Moet Europa een nieuwe golf aanslagen vrezen? ‘Wie de taliban gelooft, is niet goed geïnformeerd’

‘Afghaanse vrouwen plegen liever zelfmoord dan zich in een boerka te hullen’, vreest de Chileense journalist Jorge Said, die zelf in Kaboel vastzit.

Regisseur en journalist Jorge Said raakte niet op tijd weg uit Kaboel en filmt nu op gevaar voor eigen leven de gebeurtenissen in de Afghaanse hoofdstad. Knack sprak met Said, die hees en geagiteerd klinkt door het gebrek aan slaap en alle ellende die hij de voorbije week gezien heeft.

Jorge Said:Ik kan nergens naartoe. Ik ben elke dag bang dat de taliban voor mijn hotelkamer zullen staan. Naar de luchthaven reizen is levensgevaarlijk. Ik kan onmogelijk in de rij aan de luchthaven gaan staan, net zoals vele Amerikanen en Europeanen. Daarom keren zo veel vliegtuigen haast leeg terug naar Islamabad. Ik kan proberen om de grens over te steken met een auto, maar ook dan moet ik voorbij de checkpoints van de taliban. De kans dat ik gekidnapt word is ontzettend groot.

Bovendien raak ik niet aan cash geld. Geldautomaten werken niet en kredietkaarten kun je niet meer gebruiken. De meeste supermarkten zijn gesloten. Er is te weinig drinkwater en te weinig elektriciteit. Iedereen leeft hier in een extreme staat van paranoia. Als je naar de winkel gaat, kun je gearresteerd worden op verdenking van samenwerking met het Westen. En dat is een ruim begrip. Al wie voor de VS, VN, NAVO of eender welk land heeft gewerkt, kan opgepakt worden.

Op dit moment heb ik nog brood en water voor een aantal dagen. Op straat draag ik een boerka en ik verberg mijn camera daaronder. Als ik de taliban zie, probeer ik me te verstoppen. Ik ben bang voor mijn leven, maar als ik zie hoe burgers – vooral vrouwen – hier lijden, dan kan ik niet anders dan hun verhaal naar buiten brengen. Het geweld neemt elke dag toe. Er worden mensen gegijzeld, gefolterd en vermoord.

Controleren de taliban nu heel Kaboel?

Said: Niet helemaal. Er zijn verschillende wijken in Kaboel waar de sjiitische milities nog de baas zijn. Ze zijn gewapend en proberen zich zo snel mogelijk te versterken, met steun van Iran. Want Iran wil niet dat de taliban de volledige hegemonie over Afghanistan en Kaboel krijgen. Dat zou catastrofale gevolgen hebben voor de sjiitische invloed in de regio. Het is een tikkende tijdbom, binnenkort breekt hier een burgeroorlog uit. Donderdag was ik nog in zo’n wijk bij een Asjoerafeest, een religieus feest met dansen dat door de taliban verboden is. Maar voorlopig komen ze niet in die wijken en vermijden ze het rechtstreekse gevecht.

Hoe zou u de toestand van de vrouwen in Afghanistan omschrijven?

Said: Dramatisch. Twintig jaar lang hebben Afghaanse vrouwen basisrechten gekregen, konden ze naar school en hadden ze een job. Ik sprak vrouwelijke topsporters en beroepsmuzikanten, zij kennen geen ander leven, zij leven voor hun passie. Ik sprak ook met vrouwen die voor de Afghaanse televisie werken en die van de ene dag op de andere geen job meer hebben. Journalisten, advocaten, chirurgen, leerkrachten… ze mogen niet meer naar hun werk en moeten een boerka dragen. Maar die vrouwen willen geen slaven van de taliban worden. Ze plegen nog liever zelfmoord. Ik vrees dat Afghanistan een exponentiële toename van zelfmoorden onder vrouwen gaat meemaken.

Nochtans zouden de taliban 2.0 milder zijn voor vrouwen dan de taliban van voor 2001.

Said: Ik heb thee gedronken met de meeste commandanten van de taliban. Als je met hen praat over onderwijs, vrije meningsuiting of democratie, lachen ze je vierkant in je gezicht uit. De taliban zullen de extreme vorm van de sharia toepassen. Vrouwen hebben geen enkel recht. De taliban maken zich geen zorgen om nog eens twintig jaar oorlog te voeren. Oorlog zit ingebakken in hun mentaliteit. Ze hebben ook van de IS geleerd dat ze hun misdaden beter niet kunnen filmen, zodat hun terreur niet internationaal verspreid wordt.

