De kundalini-yoga groeide uit de geschriften van Yogi Bhajan, een naar de VS geëmigreerde Indiër die meer dan honderd vrouwen seksueel misbruikte. De Vlaamse Els Coenen legt zijn criminele organisatie bloot in Under the Yoga Mat.
Oosterse goeroes waren in trek bij westerse jongeren in die tijd. Bhajans intense yogasets gaven hen de high die ze voordien zochten in drugs en alcohol. Bhajans leer, die verkondigde dat alleen de ‘3HO-technologie’ de mensheid naar het Watermantijdperk kon loodsen, verspreidde zich snel over de VS en Europa. In 1977 al noemde het weekblad Time 3HO een sekte. Als zelfbenoemde spirituele leider van de sikhs in het Westen ontmoette de charismatische Bhajan pausen en presidenten. Na zijn dood in 2004 werd hij geëerd in het Amerikaanse Congres. In New Mexico, waar hij het nieuwe hoofdkwartier van zijn beweging had gevestigd, werd de Yogi Bhajan Memorial Highway ingehuldigd.
Waaruit bestonden het misbruik en de wanpraktijken?
Coenen: Bhajan had altijd veertien ‘secretaressen’ in zijn harem. In totaal misbruikte hij minstens honderd vrouwen. Honderden 3HO-kinderen stuurde hij naar kostscholen in India, waar ze werden geslagen, verwaarloosd en misbruikt. Een pedofiel werd als leraar naar daar gestuurd. Met het schoolgeld kocht Bhajan paarden en juwelen. Homo’s werden beschimpt. Klagers en weglopers werden achtervolgd en met de dood bedreigd. Bhajan richtte talloze bedrijven op (onder meer commerciële yogacentra, beveiligingsbedrijven en natuurvoedingondernemingen, nvdr) die snel groeiden dankzij de selfless service van zijn volgelingen. Medestanders van Bhajan werden veroordeeld voor handel in drugs en wapens en andere frauduleuze praktijken. Het bedrijf Akal Security, dat miljarden verdiende aan de beveiliging van overheidsgebouwen in de VS, hielp de regering-Trump bij het scheiden van vluchtelingenouders en kinderen aan de Mexicaanse grens. Binnen 3HO werd Bhajan aanbeden als een god. ‘Verkrachting is altijd op uitnodiging’, zei hij. Zijn toehoorders zwegen. Ze waren ziende blind.
Machtsmisbruik in een spirituele context is schrijnend omdat mensen vertrouwen stellen in geestelijke leiders.
Hoe en wanneer kwam het misbruik aan het licht?
Els Coenen: Begin 2020 brachten de memoires van Pamela Saharah Dyson, een voormalige ‘secretaresse’ van Bhajan, een lawine aan misbruikverhalen op gang. Honderden mensen die decennialang hadden gezwegen, begonnen te praten. In de VS bracht Vice een eerste documentaire uit. Er zijn er nog twee in de maak.
De link met kindermisbruik in de katholieke kerk en Godvergeten is snel gelegd. Ziet u parallellen?
Coenen: Jazeker. Machtsmisbruik in een spirituele context is schrijnend omdat mensen vertrouwen stellen in geestelijke leiders. In 3HO en de kerk werd zwijgplicht geëist om het instituut te beschermen. Dat zorgde voor extra schade bij de slachtoffers, die jarenlang in een moordend isolement leefden.
Net als het boek In naam van de Vader van Rik Devillé legt Under the Yoga Mat verhalen van overlevenden vast met als doel de pijn en schade te benoemen, ogen te openen en ertoe bij te dragen dat de geschiedenis zich niet herhaalt. In de kerk en in 3HO werden de verhalen al decennia eerder verteld. Pas nu lijkt het door te dringen hoe groot het probleem is. Net als de tv-reeks Godvergeten schudde Empire of Yoga, de Vice-documentaire over Bhajans misbruik, velen binnen en buiten het instituut wakker.
Nieuwe verhalen blijven ook in 3HO naar boven komen. En de herstel- en verzoeningsinitiatieven vanuit het instituut worden eveneens door velen als ontoereikend, vernederend en hertraumatiserend ervaren. Klokkenluiders worden als lastposten bestempeld en moeten leren omgaan met stilte als antwoord.
