Misdaadjournalist John van den Heuvel: ‘Je raakt niet zomaar van die dodenlijst af’

Halfvijf ’s avonds. Het schemert in Antwerpen. Enkele agenten van de Dienst Koninklijke en Diplomatieke Beveiliging (DKDB) melden zich aan het gebouw van Play Zuid op de Vlaamsekaai. Hier zal misdaadjournalist John van den Heuvel (59) over enkele uren te gast zijn in de talkshow De tafel van Vier. De agenten moeten het gebouw controleren op veiligheidsrisico’s. Al vijf jaar lang wordt Van den Heuvel met de dood bedreigd door wat hij de ‘mocromaffia’ noemt: Nederlands-Marokkaanse drugscriminelen die een spoor van dood en vernieling achter hebben gelaten. Misdaadblogger Martin Kok (2016), advocaat Derk Wiersum (2019) en Van den Heuvels collega Peter R. de Vries (2021): ze kwamen allemaal op de ‘mocrododenlijst’ te staan en bekochten dat met hun leven.

Een productiemedewerkster loodst de Nederlandse agenten door het labyrint van het oude theatergebouw. Tal van routes worden verkend en geëvalueerd. Ze stellen vragen. ‘Is er een ruimte die we kunnen afsluiten als we John in veiligheid moeten brengen?’ En: ‘Hoe krijgen we die poort zo snel mogelijk open?’

Na enkele rondjes door het gebouw leggen de beveiligers een aankomst- en vertrekroute vast. En dan is het wachten. En de omgeving monitoren.

Zo’n uur later rijdt een tweede team van de DKDB met Van den Heuvel de ondergrondse parking binnen. Hij wordt in ijltempo naar een kamer geloodst. Aan een tafeltje wacht ik hem daar op. Meteen worden we omringd door gewapende agenten. Van den Heuvel kijkt er niet meer van op. Dit is al vijf jaar zijn leven, een lustrum dat hij ‘viert’ met een boek dat door een collega werd geschreven en waarin hij een inkijk geeft in het bestaan van iemand die 24/24 onder bewaking staat.

Het was niet de eerste keer dat u bedreigd werd. Had u vijf jaar geleden meteen door: deze keer wordt het anders?

John van den Heuvel: Niet meteen. Ik zat midden december 2017 in Peru toen ik via de telefoon de boodschap kreeg dat ik maar beter een paar dagen langer kon blijven, omdat het in Nederland niet veilig voor me was. Er was het vermoeden van een paar mislukte liquidatiepogingen, zonder dat ik daar meer informatie over kreeg. Toen ik enkele dagen later op Schiphol landde, werd ik opgewacht door pantservoertuigen, drie donkere Mercedessen en een hoop gewapende agenten. Is dat niet wat overdreven, dacht ik. Midden jaren negentig moest ik inderdaad al eens een paar weken onderduiken met mijn gezin, nadat drugsbaron Johan Verhoek een Chinese huurmoordenaar op mij had afgestuurd. Maar daarna was de kust weer veilig. En ook in de periode 2002-2003 moest ik veiligheidsmaatregelen nemen, toen topcrimineel Willem Holleeder het op mij voorzien had omdat ik gesproken had met zijn grote concurrent, John Mieremet. Maar al bij al was de impact van die eerdere bedreigingen beperkt. Ik dacht eind 2017 dus niet dat ik vijf jaar later nog altijd in deze situatie zou zitten. Ik dacht eerder: drie weken en weer klaar. Behoorlijk naïef.

De man die uw vel wil, is Ridouan Taghi. Wie is dat?