Er zijn al veel vrouwen geliquideerd door de taliban, ze zijn vermoord nadat ze eerst op de meest brutale manier zijn gefolterd. Ik ben vrijdag naar een vluchtelingenkamp in Kaboel gegaan. Daar worden vrouwen opgesloten die hun man, hun huis, hun bezittingen verloren hebben. Ze zitten daar met hun kinderen, in plastic tenten, zonder water of voedsel, terwijl het nu meer dan 40 graden is. Het is een kwestie van tijd vooraleer de taliban hen zal vermoorden. Ze zeiden me dat ze liever nu onmiddellijk een kogel zouden krijgen. Pure horror. Wie de woordvoerder van de taliban gelooft, is niet goed geïnformeerd.

Wat doen de taliban op dit moment in Kaboel?

Said: Ze gaan huis per huis op zoek naar militairen. Het militair arsenaal van 20 jaar Amerikaanse aanwezigheid zal razendsnel in handen van de taliban belanden. Militairen worden ook gearresteerd en naar onbekende plaatsen gebracht. De taliban zijn van plan om hen allemaal te vermoorden. Zo maken ze duidelijk wat mensen die in opstand willen komen, mogen verwachten.

Hoe komt het toch dat de taliban Afghanistan zo snel konden veroveren?

Said: Door de corruptie van de politieke en militaire elite. Het Afghaanse leger telde 260.000 tot de tanden gewapende soldaten, dat waren hoogtechnologische en zeer dure wapens. Als er ooit een echte strijd zijn zijn geweest tussen de taliban en het Afghaanse leger, dan hadden de taliban het leger nooit zo snel aan de kant kunnen zetten. Maar de president en de legertop hebben de overwinning zonder enige weerstand aan de taliban gegeven. President Ashraf Ghani is gevlucht met meer dan 100 miljoen dollar uit de nationale schatkist. Hij had zo veel cash mee dat het niet in zijn helikopter raakte.

Bovendien hebben de taliban niet alleen inkomsten uit wapen- en opiumhandel. Ze krijgen ook veel buitenlandse steun: China, Pakistan, Rusland…

Denkt u dat duizend Amerikaanse soldaten de luchthaven van Kaboel kunnen blijven bewaken?

Said: Het zal niet lang duren vooraleer de taliban de Amerikaanse raketten die ze bemachtigd hebben op de luchthaven van Kaboel zullen richten. Ze leven in een overwinningsroes en ze zijn niet bang voor oorlog, zowel de Sovjets als de Amerikanen hebben ze het land uit gekregen. President Joe Biden had de machtsoverdracht meer gestructureerd moeten laten gebeuren. Nu hebben de VS een tegenstander die een zwaarbewapende terroristische organisatie geworden is. De kans voor destabilisatie in het Midden- Oosten is groot.

De snelle overwinning van de taliban heeft Biden gigantisch gezichtsverlies bezorgd: de invloed van de VS in het Midden-Oosten heeft een stevige knauw gekregen. Groeperingen in Syrië, Libanon en Libië hebben de voorbije dagen feestgevierd. Het is niet uitgesloten dat er een cascade-effect komt. Misschien putten terroristische organisaties zoals Hezbollah en Hamas hier moed uit om acties te ondernemen. En ook Al-Qaeda is nog actief.

Nochtans zou in het akkoord uit 2020 tussen president Donald Trump en de taliban staan dat die laatsten geen leden van terroristische groeperingen, inclusief Al-Qaeda, mogen toelaten om vanuit Afghanistan een bedreiging te vormen voor de VS en zijn bondgenoten.

Said: Afghanistan was de place to be voor Al-Qaeda, moslims trokken naar Afghanistan om de strijd van Al-Qaeda te steunen. Deze mensen zijn absoluut niet oorlogsmoe. Het is te simpel om de taliban als jihad in Afghanistan te omschrijven, Al-Qaeda als internationale jihad en de IS als strijders die een staat met de sharia willen. Het is allemaal complexer en meer met elkaar verweven. En allemaal delen ze een gemeenschappelijke vijand: de VS en bij uitbreiding het Westen. Ik sluit de kans niet uit dat er een golf van aanslagen komt in Europa. Ik zou de mensen die nu gerepatrieerd worden niet dubbel, maar tripel controleren. De doos van Pandora is geopend. Wat de IS ooit wilde realiseren in Syrië door Assad te verdrijven, hebben de taliban nu bereikt met de exit van Ashraf Ghani.

Jorge Said voorspelt burgeroorlog en aanslagen

– 1965: geboren in Linares (Chili)

– 1981-1986: studeerde journalistiek in Universidad Catolica de Chile

– Maakte reportages in Palestina, India, China, Afrika, Syrië en Afghanistan

– Werkt voor de Chileense televisie, BBC, CNN