Na de overwinning van Trump: ‘België komt nóg meer tussen hamer en aambeeld te zitten’

Donald Trump wordt opnieuw president van de Verenigde Staten. Wat betekent dat voor België?

Donald Trump heeft de Amerikaanse presidentsverkiezingen met verve gewonnen. Midden januari volgt hij Joe Biden op. Ook voor België heeft dat mogelijk verregaande gevolgen. Een overzicht.

Defensie

Tijdens zijn eerste termijn, geheel in zijn bekende no-nonsensestijl, benadrukte Trump meermaals dat alle NAVO-bondgenoten hun verplichtingen moeten nakomen. Daarmee doelt de voormalige en toekomstige Amerikaanse president voornamelijk op de afspraak dat elke NAVO-lidstaat minstens twee procent van zijn bbp aan defensie moet uitgeven, en daarvan een vijfde aan militair materieel. België was en is op dat vlak een van de slechtste leerlingen van de klas. Op Luxemburg na geeft ons land het minste aan defensie uit. Volgens de huidige stand van zaken zal België pas tegen 2035 twee procent van zijn bbp voor defensiedoeleinden uittrekken.

In het kader van de federale regeringsonderhandelingen bekijken de vijf betrokken partijen de mogelijkheid om de defensie-inspanningen tegen 2029 op te trekken tot 1,8 procent van het bbp. Maar zelfs bij de sterkste pleitbezorgers van de N-VA valt te horen dat de hoge staatsschuld daartoe weinig budgettaire ruimte biedt. ‘Door de jarenlange onderinvesteringen hebben we ons in deze oncomfortabele positie gemanoeuvreerd’, zegt defensie-expert Alexander Mattelaer (VUB/Egmont). ‘Bij een crisismoment zal Trump ons waarschijnlijk minder helpen, of die steun aan draconische voorwaarden koppelen. We zitten tussen hamer en aambeeld.’

NAVO-engagement: België moet in tijden van besparingen meer geld vrijmaken voor kanonnen

De tweede termijn van Trump loopt af in januari 2029, wat betekent dat België gedurende heel die periode niet aan de NAVO-verplichtingen dreigt te zullen voldoen. Al die tijd zal Trump dus een stok hebben om België niet onzacht mee te slaan. Zowel het politieke als het militaire hoofdkwartier van de NAVO is in België gevestigd, en het is maar de vraag of Trump daar in het licht van onze defensie-uitgaven niet over zal beginnen te morren. In het voorjaar van 2020 beval hij bijvoorbeeld om het Amerikaanse militaire hoofdkwartier voor Afrika, gevestigd in Stuttgart, uit Duitsland weg te halen. Na zijn verkiezingsoverwinning draaide Biden die plannen terug.

Sommige Belgische politici zien het allemaal niet zo somber in nu Trump opnieuw president wordt. Het feit dat België in sneltempo F-35-gevechtsvliegtuigen en ander Amerikaans wapentuig zal aankopen om aan zijn NAVO-verplichtingen te voldoen, zo redeneren zij, zal Trump en de Amerikaanse wapenindustrie wel plezieren. Anderen menen dat ook de gewesten mee moeten betalen voor defensie, bijvoorbeeld door kazernes te onderhouden of te investeren in militaire mobiliteit rond de haven van Antwerpen, die het Amerikaanse leger vaak als doorvoerplek voor zijn materieel gebruikt.

In het verleden dreigde Trump er al meermaals mee om de VS uit de NAVO te laten stappen. Hij spoorde Rusland er zelfs toe aan om NAVO-landen te viseren die niet aan hun verplichtingen voldoen. ‘Trump kan niet uit de NAVO stappen zonder goedkeuring van de Amerikaanse Senaat’, benadrukt Mattelaer. ‘Maar als commander in chief kan hij wel beslissen om bondgenoten niet te hulp te schieten. We mogen ons opmaken voor een nieuwe rollercoaster. Europa zal meer op de eigen benen moeten staan, maar ook in dat verband zien we dat België veel minder doet dan EU-lidstaten zoals Polen of de Baltische Staten. België moet hoogdringend keuzes maken.’

Handel

Trump is een zelfverklaarde dealmaker, met handelstarieven als een van zijn stokpaardjes. Die passen niet alleen in zijn America First-denken, ze moeten ook bijkomende inkomsten genereren om zijn geplande belastingverlagingen voor de rijken te compenseren. De Europese Unie komt daarbij nadrukkelijk in het vizier. Zo voerde Trump in 2017 importtarieven in op aluminium en staal, waarop de Europese Commissie – voornamelijk verantwoordelijk voor het externe Europese handelsbeleid – terugsloeg met invoerheffingen op iconische Amerikaanse producten zoals Harley Davidson en bourbon whisky.

