Mexico rondt de kaap van 100.000 verdwenen personen. Gemiddeld worden er 30.000 moorden per jaar gepleegd. 98 procent daarvan leidt niet tot een veroordeling. Ter vergelijking: in ons land blijft 25 tot 30 procent van de (on)opzettelijke doodslagen of moorden onder de radar.
Met een gemiddelde van 82 verdwijningen per dag zagen Mexicanen het al geruime tijd aankomen: het land telt nu 100.000 verdwenen personen. ‘Elke dag krijg ik berichten van mensen die iemand verloren zijn, met de vraag of ik de zaak onder de aandacht wil brengen’, vertelt Marcos Vizcarra. Hij werkt als onderzoeksjournalist vanuit Sinaloa, een staat in het noordoosten van Mexico. Voor de nabestaanden zweven de verdwenen personen ergens tussen leven en dood. ‘Zolang die niet gevonden worden, blijven ze over hen spreken in de tegenwoordige tijd.’
In Mexico spreekt men over los desaparecidos, letterlijk: zij die verdwenen zijn. Het is iets wat we in België nauwelijks kennen: mensen die plots in rook opgaan. Sinds Felipe Calderón in 2006 de oorlog verklaarde aan de drugkartels, is het geweld in Mexico sterk toegenomen. Het leger schakelde verschillende kopstukken uit, maar dat leidde enkel tot een versnippering van de kartels, meer rivaliteit en meer geweld. President Andrés Manuel López Obrador, die sinds 2018 aan de macht is, wist het tij voorlopig niet te keren.
Volgens de VN zijn corrupte overheidsambtenaren en georganiseerde misdaadgroepen verantwoordelijk voor het stijgende aantal verdwijningen
Naar aanleiding van die onrustwekkende cijfers stuurden de Verenigde Naties (VN) in november een Commissie voor Gedwongen Verdwijningen naar het land. Die commissie concludeerde dat corrupte overheidsambtenaren en georganiseerde misdaadgroepen verantwoordelijk zijn voor het stijgende aantal verdwijningen. Volgens de VN vormt ook de structurele straffeloosheid een groot probleem. ‘Er is behoefte aan preventieve maatregelen die ervoor zorgen dat de verdwijningen niet langer als een perfecte misdaad kunnen doorgaan. Alleen zo zullen gedwongen verdwijningen voorkomen worden.’
Heft in eigen handen
‘Veel moeders verenigen zich in collectieven en organiseren op eigen houtje zoekacties’, vertelt Vizcarra. ‘Dat de verdwijningen vaak gelinkt worden aan overheidsambtenaren, de politie, het leger en de drugkartels, maakt veel nabestaanden wanhopig. Ze nemen het heft in eigen handen.’
‘Elke zoekbrigade is anders en werkt volgens eigen methodes.’ Vizcarra verwijst naar methodes om vermisten op te sporen, maar ook om menselijke resten te identificeren. ‘Doorsnee burgers worden noodgedwongen forensische experts’, aldus Vizcarra. Mexico heeft namelijk ook af te rekenen met een forensische crisis. Van de lichamen die teruggevonden zijn, liggen er meer dan 52.000 te wachten op identificatie. Sommige in koelkamers, de meeste in massagraven op publieke begraafplaatsen.
Eindeloze rouw
Marcos Vizcarra merkt niet meteen beterschap. ‘Daarom vind ik het belangrijk om de verdwijningen te blijven onderzoeken en om erover te blijven schrijven. Het is een bijzonder triest deel van onze geschiedenis. Nabestaanden ondergaan een eindeloze rouw en de autoriteiten hebben weinig interesse om de zaken op te lossen.’ Veel Mexicanen vestigen hun hoop daarom op verbetering van onderuit. ‘Burgerinitiatieven en gemeenschapsprojecten bieden hoop en troost.’
Een groepering die meer dan 70 van zulke initiatieven vertegenwoordigt, organiseert op 10 mei – Mexicaanse Moederdag – in Mexico-Stad de ‘mars van de nationale waardigheid’. Met die actie willen ze moeders die op zoek zijn naar hun dochters en zonen, en naar waarheid en gerechtigheid, een hart onder de riem steken.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier