Jair Bolsonaro, de nieuwe president van Brazilië die op 1 januari 2019 zal aantreden, schaft het ministerie van Werk af. Hij maakt daarmee duidelijk welke neoliberale koers hij wil gaan varen.
Tijdens de Braziliaanse verkiezingscampagne overheersten de persoonlijke aanvallen, waardoor over verschillende thema’s helemaal niet gepraat werd. Daardoor bleef lang onduidelijk welke richting de regering van Jair Bolsonaro nu uit wil vanaf 1 januari.
In zijn nieuwe regering, die tussen 15 en 17 ministers zal tellen, tegenover 29 vandaag, is geen plaats meer voor een minister van Werk. Die portefeuille was het gemakkelijkst op te offeren. Ze sluit aan op de wereldwijde devaluatie van arbeid.
Niet uit klimaatakkoord
Klimaat en milieu lijkt Bolsonaro belangrijker te vinden dan verwacht. Bepaalde milieueisen willigt Bolsonaro in om de grote landbouwbedrijven actief in het land tegemoet te komen. Die zijn bang om export te verliezen omdat de internationale markten producten kunnen afwijzen die verband houden met ontbossing.
Brazilië stapt ook niet uit het klimaatakkoord van Parijs. Bolsonaro had daar tijdens de campagne wel mee gedreigd, in navolging van de Amerikaanse president Donald Trump, maar verandert dus van koers.
De agressieve stijl van Bolsonaro en de gewelddadige incidenten tijdens de campagne voedden de vrees dat de democratie in gevaar was. Maar na zijn overwinning matigde Bolsonaro zijn toon.
Neoliberalisme
De nieuwe regering, die vooral steun krijgt van militairen, religieuzen, ondernemers en middenklassers, bevat heel wat namen die geen enkele bestuurservaring hebben, onder wie Bolsonaro zelf en de nieuwe minister van Economie, Paulo Guedes.
Guedes studeerde als econoom af aan de Universiteit van Chicago en hangt de ideeën van Milton Friedman aan, inspirator van het neoliberalisme. Hij wil zoveel mogelijk privatiseren en de overheid verkleinen. Bedrijven moeten minder belastingen betalen en milieu- en sociale regels moeten minder streng.
Het is net de afwijzing van dat neoliberalisme die de linkse Arbeiderspartij (PT) in 2002 aan de macht bracht. De PT bleef jarenlang populair, dankzij haar sociale en ontwikkelingsprogramma’s. Maar ze viel uit de gratie als gevolg van corruptieschandalen en de economische crisis. President Luiz Inácio Lula da Silva belandde in de cel, zijn opvolger Dilma Rousseff werd afgezet.
De Arbeiderspartij verantwoordelijk houden voor crisis en corruptie was het beslissende wapen van Bolsonaro, een grijze politicus die in zijn 27 jaar als parlementslid alleen de aandacht trok door zijn brutale taal.
De agressieve stijl van Bolsonaro en de gewelddadige incidenten tijdens de campagne voedden de vrees dat de democratie in gevaar was. Maar na zijn overwinning, op 28 oktober, matigde Bolsonaro zijn toon. Hij beloofde ‘voor iedereen te regeren’, met de grondwet als ‘enige kompas’.
Rechter Moro
De benoeming van een andere minister, die van rechter Sergio Moro tot minister van Justitie, geeft aan hoe vastberaden Bolsonaro is om corruptie en criminaliteit aan te pakken. In zijn campagne had Bolsonaro harde repressie aangekondigd en zelfs de verspreiding van wapens onder de bevolking.
Moro coördineerde tot nog toe het grote corruptieonderzoek dat sinds 2014 al tientallen politici, onder wie Lula, en zakenmensen achter de tralies zette.
De keuze voor Moro versterkt het daadkrachtige imago van de nieuwe regering. Maar tegelijk versterkt ze de twijfels over de onpartijdigheid van de rechter in diens vervolging van Lula. Moro had de onderzoeken en rechtszaak versneld, waardoor Lula in april naar de cel moest en hij geen presidentskandidaat meer kon worden.
Zijn rechtse populisme is gebruikelijker in landen met meer homogene samenlevingen, niet in landen waar veel ongelijkheid is en linkse populisten normaal beter scoren.
Populisme
Populistisch rechts won in Brazilië niet zoals dat elders in de wereld gebeurde. De overwinning kwam uit de lucht vallen, ze volgde niet uit organische groei, ze kwam niet vanuit een sterke partij. De resultaten van deze regering zullen dus bepalen of de politieke stroming zich kan consolideren in het land.
Bolsonaro trad pas in mei dit jaar toe tot de kleine Sociaal-Liberale Partij, tot dan toe een onbetekenend partijtje, al de achtste partij waar hij tot toetrad sinds het begin van zijn carrière.
Zijn rechtse populisme is gebruikelijker in landen met meer homogene samenlevingen, niet in landen waar veel ongelijkheid is en linkse populisten normaal beter scoren, merkte de Amerikaanse politicologe Anna Grzymala-Busse van de Stanford-universiteit eerder al op in een interview met de Braziliaanse krant Folha de São Paul.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier