‘Grondstoffenbejag is van alle tijden: het mercantilisme van Trump heeft minstens het voordeel van de duidelijkheid’

Ook Europa hangt immers af van de exploitatie van grondstoffen in kwetsbare landen, maar lijkt nog altijd op China te rekenen om de klus van de ontginning en de verwerking te klaren.

Donald Trump tekende onlangs een nieuw uitvoeringsbesluit, een executive order, om de aanvoer van mineralen te verzekeren. De Amerikaanse regering ­beschouwt de huidige bevoor­radingsonzekerheid als een noodtoestand. De wereldwijde grondstoffenhausse neemt mercantilistische en zelfs ­kolonialistische trekken aan. Machtige ­industriële landen gebruiken hun volle gewicht om toegang te krijgen tot overzeese natuur­lijke rijkdommen.

Grondstoffenbejag is van alle ­tijden. De afgelopen decennia schuimde vooral China de wereld af naar hulpbronnen om zijn fabrieken draaiende te houden. Het investeerde honderden miljarden in mijnen in Afrika, Latijns-Amerika en elders. Het bouwde spoorlijnen, ontwikkelde havens en liet een enorme vloot bulkschepen van stapel lopen om alles naar het moederland te transporteren. China domineert daardoor een flink stuk van de wereldwijde waardeketen.

Dat vinden de Amerikanen geen gunstige situatie. Het uitvoerings­besluit voorziet deels in meer binnenlandse ontginning. Mijnbouwbedrijven moeten sneller aan vergunningen en kapitaal raken. Amerika is een geologische schatkist. De geologische dienst USGS benadrukte onlangs dat Amerika enorm veel soorten mineralen in de bodem heeft, maar een groot deel is zelfs nog niet helemaal in kaart gebracht en het duurt soms decennia om een nieuwe mijn in gebruik te nemen.

Trump wil ook op zoek naar grondstoffen in het buitenland en de ­Export-Import Bank moet dat, net zoals de Chinese eximbank, gaan ondersteunen. Dat gaat gepaard met een diplomatiek charmeoffensief. Washington houdt bijvoorbeeld vast aan het ­Minerals Security Partnership, opgezet door de vorige regering met landen als Australië en Canada.

Maar Trump zou Trump niet zijn als hij niet enkele stappen verder zou gaan en zich daarbij laat inspireren door de Chinezen. Net als Peking stelt hij mineralen-voor-­leningen voor, zoals aan Oekraïne. Daar eist Trump dat het land zijn schuld vereffent met ijzererts, mangaan en fossiele brandstoffen. De Verenigde Staten benaderden de Democratische Republiek Congo met een kobalt-voor-veiligheids­akkoord. In ruil voor het mineraal zou het Afrikaanse land hulp krijgen tegen de rebellie in de oostelijke provincies. Amerika heeft nu ook de grondstoffen in Groenland in het vizier.

Het grondstoffenmercantilisme van Trump steekt velen in Europa de ogen uit, maar heeft minstens het voordeel van de duidelijkheid. Ook Europa hangt immers af van de exploitatie van grondstoffen in kwetsbare landen, maar lijkt nog altijd op China te rekenen om de klus van de ontginning en de verwerking te klaren. Trump wil zijn handen vuilmaken, Europa doet alsof het schone handen heeft, maar laat anderen het vuile werk opknappen.