Migratiecrisis in het Texaanse El Paso: zet Biden het beleid van Trump gewoon voort?
In de kerstperiode werd El Paso, Texas, overweldigd door migranten en asielzoekers, die dagelijks met duizenden opdaagden. Honderden moesten in de vrieskou buiten slapen. De stad deed het tegenovergestelde van wat van Texas werd verwacht.
El Paso is, naar Amerikaanse normen, straatarm. De binnenstad is afgeleefd, eerder derde wereld dan eerste. In sommige straten is het verpanden van bezittingen en het bijeenschrapen van borgsommen voor verwanten in gevangenschap de voornaamste economische activiteit.
In een verder verleden had El Paso een reputatie van zware misdadigheid. De legendarische outlaw John Wesley Hardin, die volgens toenmalige tellingen 27 mensen had gedood, woonde er nadat hij zijn gevangenisstraf had uitgezeten. Hij werd in 1895 doodgeschoten door politieagent John Selman. Onderzoek wees uit dat Hardin in de rug was geschoten. Getuigen namen tijdens zijn proces de verdediging op van de agent: ‘Als Hardin in het oog geschoten werd, was dat scherpschutterskunst. Als hij in de rug geschoten werd, was dat gezond verstand’, zei iemand. Het citaat prijkt nu aan een muur op de plaats van het overlijden.
Selman werd in 1896 zelf neergeknald, nadat hij op borgtocht was vrijgelaten.
In die periode was het grensverkeer van en naar de Mexicaanse zusterstad Ciudad Juárez gemakkelijk, zij het niet zonder gevaar.
De voorbije decennia is de overgang van zuid naar noord steeds moeilijker geworden, wat in El Paso vooral wordt betreurd.
‘Het zit zo’, zegt Bill Martin. ‘El Paso en Ciudad Juárez vormen één stad, één gemeenschap, gescheiden door een rivier van 7,5 centimeter diep.’ Die rivier, de roemruchte Rio Grande, die ook dienst doet als grens, is niet overal en niet altijd 7,5 centimeter diep. Maar in dit seizoen bevat het rivierbed inderdaad meer stof en keien dan water, ondanks enkele stortbuien in de woestijn.
Martin, die een organisatie voor de opvang van daklozen leidt, weet waarover hij praat. Hij is geboren in El Paso, zijn echtgenote over de grens in Mexico. Hij heeft evenveel verwanten in Ciudad Juárez als in El Paso. El Paso wordt voor 85 procent bevolkt door Spaanstaligen, vaak oorspronkelijk uit Mexico afkomstig.
Title 42
De huidige migratiegolf, vertelt Martin, begon in augustus vorig jaar. Ineens kwamen er meer Venezolanen de grens over. Eerst kwamen ze bij tientallen, dan bij honderden, en uiteindelijk bij duizenden. Zijn organisatie, Opportunity Center for the Homeless, is al 29 jaar actief bij de opvang van daklozen. Het was altijd de bedoeling in eerste instantie plaatselijke daklozen te helpen, maar ‘we eisen geen papieren, en vragen niet naar een plaats van herkomst’. De Venezolanen, die elders geen plaats meer vonden, konden terecht in de vijf opvangcentra van de organisatie.
Waarom er plotseling zo veel Venezolanen aan de grens verschenen, is niet duidelijk. Misschien wisten zij, of wisten mensensmokkelaars, dat de wetgeving snel zou veranderen.
Toen covid begin 2020 problematisch werd, haalde de regering-Trump een oude regel vanonder het stof die het mogelijk maakte om mensen op basis van gezondheidsrisico’s terug te sturen aan de grenscontroles. Op basis van die Title 42 werden de voorbije jaren ruim 2 miljoen mensen uit de VS gehouden.
De regering-Biden is in principe tegen Title 42 gekant, en de gezondheidsdiensten hebben al laten weten dat er geen medische reden meer is om de regel te gebruiken. Maar na betwisting is het gebruik ervan voorlopig verlengd door het Hooggerechtshof, dat zich naar verwachting tegen de zomer zal uitspreken over de grond van de zaak.
