‘De politieke aardbeving die zich in Washington voltrok, was ook voelbaar in Downing Street’, schrijft Lia Van Bekhoven. ‘De Amerikaanse president Trump gaf gewicht aan het politieke project van Boris Johnson.’
Daar sta je dan. Rechtop, dat wel, maar daar is dan toch alles mee gezegd. De politieke aardbeving in Washington heeft de aarde onder de voeten van premier Boris Johnson verschoven.
Met het verlies van Donald Trump in de Amerikaanse presidentsverkiezingen verdween de grootste dekmantel voor Engelands populistische koers. De Amerikaanse president gaf gewicht aan Johnsons politieke project. Een experiment dat zich spiegelde aan Trumps vijandigheid tegenover democratische tradities en conservatieve waarden. Trump was een van de weinige, misschien wel de enige andere internationale leider die Johnson ‘mijn vriend’ kon noemen. Maar dat is dan als we aannemen dat Trump, wiens verhoudingen zelfs met zijn kinderen voorwaardelijk en tijdelijk lijken, bekend is met het thema vriendschap.
Met Joe Biden in het Witte Huis heeft Boris Johnson de politieke wind tegen.
Toen Boris Johnson nog burgemeester van Londen was, vond hij dat Trumps ‘verbijsterende gebrek aan kennis’ hem ongeschikt maakte voor het presidentiële ambt. Maar dat was in 2015. In die tijd geloofde Johnson ook nog in de Interne Markt van de EU. Later, als minister van buitenlandse zaken en leider van de uittreders, begon de Britse eerste minister een zekere bewondering voor Trump te krijgen. Bij een besloten bijeenkomst in 2018 vertrouwde Johnson zijn gasten toe ‘meer en meer waardering op te brengen voor de Amerikaanse president’.
Stel dat Trump in mijn schoenen stond, mijmerde Johnson. Stel dat hij met Brussel moest onderhandelen. Je kon er donder op zeggen dat de president ‘er keihard tegenaan zou gaan’. Hij zou ‘de boel opblazen en chaos creëren. Iedereen zou hem voor gek verklaren. Maar hij zou er een heel eind mee komen’. De Britse onderhandelingsstrategie met Brussel is géén lichtjaren verwijderd van de methode van Trump.
Trump vond Brexit ‘een geweldig, geweldig iets’. Hij noemde Johnson ‘de Britse Trump’, hoewel de Britse premier zich langzaam distantieerde van een president die te wispelturig en onberekenbaar zou blijken om er zaken mee te doen. Van de bilaterale handelsdeal waar Trump mee zwaaide zou niks in huis komen.
Nog voordat Joe Biden de verkiezingen won had Johnson aan status ingeboet. De premier oogt vaak moe. Tijdens persconferenties en kamerdebatten is hij soms onsamenhangend als hij wordt uitgedaagd. In vergaderingen zou hij de draad kwijtraken. Afspraken worden vergeten. De charismatische, energieke Boris, die nog geen jaar geleden zo glansrijk de verkiezingen won, is ver te zoeken.
Met Joe Biden in het Witte Huis heeft Johnson de politieke wind tegen. De president-elect heeft zo zijn bedenkingen tegen de Britse regeringsleider die hij eens bestempelde als ‘een fysieke en emotionele kloon van Trump’. Zo enthousiast als Trump was over de brexit, zo sterk is Biden tegen. ‘Wij hadden een andere uitkomst geprefereerd’, zei hij de dag na het brexitreferendum. In Bidens versie kon de uittreding gebeuren omdat ‘reactionaire politici en demagogen’ de kiezers ‘vreemdelingenhaat, nationalisme en isolement’ verkochten.
Het gemak waarmee Johnson het Noord-Ierse vredesakkoord op de tocht zette in zijn ijver om de brexit erdoor te jassen, is voor Biden onvergeeflijk. In september zei de Democraat, indachtig zijn Iers-katholieke wortels, ‘niet toe te kunnen staan dat het vredesakkoord slachtoffer wordt van brexit’.
Washington zal Londen niet ontvrienden. Biden is pragmatisch. Betrekkingen zullen genormaliseerd worden en op verschillende terreinen zal samenwerking tussen Londen en Washington hechter zijn dan met Trump aan het roer. Maar het zal niet vanzelf gaan. Het eerste telefoongesprek van de nieuwe president zal vermoedelijk niet gevoerd worden met Johnson, maar met Merkel of Macron.
Bidens verkiezing maakt een handelsakkoord met Brussel aannemelijker. In Johnsons brexitstrategie was een verdrag met de VS een van de hoofdprijzen van uittreding uit de EU. Maar het is geen prioriteit van een nieuwe Amerikaaanse regering. Met minder dan zestig dagen te gaan voordat Groot Brittannië uit de Europese club tuimelt, en praktisch en politiek onvoorbereid op de gevolgen, wedt Londen op een dun handelsakkoordje met Brussel.
Het is niet wat Johnson beoogde. Hij zal een beperkte handelsdeal presenteren als een overweldigend succes, maar ook zonder rugdekking van Trump is niet te verhullen dat de notie van een soeverein, global Britain, fantasie is.
Boris Johnson heeft niet langer het vermogen om die droom te slijten. Hij is een premier voor goede tijden die de pech heeft in de slechtste tijden te regeren. Covid en vooral de chaotische bestrijding ervan, heeft zijn positie op de tocht gezet. Johnson heeft zijn goodwill in de fractie verspeeld. Hij is een blok aan het been van zijn partij aan het worden. Hij wordt omringd door bestuurlijke wanorde en parlementaire opstanden. Bij iedere peiling kruipt Labour verder naar boven.
Verkiezingen liggen nog vier jaar in het verschiet, maar Johnson zit klem. Hij geeft niet de indruk een uitweg te zien. Sterker, hij geeft alle indruk geen genoegen meer te beleven aan de baan die hij zijn hele volwassen leven ambieerde.
Hij had nooit verwacht de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog te moeten bezweren. Hij had niet voorzien hoezeer zijn ingewikkelde, dure levensstijl beperkt wordt door het premierschap. De Britse premier lijkt gepreoccupeerd met persoonlijke zaken. Hij klaagt tegen vrienden niet rond te kunnen komen van zijn salaris. Als columnist verdiende hij veel meer. Dankzij zijn barokke persoonlijke leven (zijn tweede vrouw zou hem vorig jaar na de scheiding financieel hebben uitgekleed en niemand weet precies hoeveel kinderen hij heeft, behalve dat ze allemaal naar dure privéscholen moeten) zou er zelfs geen geld voor een kindermeisje overblijven voor zijn jongste zoontje.
Johnson is graag regeringsleider maar houdt niet van regeren. Zoals de Amerikaanse kiezers zich van Trump ontdeden, zo kan het Britse electoraat, of waarschijnlijker de partijfractie, zich van Johnson ontdoen. Maar van zijn politieke erfenis komen ze niet af. Brexit blijft.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
