‘Merkels glorieperiode is voorbij, niet langer baken van vertrouwen binnen Duitse politiek’

Welke impact hebben de resultaten van de Duitse deelstaatverkiezingen op de federale politiek? En hoe sterk staat Angela Merkel (CDU) nog? Professor Internationale Politiek en Duitse geschiedenis Dirk Rochtus, maakt de balans op.

Hoewel de resultaten van de Duitse deelstaatverkiezingen in de lijn lagen van de verwachtingen, is daarmee nog lang niet alles gezegd. Want welke impact hebben deze resultaten op de federale politiek? En komt bondskanselier Angela Merkel (CDU) nu – nog meer – in het oog van een storm terecht? Professor Internationale Politiek en Duitse geschiedenis Dirk Rochtus, maakt de balans op.

De lokale verkiezingen in de drie deelstaten Saksen-Anhalt, Baden-Württemberg en Rijnland-Palts werden beschouwd als een populariteitspoll voor Merkel en haar vluchtelingenbeleid. ‘En zoals verwacht, kreeg de CDU rake klappen’, verduidelijkt Rochtus. ‘Nu zal de discussie binnen de partij hevig oplaaien. Want het verlies kan op twee manieren verklaard worden. Enerzijds kan Merkel aangeduid worden als schuldige. De kiezer heeft zijn buik vol van Merkels vluchtelingenbeleid en stemde daarom niet op de CDU, luidt het. Een andere piste – die vooral naar voor zal worden geschoven door aanhangers van Merkel – zal het verlies verklaren door de interne concurrentie binnen de partij.’

‘Uiteraard haalde de oppositie Merkel tijdens de campagne door het slijk, maar daarnaast is de Bondskanselier ook niet gespaard gebleven van kritiek binnen haar eigen partij. En zoiets geeft geen goede indruk en schrikt zelfs burgers af. Duitsers willen hun stem niet geven aan een partij die intern overhoop ligt.’

Zo is in Rijnland-Palts de tweestrijd tussen SPD-boegbeeld Malu Dreyer en CDU-ster Julia Klöckner in het voordeel van die eerste uitgedraaid. Klöckner werd ook wel de kroonprinses van Merkel genoemd. Al was haar houding ten aanzien van de Bondskanselier (en haar vluchtelingbeleid) in de aanloop naar de verkiezingen dubbel. Haar voorstel om de vluchtelingencrisis in te dammen, noemde ze Plan A2. Ze koos bewust niet voor de benaming Plan B, zodat ze Merkel niet rechtstreeks zou tegenspreken. Maar oplettende kiezers hadden ongetwijfeld door dat ze er een andere mening op nahoudt.

Maar hoe belangrijk zijn deze resultaten nu voor de federale Duitse politiek? ‘Merkel gaat uiteraard niet ineens opstappen. Wel zal deze nederlaag meespelen in de beslissing of ze zich al dan niet kandidaat stelt voor een vierde ambtstermijn als Bondskanselier’, aldus Rochtus. ‘Haar positie is op dit moment verzwakt. Merkels glorieperiode is voorbij, ze is niet langer het baken van vertrouwen binnen de Duitse politiek.’

Wat overigens een magere troost kan zijn voor Merkel is de overwinning van de Groenen. Deze partij waardeert Merkels standpunten ten aanzien van migratie. In het voormalige ‘CDU-bastion’ Baden-Württemberg werd Merkels partij verslagen door de Groenen.

De populistische partij AfD richtte, door onder meer controverse uitspraken, haar pijlen op de rechtse conservatieve kiezers van de CDU. En daarin slaagde ze: voor het eerst in de Duitse naoorlogse geschiedenis klom een rechts-populistische partij zo eenvoudig over de kaap van 10 procent. Een tijdelijk fenomeen? ‘De populariteit van de partij hangt natuurlijk helemaal samen met de vluchtelingencrisis’, verduidelijkt Rochtus. Maar niettegenstaande de vluchtelingenstroom langzaam opdroogt, ziet de professor de partij niet meteen verdwijnen. ‘Want ook de integratie van de miljoen nieuwkomers in Duitsland zal nog problemen met zich meebrengen. Zolang migratie op de politieke agenda blijft staan, zal het AfD met haar kritisch programma kiezers kunnen overtuigen’, klinkt het.

Vooral in de oostelijke deelstaat Saksen-Anhalt, sleepte het AfD met 24,2 procent, veel zetels (24) binnen. ‘In deze economisch zwakke regio komt de radicale zijde van de partij het sterkst naar voor.’ In de toekomst kan de partij volgens Rochtus wel iets gematigder worden. ‘Onder invloed van de gematigdere vleugel uit het westen van land, wordt het AfD misshien iets minder radicaal. De ruwe kantjes worden er mogelijk wat afgevijld.’

En hoewel gisteren “slechts” gestemd werd in drie deelstaten zijn de uitslagen, omwille van de ligging en de populatie, relevant om conclusies uit te trekken voor het ganse land. Zo stelt Rochtus vast dat coalitievormingen in Duitsland met zulke uitslagen, moeilijker zullen worden. ‘In het verleden was een coalitievorming met twee fracties eenvoudig. Het voor de hand liggende scenario: de CDU (en haar Beierse zusterpartij CSU) samen met de sociaaldemocraten, of een van deze twee partijen met een kleinere partij, wordt minder evident.’