Vermoedelijk krijgen we meer van dat. Tijdens zijn campagne zei Trump meermaals invoertarieven van 10 tot 20 procent op vrijwel alle binnenkomende producten te willen heffen. De Europese Commissie heeft al verscheidene scenario’s uitgewerkt om terug te slaan, mocht het zover komen. Brussel hoopt wel dat het via deelakkoorden Trump kan paaien om een handelsoorlog te vermijden, maar indien nodig liggen de tegenmaatregelen dus klaar. ‘Dit wordt egomanagement op geostrategische schaal’, aldus een EU-diplomaat.

Moeilijkheden lijken onvermijdelijk. Binnenkort treden bijvoorbeeld twee omstreden EU-maatregelen in werking in het kader van de Europese Green Deal. De ene omvat een heffing op de invoer van onder meer niet-Europees ijzer, staal en cement dat niet volgens de EU-klimaatstandaarden werd geproduceerd. De andere verplicht niet-Europese fossiele-energiebedrijven om hun methaanuitstoot voortdurend te monitoren en controleren. De regering-Biden toonde zich de voorbije jaren al wrevelig over die maatregelen. Het is dus verre van ondenkbaar dat Trump ze zal aangrijpen om de EU een koekje van eigen deeg te geven.

Voor België heeft dat aanzienlijke gevolgen. De VS is onze vierde belangrijkste handelspartner en ons land is een van de weinige Europese lidstaten met een handelstekort ten overstaan van de VS. België geeft dus meer geld uit aan de invoer van Amerikaanse producten dan dat het verdient aan de verkoop van zijn eigen producten aan de VS. In 2023 bedroeg dat tekort liefst 4,2 miljard euro, aldus cijfers van het Belgische Agentschap van Buitenlandse Handel. Voert Trump handelstarieven in, en de EU daarop ook, dan dreigen al die Amerikaanse producten die België invoert een stuk duurder te worden.

Oekraïne

Meer dan 175 miljard euro. Zo veel geld gaf de regering-Biden samen met het Amerikaanse Congres sinds de grootschalige inval van Rusland in februari 2022 aan Oekraïne uit. Daarmee is Washington met ruime voorsprong de belangrijkste militaire beschermheer van Kiev, ook al trok de EU in totaal een groter bedrag uit voor Oekraïne. Trump beweerde de voorbije maanden dat hij de oorlog in Oekraïne meteen zal stoppen, zelfs nog voor hij aan zijn ambtstermijn begint – niemand die weet hoe hij dat concreet zal aanpakken. Wel is duidelijk dat de VS hun steun aan Oekraïne zullen afbouwen, zeker nu de Senaat een Republikeinse meerderheid kent en ook het Huis van Afgevaardigden vermoedelijk die kant opgaat.

Of Trump nu de oorlog kan stoppen of niet, Oekraïne heeft geld nodig. Veel geld. Alleen al voor de wederopbouw bedraagt de kostprijs naar schatting ruim 450 miljard euro. Van de VS zal dat bedrag zeker en vast niet komen. Het werpt de vraag op in hoeverre de EU – en België – in de bres willen springen. Steeds nadrukkelijker kijkt men naar de 190 miljard aan bevroren Russische tegoeden die op de rekeningen van het in Brussel gevestigde Euroclear staan. Voorlopig worden alleen de winsten van Euroclear op die bevroren Russische tegoeden voor Oekraïne aangewend, maar die bedragen dreigen met Trump als toekomstig VS-president niet langer te volstaan.

Heeft Oekraïne een Trump-plan?

De bevroren tegoeden gewoonweg in beslag nemen, waar sommigen voor pleiten, dreigt de Belgische belastingbetaler zuur op te breken. België is samen met Luxemburg namelijk gebonden aan een bilateraal investeringsverdrag met Rusland uit 1989 en riskeert daardoor een heleboel schadeclaims – in Rusland lopen al enkele rechtszaken tegen Euroclear. België wil dat alle Oekraïne-bondgenoten delen in de risico’s die de bevroren Russische tegoeden voor ons land herbergen, maar daar stond de regering-Biden al niet voor te springen. Afwachten of en hoe België de komende jaren met die toenemende druk zal omgaan.

