Minder migranten, meer gas: de strategie van Giorgia Meloni in Noord-Afrika

De Italiaanse regering van premier Giorgia Meloni richt de blik nadrukkelijk op Noord-Afrika. Zo hoopt ze migratie te beperken en van Italië een Europese energiedraaischijf te maken.

Italië beleeft woelige tijden. Voor de grootschalige Russische invasie in Oekraïne kwam 40 procent van de Italiaanse gasimport uit Rusland. Net zoals de rest van de Europese lidstaten moest Rome in sneltempo op zoek naar alternatieven om tekorten te vermijden.

Tegelijkertijd trachtten een heleboel migranten vanuit Afrika opnieuw de oversteek te maken naar de laars van Europa. Vorig jaar bereikten 104.000 migranten per boot de Italiaanse kust – 40 procent meer dan het jaar voordien en zelfs een verdrievoudiging ten opzichte van coronajaar 2020.

Deels in navolging van haar voorganger Mario Draghi probeert de Italiaanse premier Giorgia Meloni zowel het energie- als het migratievraagstuk in één beweging aan te pakken. Het Midden-Oosten en Noord-Afrika, waarmee Italië traditioneel speciale banden heeft, komen daarbij nadrukkelijk in beeld.

‘Mattei-plan’

De afgelopen weken bezocht de voorzitter van de Fratelli d’Italia samen met haar ministers en vertegenwoordigers van het bedrijfsleven in tien dagen tijd Libanon, Turkijke, Tunesië, Egypte, Algerije en Libië.

Het past in wat Meloni tijdens haar inauguratierede voor het Italiaanse parlement in oktober al het nieuwe ‘Mattei-plan’ noemde.

In de jaren vijftig lanceerde Enrico Mattei, oprichter van de Italiaanse energiereus ENI, het plan om economieën in Noord-Afrika en het Midden-Oosten te versterken aan de hand van hun natuurlijke rijkdommen – een plan dat in de eerste plaats de Italiaanse energiebelangen in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog ten goede moest komen.

Met de steun van Europese klimaatmiddelen zoals het coronaherstelfonds en REPowerEU hoopt Meloni Mattei’s opzet te herhalen.

Slavenmarkt

Daarom ging Meloni twee weken geleden naar Libië. Met de oud-kolonie onderhoudt Italië hechte relaties, die weliswaar door de Arabische opstanden, de NAVO-interventie in het land en de burgeroorlog worden bemoeilijkt.

En hoewel Italië alleen de door de Verenigde Naties erkende regering van Abdulhamid Dbeibah steunt, probeert Rome er de energiebelangen veilig te stellen.

Momenteel is Italië al goed voor 80 procent van de Libische gaswinning. Dat moet omhoog. Twee weken geleden sloten Meloni en Dbeibah een akkoord ter waarde van 7,4 miljard euro, waardoor ENI tegen 2026 dagelijks 21 miljoen kubieke meter gas extra voor de Libische kust kan oppompen.

Diezelfde Libische kust vormt al langer het toneel van een dubieuze migratiepolitiek. In februari 2017 ondertekende de toenmalige premier en huidige Eurocommissaris Paolo Gentiloni een akkoord met de Libische kustwacht om bootmigranten op weg naar Italië te onderscheppen en terug te sturen – vaak worden ze opgesloten, gefolterd, verkracht en op de slavenmarkt verkocht.

De radicaalrechtse Italiaanse regering-Meloni ziet daar weinig graten in en heeft de overeenkomst vorige week herbevestigd én nieuw materieel, waaronder vijf volledig uitgeruste patrouilleboten, aan de Libische kustwacht bezorgd.

Studiebeurzen

Ook de Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken Antonio Tajani maakte midden januari de oversteek naar Tunesië. ‘We moeten een strategie ontwikkelen voor de duizenden mensen die hun land van oorsprong verlaten’, verklaarde hij toen in het bijzijn van de Tunesische president Kais Saied.

Bedoeling is om de gevaarlijke bootmigratie naar Italië – in 2022 ging het om 32.000 migranten – terug te dringen en legale migratiekanalen te bevorderen.

Maar, aldus Tajani, dat kan alleen als Tunesië illegale migranten uit Italië wil terugnemen. Zowel Italië als de Europese Unie trok de afgelopen jaren tientallen miljoenen uit om de Tunesische kustwacht te versterken.

Tunesië heeft Italië ook heel wat energiemogelijkheden te bieden. In december trok de Europese Unie 307 miljoen euro uit voor de aanleg van een interconnector tussen beide landen. ‘Deze onderwaterverbinding moet van Italië een Europese energiedraaischijf maken’, aldus de Italiaanse klimaatminister Gilberto Pichetto Fratin.

Enkele dagen voordien opende er een grootschalig zonnepark in Noord-Tunesië dat door ENI werd gebouwd – Italië is sinds 2021 de grootste investeerder in Tunesische energie-infrastructuur.

Na zijn bezoek in Tunis stapte Tajani op het vliegtuig naar Egypte, waar Italië ook energie- en migratiebelangen heeft. Vooral via Libië kwamen er in 2022 vanuit Egypte ruim 20.000 migranten aan. Tajani kondigde eind januari in Caïro aan dat hij zulke oversteken wil stoppen door in te zetten op legale migratie met studiebeurzen.

Op energievlak wil Italië in Egypte meer vloeibaar gas oppompen. ENI is de grootste energieproducent in het land, bezit 50 procent van de Segas-LNG-terminal in de havenstad Damietta en wil nauwer samenwerken met staatsbedrijf Egyptian Natural Gas Holding Company.

Ook kondigde ENI recent aan dat het in Egyptische wateren een nieuwe grote gasvoorraad heeft ontdekt.

Special Forces

Terwijl Tajani in Caïro en Tunis op de koffie ging, zat Meloni in Algerije – waar ook Draghi sinds 24 februari regelmatig vertoefde om extra gasleveringen binnen te halen.

Aan de zijde van ENI-topman Claudio Descalzi zette ze haar handtekening onder nieuwe contracten om de export op te voeren, de uitstoot te verminderen en naast de transmediterrane pijpleiding een 284 kilometer lange waterstofverbinding tussen beide landen aan te leggen.

Italië ziet kansen in Algerije, nu Spanje zijn neutraliteit over de Westelijke Sahara ten voordele van Marokko heeft opgezegd en Frankrijk worstelt met zijn koloniale verleden in het land.

Algerije speelt ook een belangrijke rol om het aantal migranten dat naar Italië wil te beperken – met regelmaat komen er vanuit Algerije migranten op Sardinië aan. Meloni hoopt dat de Algerijnse regering voor meer stabiliteit in Libië kan zorgen en invloed kan uitoefenen op de fragiele Mahreb- en Sahelregio.

Daar krijgen jihadistische groeperingen en het Russische huurlingenleger Wagner steeds meer controle en slaan mensen op de vlucht voor de onlusten. Vanuit die optiek biedt het Italiaanse leger – net zoals Belgische special forces – nu zelfs trainingen aan het Nigerese leger aan.