De liquidatie van Hamas-leider Yahya Sinwar zal de loop van de oorlog in het Midden-Oosten niet veranderen, denkt expert Brigitte Herremans. Alleen een volledig wapenembargo tegen Israël kan volgens haar Israëls wraakzucht stoppen.
Eerder deze week voerde het Israëlische leger voor de zevende keer een aanval uit op het Al Aqsa-ziekenhuis in het centrum van Gaza. Vier doden en zeventig zwaar verbrande slachtoffers, onder wie vrouwen en kinderen: dat is de ‘collateral damage’. Volgens het Israëlische leger houden Hamas-strijders zich schuil in dat ziekenhuis, maar bewijs levert het daar niet voor. Sinds de Israëlische inval zijn al meer dan 42.500 Gazanen omgekomen.
‘Als Israël alle leiders van Hamas heeft uitgeschakeld, met wie gaan ze dan nog over een staakt-het-vuren onderhandelen?’
Postdoctoraal onderzoeker en Midden-Oostenexpert Brigitte Herremans (UGent) ziet de continue schending van mensenrechten met lede ogen aan. ‘We moeten ons blijven uitspreken over dit onrecht, zeker als het zo frappant is.’
De dood van Hamas-leider Yahya Sinwar op 17 oktober zou volgens de Verenigde Staten een gamechanger zijn. Wat denkt u?
Brigitte Herremans: Hij was de laatste grote Hamas-leider die Israël zocht, dus zijn liquidatie is ontzettend belangrijk. Maar ik betwijfel of het de loop van de oorlog zal veranderen. Israël heeft sinds oktober 2023 al honderd militaire leiders van Hamas gedood. Daardoor komen er nu steeds radicalere figuren aan de leiding van Hamas: Sinwar was al radicaler dan Haniyeh die eerder gedood werd door Israël. Zelfs onder oorlogsmisdadigers moet je nuance aanbrengen. Als Israël alle leiders van Hamas heeft uitgeschakeld, met wie gaat het dan nog over een staakt-het-vuren onderhandelen?
In welke fase zit de oorlog nu?
Herremans: Het is een enge fase van internationalisering, door het conflict met Hezbollah in Libanon, Iran en de Houthi’s. Israël is dronken van macht en zijn militair overwicht tussen de rivier en de zee (verwijst naar het gebied tussen de rivier de Jordaan in het oosten en de Middellandse Zee in het westen, nvdr). Heel wat mensen nemen aanstoot aan die uitspraak, maar het is wel zo: Israël is bezig om in dat gebied de Joodse suprematie te bevestigen. Daarbij komt ook de genocide in Gaza die de buitenwereld grotendeels ontkent.
Hoe schat u het conflict met de lokale grootmacht Iran in?
Herremans: De vraag is: hoe zwaar zal de aangekondigde Israëlische aanval op Iran zijn? De VS hebben duidelijk gemaakt aan Israël dat het die wraakactie beperkt moet houden door zeker geen grote militaire installaties en olievelden te raken. Ik merk daar enige rationaliteit, maar Israël zal zijn recht op vergelding altijd tien keer sterker uitoefenen dan nodig en toegelaten door het internationaal recht.
Conflict Iran-Israël: ‘Het gevaar dat Iran naar de atoombom grijpt, is reëel’
Waarom zou Israël nu wel luisteren naar de VS?
Herremans: Israël is een klein land in het Midden-Oosten dat zwaar boven zijn gewicht bokst. Het heeft de VS nog altijd nodig, onder andere om de zwakheden in hun luchtafweer weg te werken. Ik zie drie redenen waarom de VS er deze keer wel alles aan zullen doen zodat er geen volledige escalatie komt tussen Iran en Israël.
Ten eerste leeft de angst dat door wat er gebeurt in de Gazastrook, jihadistische terroristische groeperingen meer steun zullen krijgen. Ten tweede weet de Amerikaanse president Joe Biden dat olievelden bombarderen wereldwijd consequenties heeft voor de economie. Ten derde heeft de nieuwe Iraanse president Masoud Pezeshkian aangegeven dat hij opnieuw over een nucleair akkoord met de VS wil onderhandelen. Die koerswijziging is een opportuniteit voor meer veiligheid in de regio.
‘Kamala Harris geeft aan dat ze een iets strenger en humaner geluid wil laten horen als zij president zou worden. Maar met geluiden zijn we weinig.’
Zo’n nieuw nucleair akkoord met Iran zal uiteraard niet lukken met Donald Trump als president van de VS. Want hij blies het eerdere akkoord eenzijdig op. Veel hangt dus af van de Amerikaanse presidentsverkiezingen op 5 november?
Herremans: Uiteraard, ook daarom is de vergelding van Israël op Iran nu even opgeschort. Het summum van cynisme is dat de VS recent kwam met een ultimatum aan Israël om humanitaire hulp door te laten in Gaza ‘binnen de dertig dagen’. Die deadline ligt dus ná de Amerikaanse verkiezingen, terwijl meer dan een half miljoen Gazanen worden uitgehongerd. Dat is absurd en wraakroepend.
