Migratiebeleid in de VS: ‘Mensensmokkelaars zijn jammer genoeg noodzakelijk’

De voorbije jaren is het migratiebeleid in de VS steeds repressiever geworden, en de mensensmokkel lucratiever. In een nieuwe overeenkomst met Mexico schermen de VS zo veel mogelijk de instroom over land af. Professor Josiah Heyman, directeur van het centrum voor grensstudies aan de Universiteit van El Paso in Texas, geeft uitleg.

Waarom is Mexico plotseling bereid de asielzoekers uit Nicaragua, Venezuela, Cuba en Haïti die de VS niet in mogen weer op te nemen?

Josiah Heyman: Mexico is heel onderdanig tegenover de VS. Het zet een grote mond op, want toegeven dat men dienstbaar is, zou politieke zelfmoord zijn, maar het land is economisch gesproken onderdaniger dan andere grote landen die ik ken. Naar schatting 60 procent van de Mexicaanse economie is direct of indirect afhankelijk van de VS. Als de VS druk zetten, kunnen ze om het even wat gedaan krijgen van Mexico. Het is een beetje vergelijkbaar met de positie van Turkije en Marokko tegenover de EU, maar dan erger.

Mexico maakt het nu voor de VS mogelijk om meer mensen uit te wijzen. Die mensen terugdrijven naar Mexico is problematisch. Mexico heeft niet de middelen voor opvang en beveiliging van asielzoekers. Het is een gevaarlijk land. Met name de steden aan de grens met de VS zijn gevaarlijk.

De teruggestuurden komen terecht in armere, gevaarlijke gebieden, waar criminaliteit, politiek en politie met mekaar verweven zijn. We zullen ook nooit weten hoeveel er onderweg omkomen. We weten evenmin hoeveel er in Mexico blijven, hoeveel terugkeren naar hun land van herkomst en hoeveel teruggestuurden illegaal terugkeren naar de VS.

Via mensensmokkel.

Heyman: Ja. Dat klinkt meteen negatief, maar het smokkelen van mensen kan ook constructief zijn. De mensensmokkel is de voorbije jaren in het vaarwater van wapen- en drugssmokkelorganisaties terechtgekomen, met meer geweld en misbruik. In het verleden was er een scheiding. De VS hebben het lastiger gemaakt om het land in te komen – misschien geldt dat ook voor Europa – en dat doet voor de smokkelaars de waarde toenemen van elk individu dat wil migreren. De prijs per individu is gestegen van enkele honderden dollars naar duizend, en dan van duizend naar vele duizenden, en nu van tienduizend naar soms vele tienduizenden.

Dat is de eenvoudigste uitleg: mensen worden waardevoller voor de smokkelaar, en worden daardoor interessant voor de grote criminele circuits. Het is ook moeilijk precies uit te leggen, maar in de criminele circuits in Mexico bestaat er een surplus aan wreedheid. Jongeren worden wreedaardig omdat het mogelijk is, omdat ze iets moeten bewijzen tegenover hun superieuren. Dat was eerder zo bij drugsbenden, maar is in toenemende mate nu ook het geval bij mensensmokkelaars.

Maar: smokkelaars zijn degenen die het asielsysteem doen functioneren. Daar wordt zelden over gepraat. In een wereld waar rijke landen cynisch mensenrechten ontzeggen die wel volgens het boekje gegarandeerd moeten worden, brengen smokkelaars asielzoekers naar de grens waar ze hun aanvraag kunnen indienen. De mensensmokkelaars zijn in de huidige context jammer genoeg noodzakelijk.

Smokkelen is idealiter een businessdeal. Dat kan zijn: ik breng je naar de grenspost. Of: ik verstop je in een truck en breng je naar Houston, waar je in het illegale circuit werk kunt zoeken. Dat betekent niet dat het menslievend is. Ik romantiseer het niet. Als er iets misgaat met de truck komen mensen om van oververhitting. Maar ik wil het evenmin stigmatiseren, zoals zo vaak gebeurt. De meesten die er gebruik van maken, betalen geld, veel te veel geld, om iets te bereiken wat ethisch goed is – om weg te raken uit een heel gevaarlijke situatie.

De nieuwe politiek van Biden met 30.000 asielzoekers per maand volstaat niet om de nood te lenigen?

Heyman: Bijlange niet. Sta me toe een beetje van mijn eigen geschiedenis te vertellen. Na een mislukte revolutie lag het Russische rijk in puin. De Russen werden verslagen door de Japanners. De Joden werden de zondebok. Er was vervolging. Het land was onleefbaar. Er was al Joodse migratie naar het Westen, maar vanaf 1906 werd dat een vloedgolf.