Van den Heuvel: Een nietsontziende drugsbaron die ooit beloofde dat iedereen die zijn naam noemde eraan zou gaan. ‘Wie praat, die gaat’, zei hij, en vervolgens handelde hij er ook naar. Het is geen toeval dat de geweldexplosie in Nederland begon met de eerste artikels over hem. Toen mijn collega Mick van Wely en ik een verhaal over hem maakten, ging Mick met wat mensen spreken in een winkel in de buurt waar Taghi was opgegroeid. Kort daarna werd die zaak in brand gestoken. Taghi is een regelrechte psychopaat die met tal van executies in verband wordt gebracht: die van advocaat Derk Wiersum, bijvoorbeeld, die de kroongetuige in het proces tegen Taghi bijstond. Ik ben er vrijwel zeker van dat hij voor zijn arrestatie eind 2019 al uitgebreid bedacht had hoe hij vanuit de gevangenis zijn handel en wandel, en zijn executies, zou kunnen voortzetten. Het is intussen ook overtuigend aangetoond dat Taghi vanuit de cel zijn imperium bleef leiden en opdrachten bleef geven, onder meer via zijn advocaat, zijn neef Youssef. We hebben het weleens over Belgenmoppen, maar het is een heuse Hollandermop dat onze overheid toeliet dat Taghi contact kon hebben met zijn eigen neef. En het is nog krankzinniger dat het maandenlang kon blijven duren, en dat we nu met het onplezierige besef zitten dat tijdens die periode de moordaanslag op Peter R. de Vries, op 6 juli 2021, is beraamd.

Uw collega-misdaadjournalist Peter R. De Vries koos er in tegenstelling tot u voor om zich niet extreem te laten beveiligen. Hebt u het daarover met hem gehad?

Van den Heuvel: Vaak. Hij zei me dat hij niet het leven wilde leiden dat ik leid, dat hij niet constant door mensen omringd wilde zijn en zijn agenda niet wilde delen met beveiligers. Dat neemt niet weg dat hij zelf maatregelen nam. Maar ik denk dat hij nooit verwacht had dat ze op klaarlichte dag zouden toeslaan, in hartje Amsterdam. Al was er een week voor de aanslag wel info dat er iets op til was. Er werden toen geen bijkomende maatregelen genomen.

Is dat ook een van de redenen waarom u aan een boek over uw veiligheidssituatie wilde meewerken?

Van den Heuvel: Zeker. Want heel Nederland was begin juli, na de moord op Peter, in shock. Maar toen ging iedereen met vakantie, en in september was het weer business as usual. Er is helemaal niets veranderd. Mensen zoals ik worden al vijf jaar lang met de dood bedreigd, en het ziet er niet naar uit dat daar snel verandering in zal komen. Integendeel, almaar meer mensen moeten in beveiliging. Ik zie de overheid steeds weer terugtrekkende bewegingen maken. Terwijl ze net een stap naar voren moet zetten. Die kerels moeten bang zijn voor de overheid, niet omgekeerd.

De auteur van het boek, Bert Dijkstra, is een collega van me bij De Telegraaf. Als ik op de redactie was, zag hij telkens het hele beveiligingscircus voorbijkomen. Hij had een normale journalistieke reflex: welke invloed heeft zo’n extreme beveiliging op een mens? Dus vroeg hij of hij me een tijdje mocht volgen. Ik heb toegestemd, want zo kon ik duidelijk maken hoe groot de impact op je leven is als je nooit meer alleen bent en altijd bewakers om je heen hebt. Wat het met een mens doet als je elke activiteit dagen op voorhand moet plannen en doorgeven aan allerlei diensten. Als elke ontmoeting voorafgegaan wordt door tal van veiligheidsprocedures. Ik ben natuurlijk niet de enige in Nederland die constant bewaakt wordt. Ook de koninklijke familie maakt het mee, magistraten, politici… Maar zij kunnen er vanuit hun functie niet over getuigen. Ik als journalist wel.

Daarnaast vond ik het wel belangrijk om te laten zien hoe je om kunt gaan met tegenslagen. Hoe je angst kunt overwinnen. Het is ook een boek over menselijke veerkracht.

Het is inderdaad opvallend hoe positief u in het leven blijft staan. Heeft dat ook met uw leeftijd te maken? U wordt binnenkort zestig.

Van den Heuvel: Nou, wrijf het er maar in. (lacht) Maar het klopt natuurlijk wel: op je zestigste weet je dat het leven niet maakbaar is, en dat tegenslagen er nu eenmaal bij horen. Er zijn veel mensen die beperkt zijn in hun vrijheid, bijvoorbeeld omdat ze een handicap hebben. Dus ga ik niet zeuren. En al zeker niet omdat ik een mooi leven heb gehad, met een fantastische job en een mooi gezin. Ik besef hoeveel geluk ik heb.

