‘Mevrouw Merkel, krijgt u het belang van Europa uitgelegd in de frituur?’

Angela Merkel heeft nog veel werk voor de boeg en een eredoctoraat verandert daar niets aan, schrijft Jasper Van Loy, redacteur van Knack.be, in een open brief aan haar. ‘Terwijl de Europese trein lustig voortpendelt tussen Brussel en Straatsburg, mist hij het ene na het andere cruciale station.’

Beste mevrouw Merkel,

Met belangstelling heb ik de uitreiking van uw eredoctoraat gevolgd. Vol vuur verkondigde u tijdens uw dankrede dat Europa niet alleen de Europese Raad of de Europese Commissie is, maar dat wij allemaal dat zijn. Over wie er allemaal in die wij zit, daarover zijn de meningen verdeeld

De Waalse en de Brusselse regering voelen er alvast niet altijd evenveel voor om deel uit te maken van die wij. Met hun verzet tegen het CETA-handelsverdrag legden ze eind vorig jaar op een simpele, maar pijnlijke manier de spanning bloot tussen Europa en de lidstaten. Ook twee miljoen Nederlanders deden dat, door nee te zeggen tegen een associatieverdrag met Oekraïne. Nog nooit klonken er in de 28 – binnenkort 27, zonder twijfel het sterkste signaal – zoveel stemmen van Europese burgers die niet langer geloven dat Europa weldadig kan zijn voor hun land, die minder, minder, minder Europa willen.

Zitten Lech Kaczynski en Viktor Orbán bij die wij? Polen en Hongarije daagden het voorbije jaar de Europese waarden zoals de vrijheid van meningsuiting, de parlementaire democratie en de rechtsstaat uit zoals ze nog maar zelden zijn uitgedaagd. In landen die de Europese Unie ooit hebben opgericht, leiden Marine Le Pen en Geert Wilders – die laatste tweette een foto van u, met bloed aan de handen, na de aanslag op de kerstmarkt van Berlijn – de verkiezingsdans.

Toegegeven, het is moedig van u om de lof van Europa te zingen terwijl de Europese samenwerking en de waarden waarop die gebaseerd is op hun grondvesten daveren, al preekte u gisteren vooral voor de eigen parochie. De academici die u gisteren geëerd zagen worden, zijn al overtuigd van het belang van de Europese eenmaking, anders hadden ze niet in die zaal gezeten en hadden ze u al helemaal geen eredoctoraat gegeven.

Intussen pendelt de Europese trein gezapig voort tussen Brussel en Straatsburg, twee haltes waar elke vertraging of ontsporing met de mantel der liefde wordt bedekt, maar mist hij het ene na het andere cruciale station. Er zijn maar weinigen die die grote, logge trein krijgen omgelegd en van die weinigen bent u er eentje, mevrouw Merkel.

Maak bijvoorbeeld eens een ommetje door het Ierse heuvelland om de Ieren uit te leggen waarom excess profit rulings aan de Apples van deze wereld geen goed idee zijn. Van Dublin naar de Dublinverordening is een kleine stap, dus verken gerust de Griekse spoorwegen, om de mensen daar uit te leggen dat wir – weer een wij-vorm die voor interpretatie vatbaar is – het nog steeds allemaal schaffen. De vraag is of uw stem luider zal klinken dan die van iemand als Nigel Farage.

Het is een mantra zo oud als de straat: Europa moet weer naar haar burgers luisteren. Het was professor Hendrik Vos, waarvoor dank, die me er in een interview enkele weken geleden op wees dat dat niet gemakkelijk is. Hoe luister je tegelijk naar de kiezers van de N-VA, de CDU, de Partij voor de Vrijheid, Syriza, Front National en Podemos? Dat is onmogelijk, u kan niet voor iedereen goed doen. Zolang de burger ervan overtuigd blijft dat Europa met alle individuele besognes kan rekening houden, zullen beide partijen enkel nog meer van elkaar vervreemden. Dat is een belangrijke taak voor u: de burgers overtuigen van de complexiteit, maar ook van het nut en het belang van de Europese waarden.

En ik denk dat u dat kan, mevrouw Merkel, ja, Sie schaffen das, maar niet door eredoctoraten te ontvangen. U zult de velden op moeten om de boeren te vertellen waarom ze wel varen bij Europese landbouwregels. U zult bankkantoren moeten bezoeken om de kleine spaarder uit te leggen waarom we met 28 lidstaten sterker staan tegen de almacht van de grootbanken – al zal dat niet makkelijk zijn met een Europese leidersfiguur als José Manuel Barroso, de voormalige voorzitter van de Europese Commissie die vandaag Goldman Sachs adviseert. U zult aan elke burger moeten uitleggen – correctie: u zou aan elke burger moeten kunnen uitleggen – wat Europa doet op zijn werkvloer, in zijn leven en in zijn portefeuille.

Uiteraard is dat niet alleen uw taak, het is ook die van de Europese staats- en regeringsleiders en vooral van de leden van het Europees Parlement. In een Europese Unie die voor de grootste reeks crisissen staat sinds zijn ontstaan, hebben we bevlogen volksvertegenwoordigers nodig, die niet alleen het volk vertegenwoordigen bij Europa, maar ook Europa vertegenwoordigen bij het volk.

Ik vind het nogal voorbarig van de rectoren Torfs en De Paepe om u nu al te lauweren, net zoals ik het voorbarig vond dat sommige politici u al op de voorzittersstoel van de Europese Commissie wilden zien. Die gedachte wil niets zeggen over wat u al verwezenlijkt heeft – want begrijp me niet verkeerd, uw verdiensten mogen er meer dan zijn- maar wel over het werk dat u nog te wachten staat om er samen met de andere gestelde lichamen van dit continent voor te zorgen dat er binnen twintig jaar überhaupt nog een Europese Commissie is om voorzitter van te zijn. Beschouw in afwachting daarvan de erkenning als een aanmoedigingsprijs voor het potentieel dat u heeft.

Het doet me denken aan de Europese top van februari vorig jaar, toen u aan een frietkot in Brussel een groot pak met andalouse bestelde. Pas als u de man die toen uw frieten bakte, uw chauffeur, de poetsvrouw van het Europees Parlement en de andere 500 miljoen inwoners van de Europese Unie kan overtuigen van het belang van Europa zoals u de UGent en de KU Leuven overtuigde, dan hebt u het potentieel van uw eredoctoraat helemaal waargemaakt.