van mijn ‘yoga vrienden’ noemden me een nestbevuiler. Zij concentreerden zich op de toekomst! Deze yoga was veel te goed om er iets kwaads over te vertellen. Sekte-expert Dr. Alexandra Stein, die het 3HO kindermisbruik onderzocht, moedigde me aan. Volgens haar was en is 3HO een sekte.

Op abuse-in-kundalini-yoga.com bracht ik een behapbare samenvatting van de gruwel. Om de ware Bhajan een gezicht te geven, voegde ik zijn onthutsende uitspraken toe, zoals deze: ‘Verkrachting wordt altijd uitgenodigd’. Dit zei hij op een vrouwenkamp in 1978. Zijn toehoorders zwegen. In het publiek zaten vrouwen die hij had misbruikt.

Na Premka bestelde 3HO een onafhankelijk rapport dat 300 getuigen ondervroeg. Hun conclusie was dat ‘meer waarschijnlijk dan niet’ de aantijgingen van seksueel misbruik waar waren.

3HO probeerde de imagoschade te beperken. Ik zat in een adviesteam van de ‘Meelevende Verzoeningscommissie’. “Waarom is dit geen ‘Waarheids- en Verzoeningscommissie’ zoals destijds in Zuid-Afrika” vroeg ik. “Omdat in 3HO verschillende waarheden bestaan”, was het antwoord. Eind 2022 stapte ik er teleurgesteld uit.

Meer dan twee jaar schreef ik aan Under the Yoga Mat. In juli 2023 werd het gepubliceerd. De donkere kant van de geschiedenis van Bhajans Kundalini Yoga staat nu op papier. Zij die er klaar voor zijn kunnen het lezen. Ik deed wat ik kon. Dat vooral in Europa Bhajans misbruik wordt verzwegen, vind ik nog steeds pijnlijk. Nieuwkomers hebben het recht om de ware oorsprong van deze yoga te kennen.

Zeshonderd overlevenden tekenden in op een herstelprogramma dat eind 2023 werd afgerond. Velen ervaarden het als ontoereikend, vernederend en hertraumatiserend.

Het is moeilijk om toe te geven dat je in een sekte zat. Ravinder was een pion, een radertje in de machtsgeile setup van een niet zo heilig instituut. Ik ben doctor in de wetenschappen, vele yogavrienden hadden universitaire diploma’s. Sekte-experts zeggen dat het iedereen kan overkomen als je in de juiste context zit. Het is een magere troost.

Bhajans Kundalini Yoga kan depressies verlichten en toch wil ik waarschuwen. In de handen van een manipulator zijn zijn methoden gevaarlijk. Mijn boodschap: doe yoga maar blijf waakzaam.