‘Mensenrechten vooral in crisistijd essentieel om verhouding tussen staat en burger gezond te houden’

De coronawet die maandag mogelijk wordt goedgekeurd in het Hongaarse parlement zou de rechtsstaat op de schop nemen. ‘Premier Victor Orbán deze crisis om het gaspedaal in te duwen en zijn autoritaire agenda versneld uit te voeren’, zegt Amnesty-directeur Wies De Graeve.

Het Hongaarse parlement keurt maandag wellicht een ‘wet over de bescherming tegen het coronavirus’ goed. Die wet zal de recent afgekondigde noodtoestand in Hongarije voor onbepaalde duur verlengen, met vrijwel onbeperkte bevoegdheden voor de uitvoerende macht. En passant gaat de rechtsstaat op de schop. Daarmee gebruikt premier Victor Orbán deze crisis om het gaspedaal in te duwen en zijn autoritaire agenda versneld uit te voeren.

Overal ter wereld speelt de overheid een cruciale rol in het bestrijden van de coronacrisis. En dat is maar goed ook. Regeringen hebben de macht én de plicht om de samenleving door deze storm te loodsen. Tegelijk zien we machthebbers hun boekje te buiten gaan en rechten en vrijheden te verregaand inperken, onder het mom van crisismanagement.

Mensenrechten zijn er niet voor wanneer alles goed gaat. Vooral in crisistijd zijn mensenrechten essentieel om de verhouding tussen de staat en de burger gezond te houden. Het is een mensenrechtenverplichting voor de overheid om de nodige maatregelen te nemen om de bevolking te beschermen tegen de coronapandemie. Maar wanneer ze die maatregelen nemen, is de overheid evengoed verplicht om ervoor te zorgen dat eventuele inperkingen op andere rechten zo beperkt mogelijk, tijdelijk en effectief zijn. De wet die in het Hongaarse parlement voorligt, lijkt heel andere doelstellingen na te streven.

Orbáns coronawet schort parlementaire controle zeker tot eind dit jaar op zodat zijn regering volledig met decreten kan regeren. Er is geen enkele indicatie wanneer de wet herroepen wordt en die kan dus van kracht blijven ook na de urgentie van deze crisis. Goed mogelijk dat er volgens de Hongaarse machthebbers in de toekomst altijd wel een crisis om de hoek loert.

Even onrustwekkend is dat deze wet nieuwe misdaden omschrijft die helemaal niet in lijn zijn met de regels van de rechtsstaat. Zo zou iedereen die ‘paniek zaait’ tot vijf jaar cel kunnen krijgen. Op die manier gaan ook de onafhankelijke media verder voor de bijl in een land waar onafhankelijke journalistiek al danig onder druk staat.

Betrouwbare informatie is net in een crisis als deze cruciaal en persvrijheid speelt daarbij een belangrijke rol. Hongaarse journalisten brachten de voorbije weken al tekortkomingen in de aanpak van de epidemie aan het licht. In plaats van die problemen weg te werken in het belang van het welzijn van alle Hongaarse burgers, zoekt de regering nu dus manieren om critici voor jaren in de cel gooien.

Orbáns zucht naar autoritair leiderschap moet een halt worden toegeroepen. De Europese Unie, de lidstaten en de Raad van Europa mogen niet lijdzaam toezien hoe mensenrechten er nog verder worden uitgehold. Het coronavirus dreigt immers ook zware schade aan te richten aan rechten en vrijheden binnen en buiten de EU. Een vrijgeleide voor Orbán is niet alleen dramatisch voor de Hongaarse burgers, maar kan ook andere dominostenen doen vallen.

Onze aandacht gaat terecht naar de gezondheid van elk van ons, de inzet van mensen in de zorg en andere essentiële diensten, en het tackelen van de aanstormende economische crisis. Maar dit virus leert ons ook hoe vervlochten we zijn over alle landen heen. Ook mensenrechten kennen gelukkig geen grenzen. Laat ons dus alert blijven en misbruik van deze pandemie blokkeren, in Hongarije en elders. Mensenrechten zijn er om ons tegen deze coronacrisis te wapenen, om solidair te zijn over grenzen heen en om onze vrijheid ook na deze crisis te waarborgen