‘Dat net de extreemrechtse Giorgia Meloni het moreel kompas van de EU moet zijn, is onwaarschijnlijk.’
Volgens het Amerikaanse recht moet een bondgenoot van de VS, die ze militair steunen, zich houden aan het internationaal recht. Israël doet dat duidelijk niet. Er is veel retoriek, maar er komen nooit Amerikaanse sancties. Kamala Harris geeft aan dat ze een iets strenger en humaner geluid wil laten horen als zij president zou worden. Maar met geluiden zijn we weinig.
Ook vanuit de Europese Unie blijft het meestal stil.
Herremans: De Italiaanse premier Giorgia Meloni heeft wel een wapenembargo tegen Israël uitgevaardigd nadat Italiaanse vredestroepen van de Verenigde Naties in Libanon beschoten zijn door Israël. Dat net die extreemrechtse politica het moreel kompas van de EU moet zijn, is onwaarschijnlijk. Toch is het een stap in de goede richting, want het enige wat Israël kan stoppen is een volledig wapenembargo.
Israël heeft een bevoordeelde status in de EU. Het plukt alle vruchten van de bilaterale akkoorden. Het heeft alles behalve het lidmaatschap, en dat wil het ook niet want dan moet het zich conformeren aan onze waarden en normen.
Hoe kijkt u naar de reacties in de Belgische politiek op dit conflict?
Herremans: Veel van de westerse politieke leiders en media gaan mee in het Israëlische verhaal van zelfverdediging. Ook onze nieuwe federale regering zal wellicht minder pro internationaal recht zijn dan de huidige ontslagnemende regering.
‘Wat betekent internationaal recht nog als schendingen niet problematisch zijn als ze gebeuren tegen een bevolkingsgroep waar je minder sympathie voor hebt?’
Ik denk aan de afschuwelijke uitspraken van Georges-Louis Bouchez (MR) die de beeperaanval tegen Hezbollah ‘geniaal’ noemde. Terwijl zulke boobytraps verboden zijn volgens het internationaal recht. Of ik denk aan Bart De Wever (N-VA), die Israël ‘de kant van het licht’ noemde. Zelfs al zijn de massamoorden van Hamas barbaars – dat mag je gerust zeggen – dan nog kun je een land dat sinds zijn oprichting het internationaal recht systematisch schendt niet ‘de kant van het licht’ noemen.
Hoe ver moet Israël gaan voordat leiders van de N-VA en MR kunnen zeggen: dit is een schending van het internationaal recht? Het is een enorm contrast met hun veroordeling van Rusland in Oekraïne. Zoiets heeft gevolgen voor de rechtsorde. Wat betekent internationaal recht nog als schendingen niet problematisch zijn als ze gebeuren tegen een bevolkingsgroep waar je minder sympathie voor hebt?
Komen die uitspraken voort uit ideologie of door een gebrek aan historische kennis?
Herremans: Beide. Rechtse politici in Europa radicaliseren met een zeer pro-Israëlisch narratief. De oorlogsmisdaden van Israël worden vergoelijkt onder het mom van terreurbestrijding. De dehumanisering van Palestijnse levens vloeit daaruit voort.
‘The New York Times laat Palestijnen veelal sterven in de passieve vorm, de actieve dader wordt zelden vermeld.’
Tegelijkertijd is er een totaal gebrek aan kennis van de basisregels van het internationaal recht. Sommige beleidsmakers beseffen bijvoorbeeld niet dat burgers hun status van beschermde groep niet verliezen, als ze niet vrijwillig evacueren uit zones die Israël aanduidt als ‘militair’. De immuniteit van burgers is essentieel.
Overigens, die uitwassen zie je ook aan de linkerzijde. De PVDA die de misdaden van het Assadregime vergoelijkt, terwijl dat in Syrië ook bombardementen op burgers uitvoerde, waarbij ook kinderen werden opengereten op de meest afschuwelijke wijze. Ideologie speelt een rol.
Wat bedoelt u juist met de ‘dehumanisering van Palestijnse levens’?
Herremans: Op individuele sterfgevallen van Palestijnen wordt minder gefocust in sommige mainstream media, terwijl oorlogsmisdaden van Israël vaak worden veralgemeend of soms verbloemd. The New York Times laat Palestijnen veelal sterven in de passieve vorm, de actieve dader wordt zelden vermeld. Het Palestijnse leed wordt zo door de framing van het conflict deels uitgewist, opgeschoond. Terwijl de propaganda van het Israëlische leger zonder feitencheck door bijvoorbeeld de Britse publieke omroep BBC mee wordt verspreid. Het is complex, maar het gaat om een illegale bezetting waarbij een volk niet zijn recht op zelfbeschikking kan uitoefenen – dat moet benoemd worden. Ik vind dat toch heel wat kwalijke tendensen.
Israëlisch-Palestijns conflict
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier