Midden-Oosten: ‘Hamas staat onder druk om aan realpolitik te doen’

Hamas en Fatah verzoenen zich. Brigitte Herremans, Midden-Oostenspecialist bij Broederlijk Delen, legt uit hoe dat kon.

Hoe is de doorbrak er gekomen?

Brigitte Herremans:Een cruciale factor is de zwakke positie van Hamas. Sinds de beweging tien jaar geleden een coup pleegde in Gaza kreunt de kuststrook onder een Israëlische blokkade. Die wordt mee in stand gehouden door Egypte, dat de grensovergang Rafah afsluit. De humanitaire situatie is dramatisch: vier uur elektriciteit per dag, nauwelijks drinkwater en een totaal gebrek aan bewegingsvrijheid. Tot overmaat van ramp heeft de Palestijnse Autoriteit in Ramallah de maatregelen tegen Hamas nog verscherpt, onder meer door geen ambtenarenlonen meer te betalen en de brandstofbevoorrading nog verder te rantsoeneren. Hamas, dat door steeds meer inwoners van de Gazastrook verantwoordelijk wordt geacht voor de ellendige levensomstandigheden, staat onder druk om aan realpolitik te doen. Dit akkoord kwam ook niet toevallig in Caïro tot stand. Ook zes eerdere verzoeningspogingen werden door Egypte geleid.

Wat staat er voor Egypte op het spel?

Herremans:President Abdel-Fattah al-Sisi wil de proliferatie van jihadistische groepen in de Sinaïwoestijn een halt toeroepen. Hij rekent op de hulp van Hamas om de jihadistische groepen in Gaza aan te pakken. Daarnaast wil hij zijn imago oppoetsen en aantonen dat Egypte nog altijd meetelt als regionale sterkhouder.

Komen er na elf jaar eindelijk verkiezingen in de Palestijnse gebieden?

Herremans:Daar zijn geen afspraken over gemaakt. Net zomin als over andere breekpunten waarop vorige verzoeningspogingen spaak zijn gelopen, zoals de ontwapening van Hamas of de toetreding van Hamas tot de PLO. Men heeft dit keer voor een pragmatische aanpak gekozen en een embryonaal akkoord gesloten. De focus ligt op de eenmaking van de twee regeringen, en vooral van de twee aparte ambtenarenkorpsen. Die moeten tegen februari 2018 al samensmelten.

Valt er in Gaza al iets te merken van het akkoord?

Herremans: Op 1 november heeft Hamas de controle over de grensovergang Rafah overgedragen aan de Palestijnse presidentiële garde. Verwacht wordt dat Egypte die levensbelangrijke grensovergang nu snel zal openen. Intussen heeft de Palestijnse Autoriteit haar sancties opgeheven, waardoor de stroomvoorziening al iets verbeterd is. Er is weer een beetje hoop voor de bevolking, na tien jaar van algemene achteruitgang. Een periode die ook nog eens werd getekend door drie zware Israëlische strafexpedities.

Hoe schat u de gevolgen van Trumps erkenning van Jeruzalem als hoofdstad van Israël in?

Herremans: Als een schok. Dit gaat veel verder dan het inlossen van Trumps verkiezingsbelofte. Het is de start van een afbraakbeleid dat sterk tegemoetkomt aan de wensen van de Israëlische regering en dat de Palestijnen voldongen feiten oplegt. Deze ontwikkeling zal ook gevolgen hebben voor de Palestijnse verzoening: Hamas wordt opnieuw radicaler en ziet zijn stelling bevestigd dat het vredesproces de Palestijnen niets heeft opgeleverd.