‘Je mag je gevoel voor humor niet verliezen’: de getuigenis van een Oekraïense burger (Mensen van het jaar)

Door de Oekraïense burgers als Mens van het jaar uit te roepen, brengt Knack hommage aan hun weerbaarheid, inventiviteit en moed. Jevhen Vorobjov (35), de online strijder die generatoren naar Bachmoet rijdt, getuigt.

Op de avond van 23 februari wandelde Jevhen Vorobjov door het centrum van zijn thuisstad Kiev. ‘Het was een relaxte dag: een beetje werken, een beetje afspreken met vrienden. We hadden het over wat we zouden doen als Rusland daadwerkelijk zou aanvallen.’ Nauwelijks enkele uren later gingen al die plannen de vuilnisbak in, toen de invasie echt begon. Vorobjov zei onmiddellijk zijn werk op als juridisch consultant en deed wat duizenden Oekraïners op dat moment deden: ‘Ik ging op zoek naar een plek om molotovcocktails te maken, voor wanneer het Russische leger Kiev zou aanvallen.’

Wereld

Wereld

‘Als er plots een plunderaar in je huis staat, vecht je terug, uit alle macht’: de getuigenis van een Oekraïense soldate (Mensen van het jaar)

Na enkele maanden vrijwilligerswerk ging Vorobjov aan de slag voor het internetbedrijf Saint Javelin. Saint Javelin is in zekere zin een uit de hand gelopen internetgrap, die begon toen de Canadees-Oekraïense internetmarketeer Christian Borys een heilige in orthodoxe icoonstijl ontwierp, die een Javelin-antitankwapen vasthoudt. Al snel ontstond het idee om van die populaire internetmemes merchandising te maken, en de opbrengsten aan het Oekraïense leger te schenken. Sinds het begin van de oorlog leverde Saint Javelin al voor miljoenen euro’s aan medisch en technisch materiaal aan de Oekraïense bevolking en het leger. Zelfs de Oekraïense defensieminister Oleksii Reznikov dankte de organisatie – in een Saint Javelinshirt – voor haar inspanningen.

Memes doen ertoe in deze oorlog, benadrukt Vorobjov. Hij haalt er de Retorica van Aristoteles bij om hun belang uit te leggen. ‘Memes zijn de eenvoudigste, snelste en efficiëntste vorm om complexe boodschappen te verspreiden. Het principe is eenvoudig: je neemt een herkenbaar beeld of een foto en voegt daar een boodschap aan toe, zodat het een nieuwe betekenis krijgt.’ Een van de meest succesvolle memes die Vorobjov maakte, was een foto van Angelina Jolie, die eind april Lviv bezocht. Op de foto is te zien hoe een Oekraïens jongetje gebiologeerd naar zijn tablet kijkt en de Hollywoodster enkele meters verder niet opmerkt. ‘Ik kijk liever naar video’s van Oekraïense artillerie die Russische troepen vernietigt’, voegde Vorobjov aan de foto toe. Die ging prompt viraal. ‘Een goede meme is grappig, actueel en herkenbaar’, doceert Vorobjov. ‘Het moet een beeld zijn dat reactie uitlokt. Als het te flauw of te grof is, zal een meme nooit viraal gaan.’

Wereld

Wereld

‘Russische vrienden geloven niet dat we een maand in een kelder hebben geleefd’: de getuigenis van Oekraïense burgers (Mensen van het jaar)

Met die internetgrappen proberen Oekraïense internauten ondanks alles de sfeer erin te houden. ‘Het klinkt misschien vreemd, maar het is belangrijk dat je zelfs op de meest tragische ogenblikken je gevoel voor humor niet verliest.’ De humor is niet zelden aan de duistere kant. Geregeld verspreidt Saint Javelin beelden van Oekraïense drones die explosieven droppen op Russische soldaten, met vrolijke foxtrotmuziek op de achtergrond. Hij haalt de schouders op. ‘De enige echte klachten die we over onze grappen krijgen, komen van Russischgezinde trollen. Sorry, maar dat neem ik echt niet ernstig. Wij kiezen kant in het conflict. Wij zijn geen peaceniks.’

De voorbije maanden reed Vorobjov al meermaals een vrachtwagen vol hulpmiddelen naar Bachmoet, de stad in de regio Donetsk waar al maanden zwaar gevochten wordt. Hij lijkt het zelf niet bijzonder te vinden. ‘Ach ja, je hoort in de verte wel ontploffingen. Maar dat heb je weleens wanneer je in de buurt van het front bent. De eerste keer was ik best nerveus, maar je wordt het snel gewoon. Sowieso ben je nergens in Oekraïne echt veilig. Er kan elk moment een Russische raket inslaan. In het begin droeg ik een helm en een beschermend vest, maar die heb ik snel achterwege gelaten. Het hindert wanneer ik de vrachtwagen moet uitladen. En eigenlijk vind ik het vooral ongepast. Ik wil niet overkomen als een oorlogstoerist. In vergelijking met onze soldaten riskeer ik niet echt mijn leven.’