Er zijn natuurlijk dagen dat ik tegen de muren oploop. Soms voel ik een soort gif in mij. Daarom heb ik ook psychologische begeleiding gekregen. Een van de eerste tips was: kijk niet naar wat onmogelijk is, maar focus op wat wél nog kan. Spontaan naar het voetbal gaan kan niet meer, maar als ik het tijdig inplan, kan ik nog altijd naar de wedstrijden van mijn favoriete club PSV. Ik ben altijd het type geweest dat vindt dat het glas halfvol is.

 ‘Mijn vrouw doet aan stervensbegeleiding. Kan altijd van pas komen’

Toch liggen enkele dingen u zwaar op de maag. Het feit dat uw vrouw ontslagen werd, bijvoorbeeld.

Van den Heuvel: De krant heeft me altijd gesteund, zelfs toen de redactie in de nacht van 26 juni 2019 een doelwit werd, met een bestelwagen die het gebouw binnenreed. De volgende dag stond in grote letters op de voorpagina: ‘Wij zwijgen nooit.’ De Telegraaf heeft intussen al flink wat geld moeten uitgeven aan beveiliging, maar heeft er nooit een punt van gemaakt. Ook het programma RTL Boulevard, waar ik vaak te gast ben, kreeg te maken met plannen voor een aanslag: ze wilden met een raketwerper op de studio vuren terwijl ik er aan de desk stond. Ook daar hebben de makers achteraf gezegd: we zullen je blijven uitnodigen, we plooien niet. Dat staat in schril contrast met de school waarvoor mijn vrouw al jaren werkte. Die zette haar gewoon op straat, hoewel er slechts beperkte voorzorgsmaatregelen van kracht waren, die dan ook nog eens door de overheid betaald werden. Uiteraard raakte me dat diep. Ik zag het verdriet in haar ogen. Intussen werkt mijn vrouw in een andere sector. Ze doet aan stervensbegeleiding. Kan altijd van pas komen. (lacht)

Een mooi staaltje van galgenhumor, maar is het dit allemaal wel waard?

Van den Heuvel: Toen Peter werd geëxecuteerd, heb ik even overwogen om te stoppen. Heel even maar. Want ik wil niet dat ‘ze’ winnen en erin slagen om me monddood te maken. Ook omdat misdaadjournalistiek ertoe doet. Het is belangrijk dat onafhankelijke reporters kritisch kijken naar hoe misdaadbestrijding gebeurt, nieuwe ontwikkelingen in de criminaliteit duiden en zaken naar boven spitten. Al vrees ik voor de toekomst van dit beroep. Wat Peter, mij en anderen is overkomen, z orgt niet meteen voor een instroom van jonge misdaadjournalisten.

Er wordt me weleens gevraagd of ik niet gewoon over iets anders kan schrijven, over sport of zo. Maar die fascinatie voor misdaad zit diep in mij geworteld. Mocht ik sportjournalist worden, dan zou ik binnen de kortste keren over matchfixing en zwart geld schrijven.

Wat ook meespeelt, is het besef dat stoppen met schrijven niet betekent dat de dreiging verdwijnt. Ik sta nu eenmaal op die dodenlijst. Daar raak je niet zomaar af. Kijk naar wat enkele maanden geleden met Salman Rushdie is gebeurd. Meer dan dertig jaar na het oorspronkelijke dreigement werd hij alsnog neergestoken.

Zijn we in België op weg naar Nederlandse toestanden? Een Nederlandse bende zou hebben geprobeerd minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) te ontvoeren. Hij moest een tijdje met zijn gezin naar een safehouse.

Van den Heuvel: De mocromaffia kent geen grenzen, letterlijk en figuurlijk. En de Antwerpse haven is dé draaischijf voor de cokehandel in Europa. Natuurlijk kon je verwachten dat wat er in Nederland gebeurt ook België zou bereiken. Vroeg of laat sijpelt het geweld door naar de bovenwereld. En dan komen rechters en speurders in het vizier. Maar ook journalisten. En politici, zoals Van Quickenborne, die ik onlangs nog sprak. Ik heb het gevoel dat hij vastberaden is en de drugscriminaliteit hard wil aanpakken. Maar het is natuurlijk een mes dat aan twee kanten snijdt. Hoe meer de bendes zich bedreigd voelen, hoe meer ze zullen proberen terug te slaan.