In sommige van de vooraanstaande kapitalistische landen, met name in het VK en de VS, bestond er op dat moment geen rem op migratie. Het was de topperiode van het klassieke liberalisme. De aanpak was: je daagt op aan de grens, je lijkt geen tbc te hebben, je mag het land in.

De VS maakten daarop uitzonderingen voor bepaalde groepen, met name voor Chinezen.

Op dat moment was het voor Joden niet nodig om asiel te zoeken. Mijn grootvader werkte op een Russisch schip. Hij verliet het schip en vertrok naar de VS. De familie van mijn grootmoeder was al eerder overgekomen. Ook toen bestond een systeem waarbij eerdere migranten nieuwkomers ondersteunden.

In Groot-Brittannië kwam er bijna meteen een negatieve reactie op de instroom van Joden. Er werden grote beperkingen opgelegd. In de VS kwam dat iets later, in 1924. Die reactie was er niet alleen tegen Joden maar ook tegen Italianen, maar toch vooral tegen Joden.

Er werd dus verstrengd, er werd geweerd, met de bekende, gruwelijke gevolgen tijdens de nazivervolging van Joden.

De grote beperkingen waren tijdelijk niet meer te verdedigen.

Heyman: Na de Tweede Wereldoorlog was de vraag: kunnen we, zonder de grenzen weer helemaal open te stellen, asiel verlenen aan mensen die vervolgd worden? Daarnaast barstte de Koude Oorlog los, waarbij het Sovjetimperium dissidenten gevangenzette. De VS zagen in die context asiel als iets wat behalve humanitair ook politiek nuttig kon zijn. Er kwam bescherming voor Joden en dissidenten. Asiel sloeg op een individu dat lid is van een vervolgde groep, of op een individu dat vervolgd wordt voor politieke of religieuze opvattingen. Dat is allebei heel waardevol. Maar het dekt niet het hele spectrum aan redenen waarom mensen op de vlucht slaan en in nood verkeren. Wat als je op de vlucht bent voor honger? Of voor veralgemeend geweld? Venezuela en Honduras zijn bij de meest moorddadige landen ter wereld. Telt dat als reden voor asiel?

Aan de ene kant heb je de inheemse vrouw in Honduras die actievoert tegen de exploitatie van een goudmijn door een Canadees bedrijf, en die met de dood bedreigd wordt. Zij komt klassiek in aanmerking voor asiel. En aan de andere kant van het spectrum heb je iemand uit een arm maar stabiel land die in de VS wil komen werken om zijn levenskwaliteit te verbeteren. Die zal waarschijnlijk niet in aanmerking komen voor asiel. Maar daartussenin zijn er landen waar het leven bijna onmogelijk is. Een goed voorbeeld was Syrië tijdens de burgeroorlog. Venezuela komt in de buurt. Honduras, Guatemala, El Salvador eveneens. Er is overheidsgeweld, er is misdaad. Grote delen van Mexico zitten ook in het rijtje, met politiek en crimineel geweld, geweld tegen vrouwen. Waar leggen we de norm?

Mexico en de VS willen bijvoorbeeld allebei niet onder ogen zien dat grote delen van Mexico toxisch zijn. Het plaatje is: de toekomst van de VS bestaat erin om samen met Mexico de concurrentie aan te gaan met China. Mexico is de toekomst! Maar Mexico is onstabiel en gevaarlijk. Het is heel moeilijk voor Mexicanen om asiel te krijgen in de VS. Er is ook de omvang van de bevolking en de haalbaarheid. Mexico heeft ruim 130 miljoen inwoners. Geef je een ruime groep van die mensen het recht om asiel aan te vragen? Dat is van een andere orde dan 9 miljoen Hondurezen.

Op basis van objectieve gegevens kun je argumenteren dat honderden miljoenen mensen in Latijns-Amerika in een zodanig slechte situatie leven dat ze een redelijke aanspraak kunnen maken op asiel. Hoe maak je dan politiek en ethisch uit wie je toelaat?

Heyman: In de VS was de grens onder Trump ongeveer dicht voor asielzoekers. Dat is onder Biden veranderd, maar nu ook niet in die mate dat al degenen die in een levensbedreigende situatie verkeren asiel krijgen. Je krijgt asiel als je familieleden in het land hebt, die voor je overtocht betalen. Er ontstaat zoiets als wat met de Joden onder de nazi’s het geval was: wie geld heeft, kan vluchten. Dat staat heel ver van een ethisch beleid.