In het begin kon iedere migrant of asielzoeker door Title 42 tegengehouden worden, maar na verloop van tijd ontstonden nuances. Onbegeleide minderjarigen werden niet langer geweerd, en mensen uit een beperkt aantal landen konden nog asiel aanvragen omdat de VS geen terugstuurovereenkomst hadden, en omdat Mexico die mensen niet wilde terugnemen. Dat gold in de zomer van 2022 voor Venezuela, Haïti, Nicaragua en Cuba.
Midden oktober sloten de VS en Mexico een akkoord waarbij de VS toezegden een aantal Venezolanen per maand asiel te zullen verlenen. Ze moeten een sponsor hebben, hun aanvraag doen via een app, en het liefst een vliegreis boeken om de VS te bereiken (in een overgangsperiode kan het ook over land). Andere Venezolanen konden voortaan op basis van Title 42 uit het land gehouden worden. Mexico zou dan Venezolanen terugnemen die illegaal de VS waren binnengekomen, of die zonder de juiste papieren aan de grens verschenen.
‘Na die wijziging’, zegt Martin, ‘viel de toestroom even stil. Kort daarna kwam hij weer op gang, maar nu met mensen die illegaal de grens overgegaan waren in plaats van met papieren.’
Migranten uit de andere drie landen – Haïti, Nicaragua en Cuba – die verwachtten dat hun vrijstelling voor Title 42 ook zou aflopen, en migranten die er ten onrechte op rekenden dat Title 42 tegen eind 2022 zou worden afgeschaft, kwamen nu ook massaal op de grens af.
Er ontstonden lange files aan de grensposten, en druk verkeer op plaatsen waar de Rio Grande illegaal kon worden overgestoken.
De opvang barstte uit zijn voegen. Martins vijf centra bevatten 1000 vluchtelingen/migranten/asielzoekers. Een gebouw dat op maximaal 130 overnachtingen voorzien was, legde nu 310 mensen te slapen. ‘Alle ruimtes werden benut. Ook de gangen en de vergaderzaal.’ Alle andere opvangcentra waren even overbevolkt.
Maar uiteindelijk bleek het niet genoeg. Rond een van de opvangcentra, de Kerk van het Heilig Hart, stonden honderden mensen op straat, terwijl er nog dagelijks bij kwamen. Martin schat dat er op het toppunt zo’n 700 buiten stonden. ‘’s Avonds stelde de kerk haar school open voor families. Maar het merendeel van die 700 was gedwongen buiten te slapen, in de vrieskou.’
De stad liet aan de kerk stadsbussen draaien, zodat verkleumden zich konden opwarmen.
Voedselbanken konden de maaltijden niet meer gefinancierd krijgen.
Noodtoestand
Op dat punt werden dagelijks ongeveer 2500 nieuwe migranten in de stad gelost, veel meer dan er de stad verlieten. Op 17 december riep burgemeester Oscar Leeser de noodtoestand uit, zodat hij meer tijdelijke ruimtes voor opvang kon opeisen en meer ondersteuning kon krijgen van hogere overheden.
De bewoners van El Paso zijn geneigd het ongemak van de toevloed te relativeren.
‘We hadden in het verleden nog vergelijkbare golven van migranten’, zegt professor Josiah Heyman. Hij is directeur van het centrum voor grensstudies aan de Universiteit van El Paso. In 2018-2019 kwam Hondurezen en vooral veel mensen uit Guatemala de grens over. ‘Die laatsten waren hoogland-Maya’s. Op Haïti na is er geen armer gebied in Noord- en Zuid-Amerika. Er heerst massale ondervoeding. Maar hun migratie was goed georganiseerd. Ze konden snel op transport naar de stad van hun sponsor. Dat gaf geen probleem in El Paso, ook al omdat er een heel efficiënt netwerk van ngo’s in de stad werkt, dat contact opnam met de sponsors.’
De Venezolanen daarentegen bleken minder goed georganiseerd. ‘Zij hadden veel minder sponsors en bleven in El Paso hangen. Ik begrijp zelf nog niet helemaal waarom. Er wonen genoeg Venezolanen in de VS die sponsor zouden kunnen zijn. De ondervoede Maya’s uit Guatemala deden het aanzienlijk beter dan de Venezolanen.’
