‘Moet de Nederlandse democratie gered worden door Gert Verhulst?’

‘Ik heb geen ruggengraat van een banaan.’ Het is een beetje een krom zinnetje van Geert Wilders, die zich vorige week na de zeer verhitte Algemene Politieke Beschouwingen in het Nederlandse parlement tot de camera’s wendde. De ‘Algemene Politieke Beschouwingen’ is in Nederland de naam van het debat over de regeringsplannen. De extreemrechtse politicus eiste in dat parlementair debat nogmaals een ‘asielnoodwet’, omdat hij met zo’n wet het migratiebeleid zo bruusk mogelijk hoopt te kunnen verstrengen. Dat is een probleem, want tijdens het debat bleek dat die noodwet er niet kan komen, of toch niet zonder ongrondwettelijk kunst- en vliegwerk. Nu ja, probleem. Voor de extreemrechtse populist is de grondwet een detail.

In Nederland zal de poging om het parlement buitenspel te zetten nog lang nazinderen. In de regering van premier Dick Schoof is de partij van Wilders de grootste partij, en dat zal het land geweten hebben. Ook de Nederlanders die níét voor Wilders hebben gestemd, en dat is toch nog altijd ruim driekwart van de kiezers.

Vanwege de door hemzelf aangewakkerde angst voor de migratiestromen vindt Wilders al heel lang dat hij de democratische spelregels naar zijn hand mag zetten. ‘Wat zouden kiezers van mij denken als ik bij het eerste zuchtje tegenwind van enkele ambtelijke adviezen de asielnoodwetgeving wegdoe?’ zei hij vorige week. De PVV, dat is de partij van Wilders, wil onder meer de behandeling van asielaanvragen voor twee jaar opschorten. Maar ze wil die beslissing niet via parlementaire weg doorduwen, omdat dan vertraging dreigt en omdat de regeringscoalitie in de Eerste Kamer geen meerderheid heeft. Vandaar de kunstgreep van de noodwet, ook al is er helemaal geen sprake van een noodtoestand – denk daarbij aan een epidemie of een oorlog.

Voor Wilders is dat allemaal prima: hoe meer theater, hoe beter. Met een brutaliteit die aan donkerder tijden doet denken, veegt Wilders die irritante democratische regelneverij van tafel. Als zijn kiezers vinden dat er een crisis is, dan is er een crisis. ‘Het gaat gewoon door’, zei Wilders beslist.

Nog erger is dat zijn coalitiepartners niet van plan zijn om hem een spaak in het wiel te steken. De liberale topvrouw Dilan Yesilgöz (VVD) misschien nog het minst van al. Zij weet maar al te goed dat het allemaal niet kan, maar voorlopig wil ze de stekker niet uit de regering trekken. Uiteraard is het Wilders zelf die de democratie in de fik wil steken. Maar vorige week werd duidelijk dat zijn coalitiepartners hem geen strobreed in de weg leggen. In misdaadverhalen heten dat soort mensen ‘handlangers’.

Doorgaans gaan de Algemene Politieke Beschouwingen in Nederland, net als bijvoorbeeld de Septemberverklaring van de Vlaamse Regering hier, in belangrijke mate over de begroting en de economie, maar dit jaar was het een cadeautje voor Wilders. Er kwam een lang en spraakmakend debat over asiel en migratie, mét het woord ‘noodwet’ dat te pas en te onpas op het publiek werd losgelaten. Voor wie angst wil zaaien is dat een geschenk uit de hemel. Frans Timmermans, fractievoorzitter van de groen-rode oppositie in Nederland, verwoordde het helder: dit kabinet wil graag een noodwet om te bewijzen dat er een noodtoestand is. Dat is de wereld op zijn kop.

Dit weekend ging in Nederland 40-45 in première, de Nederlandse versie van de musical van Studio 100, die in Vlaanderen maar liefst 750.000 toeschouwers trok. Op het podium in de indrukwekkende Midden Nederland Hallen in Barneveld nam Studio 100-gezicht Gert Verhulst afgelopen zaterdag het woord. De Vlaamse tv-ster had het over het belang van de vrijheden van de democratie, en hoe die in een vingerknip kunnen verdwijnen. De opeenstapeling van Tweede Wereldoorlogclichés in de musical zal niet iedereen kunnen smaken, maar een democraat kan alleen maar blij zijn dat de enorme machine van Studio 100 zo veel knowhow investeert in een show over de gevaren van extreemrechts.

Dat maakt de toestand in Nederland niet minder verontrustend. Is de afbraak al zover gevorderd dat de entertainmentsector de boel moet redden? Moet de Nederlandse democratie gered worden door Gert Verhulst, net zoals in Amerika naar Taylor Swift wordt gekeken om Donald Trump te stoppen?

Een ding is zeker: van de klassieke regeringspartners van Wilders, onder wie veel liberalen en christendemocraten, zal het niet komen. Zij hebben de ruggengraat van een banaan.