Donald Trump vs. de wereld: ‘Europa wil de realiteit niet onder ogen zien’

Auto’s

Koopt u vandaag een elektrische wagen? Dan is de kans niet gering dat u voor een relatief goedkoop Chinees model van bijvoorbeeld BYD kiest. De haven van Zeebrugge staat vol met BYD-modellen waarvan de Chinese constructeur verwacht dat ze vlot over de toonbank zullen gaan. Maar dat valt nog te bezien. Tijdens zijn campagne sprak Trump van invoertarieven tussen de 60 en 200 procent op Chinese wagens, en de VS staan erom bekend wereldwijd landen te bestraffen die hun sanctieregime niet volgen – ook in Europa. Naar verwachting zal Trump van de EU op zijn minst eisen dat die tarieven omhoog gaan.

Europa heeft onlangs ook handelstarieven voor Chinese auto’s ingevoerd. Chinese constructeurs hebben door overheidssubsidies een oneerlijk concurrentievoordeel op noodlijdende Europese autobouwers, zo klinkt het. Maar niet elke EU-lidstaat ging daarmee akkoord. Ook België onthield zich, voornamelijk wegens Volvo Cars Gent, dat in handen is van het Chinese conglomeraat Geely Holding. Na de sluiting van Audi Brussel is Volvo Cars Gent nog zowat de enige constructeur van elektrische wagens in ons land. Dus voor België wordt het moeilijk balanceren tussen Washington en Peking, dat tegen de EU-tarieven op Chinese wagens een klacht heeft ingediend bij de Wereldhandelsorganisatie.

Diplomatie

‘I am a very a stable genius’, verklaarde Trump na een bewogen NAVO-vergadering in juli 2018. De Belgische onderhandelaars keken toen met een half oog naar de WK-voetbalwedstrijd Brazilië-België, maar belangrijker was het dreigement van Trump om uit de NAVO te stappen. Samen met Trumps veiligheidsadviseur John Bolton wist de toenmalige Nederlandse premier Mark Rutte de Amerikaanse president op andere gedachten te brengen. Rutte paaide Trump door te benadrukken dat hij hoogst persoonlijk voor de extra defensie-inspanningen van Europese lidstaten verantwoordelijk was. Trump nam het compliment in dank aan.

Heel wat Europese politici vinden Trump niet zo stable als hijzelf en weten niet helemaal wat te verwachten van zijn tweede ambtstermijn. Mark Rutte is intussen NAVO-secretaris-generaal, maar in de EU zelf blijven er nauwelijks leidersfiguren over die op hem indruk zullen maken. De vraag daarom is ook hoe stable de Unie zelf is. De Duitse bondskanselier Olaf Scholz is afscheidnemend en politiek vleugellam en de Franse president Emmanuel Macron is verzwakt – Macron blijft wel nog tot midden 2027 aan de macht. Onduidelijk is ook hoe de persoonlijke relaties tussen Ursula von der Leyen en Donald Trump zullen zijn, en in hoeverre de Commissie zowel de stok als de wortel durft te gebruiken om Washington te beïnvloeden.

Wie blijft er dan wel over? De Poolse premier Donald Tusk zit stevig in het zadel en zal bij Trump door de grote Poolse defensie-uitgaven een graag geziene gast zijn. Ook de radicaal-rechtse Italiaanse premier Giorgia Meloni zal haar kans schoon zien om in Europa op de rechtse Amerikaanse golf te surfen. En dan is er nog de Hongaarse premier Viktor Orbán, de trouwste Europese bondgenoot van Trump. Die kondigde alvast aan om donderdag, op de informele top van Europese staatshoofden en regeringsleiders, iedereen een glaasje champagne in te schenken wegens Trumps overwinning. Door Trumps zege is hij voortaan de best genetwerkte leider in Europese rangen.

‘De vraag zal natuurlijk zijn: wanneer zullen welke beslissingen ook bewaarheid worden en werkelijkheid worden? En doet hij wat hij gezegd heeft te zullen doen?’, reageerde Minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden woensdag op Trumps overwinning – er wordt al langer gefluisterd dat Verlinden in de volgende federale regering graag minister van Buitenlandse Zaken zou willen worden. Misschien is het voor die volgende Belgische regering dan toch niet zo’n goed idee om te besparen op onze diplomatie, zoals momenteel op de planning van sommige Arizona-partijen staat. Er zal namelijk heel wat massagewerk nodig zijn.

‘Nu Donald Trump wint, is Viktor Orbán de Europese leider met veruit het beste netwerk’