Terwijl de burgemeester de noodtoestand uitriep omdat de situatie niet meer menselijk was, stuurde de staat Texas troepen om de grens te verstevigen. Gouverneur Greg Abbott liet op grensplaatsen zonder muur of scheidingswand pantservoertuigen installeren, die de illegale overtochten meteen drastisch inperkten. Dat was niet helemaal naar de zin van de burgemeester.
De solidariteit in El Paso was groot, en bewoners zijn geneigd het ongemak van de toevloed te relativeren. Een Lyft-chauffeur reed naar de supermarkt en betaalde voor voedsel dat hij bij de Kerk van het Heilig Hart deponeerde. Een vrouw die in een winkel werkt, gebruikte haar lunchpauze om maaltijden uit te scheppen. Restaurants brachten overschotten, kledingwinkels deelden oude stocks uit. Vrijwilligers stonden met water klaar, vertaalden of wezen de weg naar een hulpcentrum. Er werden enkele mensen gearresteerd die duidelijk niet ingenomen waren met de komst van duizenden migranten, en die dreigend afstapten op mensen die op straat bivakkeerden. Maar dat was marginaal in vergelijking met de tekenen van solidariteit en het mededogen om de gruwelen die de reizigers onderweg hadden ondergaan. Verkrachting. Afpersing. Kidnapping.
‘Ik geloof dat we een van de meest gulle gemeenschappen in de wereld zijn,’ zegt Martin, ‘hoe arm we ook zijn. Dat heeft deze crisis nog eens bewezen.’
‘Mensen kennen de twee kanten van de medaille’, zegt professor Heyman. ‘Ze stammen vaak zelf af van migranten, ze weten wat de drijfveren zijn van wie migreert.’
De asielzoeker betaalt
Terwijl de toestroom in El Paso langzaam begon te verminderen, veralgemeende de regering-Biden de nieuwe asielprocedure voor Venezolanen tot Cubanen, Haïtianen en Nicaraguanen. In totaal zullen de VS gedurende twee jaar elke maand uit die landen 30.000 asielzoekers met sponsor, een app en een vliegtuigticket opnemen. In ruil daarvoor neemt Mexico tot 30.000 mensen per maand uit die vier landen terug die illegaal de VS binnenkwamen, of die zonder papieren aan de grens van de VS vastzitten.
Eind januari was het aantal mensen in de opvang van het Opportunity Center for the Homeless gezakt van 1000 naar 200. In plaats van 2500 per dag komen er nu nog een kleine 1000 migranten per dag de grens over.
‘En ineens zijn het alleen mensen mét papieren’, zegt Martin.
De regering-Biden kraaide victorie over de nieuwe regeling. Tussen midden december en eind januari is het aantal mensen uit de vier genoemde landen die betrapt werden bij een illegale grensovertocht met 97 procent gedaald, liet het Witte Huis weten.
‘Het komt erop neer’, aldus Heyman, ‘dat wie geld heeft, of een sponsor met geld, in aanmerking komt. De VS verhalen de kosten van de asielprocedure op de familie.’
Biden pleit nog wel voor een grote migratiehervorming die door het Congres moet worden goedgekeurd. De laatste dergelijke hervorming dateert van 1986. De procedures zijn verouderd en tergend traag. Er zijn te weinig ambtenaren en rechters om dossiers af te handelen. De administratie is ondergefinancierd. Sinds 1986 viel er geen compromis meer te vinden om dat soort problemen aan te pakken, en niets wijst erop dat die grote hervorming nu mogelijk zou zijn.
Wachten tot mei 2026
In een van de opvangcentra wachten Oscar Fernandez (30) en Madison Chourio (21) op een busrit naar Dallas. Hun ticket hebben ze al, maar ze zullen nog tien dagen moeten wachten. De vader van Madison kan pas tegen dan logies vinden.
Ze zijn eind september uit Venezuela vertrokken. Ze waren het er beu. Oscar was opgepakt omdat hij naar een protestbetoging had staan kijken. Hij moest 2000 dollar ophoesten om weer uit de gevangenis vrijgelaten te worden. Ze hadden geklaagd over de rampzalige elektriciteitsvoorziening, die hun huishoudapparaten naar de knoppen hielp. De verantwoordelijke had gezegd dat ze hun mond moesten houden. Ze waren afgedreigd door de plaatselijke politici.