De moord op De Vries, aanslagplannen met een raketwerper en een ontvoeringspoging: het geweld lijkt steeds driester te worden: Hoe verklaart u dat?

Van den Heuvel: Bij de oudere Hollandse criminelen is er vaak nog een soort erecode. Ik heb na de moord op Peter huilende boeven aan de lijn gehad, die zelf in shock waren. Er is hoe dan ook een mentaliteitswijziging. Ik noem de huidige generatie weleens PlayStationcriminelen. Ze zijn opgegroeid met schietspelletjes en trekken die door naar de werkelijkheid. Ze hebben totaal geen respect voor een mensenleven.

Hoe lossen we dat op? Hoe ontmantelen we die bendes?

Van den Heuvel: Het blijft een groot probleem dat figuren als Taghi hun criminele activiteiten vanuit de gevangenis kunnen voortzetten, via corrupte be- wakers, medegedetineerden of foute advocaten. On- langs raakte bekend dat Taghi in contact stond met Mohammed Bouyeri, de islamitische moordenaar van Theo van Gogh (Nederlandse regisseur die in 2004 op straat werd doodgeschoten, nvdr). Taghi had zogezegd het geloof gevonden. Ze wisselden in de gevangenis berichten uit. Er zijn vermoedens dat het gecodeerde boodschappen waren die opdrachten bevatten die via Bouyeri naar de buitenwereld gingen. Als je voor tientallen jaren wordt opgesloten, heb je niets meer te verliezen, en ga je vanuit je cel tegenstanders uit de weg laten ruimen. Zo zorg je ervoor dat het geld blijft binnenstromen bij je familie en bendeleden.

Je moet dus het vermogen van de drugsbaronnen aanpakken. Het afgelopen jaar is er in Nederland 300 miljoen euro crimineel geld in beslag genomen. Dat is een lachertje. Denk je nu echt dat we ze daarmee treffen? Het gaat om een miljardenbusiness. Bovendien is het de tussenlaag die getroffen wordt. De grote jongens blijven buiten schot. Pluk de toppers kaal. Doe je dat niet, dan zullen er altijd mensen bereid zijn om je voor een paar duizend euro uit je schoenen te schieten.

Er moet ook meer samenwerking komen tussen Nederland en België, want de bendes van Taghi en co. zijn in beide landen actief. Ik weet dat er geregeld overleg is tussen de Antwerpse burgemeester en die van Rotterdam. En tussen de ministers van Justitie. Maar er is een intensievere samenwerking nodig tussen beide landen. Een gecoördineerde aanpak.

Vreest u dat u onder extreme beveiliging zal moeten blijven tot aan uw dood?

Van den Heuvel: Ik speculeer er niet meer over. Ik hoop natuurlijk dat het op een dag stopt, maar wellicht is dat opnieuw naïef. Het is realistischer te hopen dat het op termijn wat meer leefbaar wordt.

Een uur na dit interview getuigt Van den Heuvel in De tafel van Vier over zijn leven als bedreigd journalist. Na de opname wordt hij door de agenten meteen naar buiten begeleid. Terwijl de andere gasten van de talkshow nog van hun microfoontje verlost worden, zit Van den Heuvel alweer op de achterbank van een gepantserde wagen, die razendsnel in de Antwerpse nacht verdwijnt.

Uit het boek: ‘Het klinkt misschien ongezellig, maar achter in die auto’s doe ik vaak een koptelefoon op. Een mentale vlucht in een andere wereld. Muziek luisteren. Filmpje kijken. Of werken. Als je zelf rijdt, kom je om de haverklap in tijdrovende files terecht. Ben je eindelijk thuis, moet je nog twee uur werken. Dat kan nu op de achterbank. Ieder nadeel heeft zijn voordeel.’