Pas toen ik naar Godvergeten keek, besefte ik de gigantische ironie van het feit dat ik delen van mijn boek heb geschreven in een abdij die tot nu toe zwijgt over het misbruik in de kerk. Terwijl ik net om die reden uit 3HO stapte. Ja, ik was ziende blind.
In uw boek vermeldt u het seksueel misbruik in België van een leraar die healingtechnieken doceerde. Knack sprak met een van zijn vrouwelijke slachtoffers. Zij noemde het zelf géén grensoverschrijdend gedrag.
Coenen: Dat klopt. Die leraar liet een individuele healingsessie uitmonden in seks. Het verbaasde haar maar ze zei niet nee. De leraar, die nu in Moskou actief is, vroeg haar om te zwijgen en dat woog op haar. Ook al ervaarde zij het niet zo, wat hij deed is wel degelijk ontoelaatbaar wegens zijn machtspositie als leraar. Hij had die grens moeten trekken.
Komt seksueel misbruik alleen voor bij kundalini-yoga?
Coenen: Nee, ook in vinyasa-, ashtanga-, sivananda- en bikramyoga kwam eerder al seksueel misbruik aan het licht. Specifiek aan het kundalini-yogaverhaal is de omvang en veelzijdigheid van de wandaden. En ze bleven veel langer onder de radar. Bhajan was een genie op dat vlak. Hij misbruikte zijn religieuze status en kon profiteren van zijn politieke connecties.
De Britse comedian, acteur en presentator Russell Brand wordt aangeklaagd voor seksueel misbruik. Hij beoefent toevallig ook kundalini-yoga.
Coenen: Kundalini-yoga past perfect bij zijn mentaliteit. Het ergste is dat hij nu, buiten de schijnwerpers, wellnessworkshops geeft aan vrouwen en daarbij gebruikmaakt van Bhajans sektetechnieken.
Het is wel opmerkelijk dat Bhajans Kundalini Research Institute onlangs een boek uitbracht om seksuele trauma’s te helen.
Coenen: Inderdaad. Het zwijgt over de overvloed aan seksuele trauma’s in eigen rangen. Een basiskennis yoga volstaat om te zien dat de voorgestelde oefeningen totaal ongeschikt zijn. De ‘yoga van het bewustzijn’, zoals serieverkrachter Bhajan zijn kundalini-yoga noemde, noem ik de yoga van onverantwoord gedrag.
Is yoga beoefenen dan sowieso riskant?
Coenen: Yoga beoefenen is prima. Als je je verstand er maar bijhoudt. En vooral: jij weet wat het beste is voor jou. Durf ‘nee’ te zeggen tegen je leraar als iets niet goed voelt en blijf kritisch. Kies een leraar die wil praten over misbruik, grenzen en ethiek. Onlangs gebruikte een yogastudio in Washington D.C. Under the Yoga Mat om met yogaleraren en studenten te reflecteren over veilige yoga. Dat is de weg vooruit.
Op knack.be/yoga leest u het persoonlijke verhaal van Els Coenen en hoe de opeenstapeling van misbruikverhalen haar de ogen openden.
Els Coenen
1958 Geboren in Lier.
2007 Ontdekt yoga tijdens de revalidatie na een hersenbloeding.
2010 Wordt voorzitter van de Belgische Kundalini Yoga Federatie.
2021 Richt de website abuse-in-kundalini-yoga.com op.
2023 Schrijft het boek Under the Yoga Mat.
De Belgische Kundalini Yoga Federatie reageert
De Belgische federatie van kundalini-yoga heeft op dit moment geen voorzitter. Een van de drie leden van de raad van bestuur, Sige Mariën, reageert op persoonlijke titel:
‘Ik heb het boek Under The Yoga Mat van Els Coenen niet gelezen en ben dat ook niet van plan. De Belgische federatie heeft in het verleden al initiatieven genomen om misbruik tegen te gaan. We geven dat de nodige aandacht met onder andere een workshop op ons jaarlijkse festival. Ik vind dat er tussen een yogaleraar en -leerling een zuivere relatie moet zijn. De lessen van Yogi Bhajan blijven we gebruiken. Aan zijn woorden heb ik zelf al veel gehad. Laat het duidelijk zijn: ik heb die man zelf nooit ontmoet en in België hebben we geen klachten over misbruik van hem ontvangen. De kundalini-yoga is absoluut geen sekte.’