Toen Oscars vader in september stierf, bleek elk van zijn kinderen 16.000 dollar te erven. Dat kwam ter ore van de plaatselijke verantwoordelijken. Ze brachten een bezoek aan de moeder, die zodanig ongerust was dat hun geld zou worden afgeluisd dat ze haar kinderen aanraadde meteen te vertrekken. Ze reisden eerst naar Colombia, waar een zus van Oscar woont, en maakten een tocht door zeven landen. Twee dagen nadat de wetgeving rond Title 42 was veranderd voor Venezolanen, bereikten ze de grens. Ze werden terstond teruggestuurd, en verbleven vervolgens in een tentje in Mexico, waar ze via de nieuwe app hun asielaanvraag indienden. De vader van Madison kon sponsoren.
De rechtszitting over hun asielaanvraag is gepland in Dallas op 21 mei 2026, ruim drie jaar nadat ze het land zijn binnengekomen. Ze moeten nu zes maanden wachten vooraleer ze legaal kunnen werken.
En intussen wordt Oscars negentienjarige broer in Venezuela belaagd voor zijn geld. Als hij zijn 16.000 dollar niet afgeeft, liet hij weten, dreigen mensen ermee zijn moeder te vermoorden.
‘Zo gaat dat in Venezuela’, zegt Madison. ‘Als je geld hebt, kun je er niet leven. En als je geen geld hebt, kun je er evenmin leven.’
Ze zijn onderweg beschoten, bedreigd met kidnapping, ze hebben kou geleden in de woestijn, ze hebben geen ene dollar over van de 16.000, maar dat hadden ze ervoor over, zeggen ze. Ze zijn blij dat ze in de VS zijn. Ze hopen dat ze een advocaat vinden die de datum van mei 2026 kan vervroegen.
Dan is het anders gesteld met een jongeman aan de kerk, ook een Venezolaan. Hij wil zijn naam niet geven. Nadat hij was uitgezet op basis van Title 42, is hij illegaal teruggekeerd. Hij kan geen gebruik maken van de app – wie uitgezet is, komt niet in aanmerking voor asiel. Hij heeft trouwens geen sponsor en geen geld. ‘Dit is meer dan klote’, zegt hij, terwijl hij naar een muurschildering van Maria kijkt. ‘Je riskeert je leven om het elders beter te kunnen hebben, je geeft al je geld uit, en dan blijkt dat de wet veranderd is.’
Wat nu?
‘Er zal niets anders op zitten dan illegaal in het land te blijven.’
De crisis managen
De meeste hulporganisaties zijn niet te spreken over de aanpak van Biden, die naar hun aanvoelen de politiek van Trump voortzet, weliswaar zonder de retoriek. Dat Biden toch maar het gebruik van Title 42 uitbreidt, ook al is hij officieel tegen Title 42 gekant, maakt dat hij ‘de erfenis van zijn voorganger versterkt’, schrijft Layla Razavi van de organisatie Freedom for Immigrants.
Professor Heyman is iets minder kritisch voor de president. ‘Er is toch wel wat verschil. De Trumpaanpak was: houd alle migranten buiten, zelfs legale migratie. De Bidenaanpak is zeker frustrerend en ontgoochelend voor mensen als ik, die een vurige morele verdediging van migratie en asiel voorstaan. 30.000 asielzoekers per maand is lang niet genoeg om iedereen die in een toxische situatie leeft op het continent een kans te geven. Maar het is niet nul. Biden probeert de toestroom onder controle te houden. Men hoopt dat die 30.000 verteerbaar zijn voor voor- en tegenstanders van migratie. Of men ziet beelden van migranten die op straat slapen, en denkt: wat kunnen we doen, om die slechte publiciteit te vermijden?’
‘Is dat managen van Biden het enige politiek haalbare? Ik denk het niet. De wereld valt trouwens niet te managen. Als je ziet wat Duitsland deed tijdens de Syriëcrisis, dan moeten de VS toch in staat zijn om veel meer opvang te bieden dan 30.000 per maand.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
