‘Meervoudige crisissen en oorlogen bemoeilijken internationale samenwerking juist wanneer die het meest nodig is’

Ariane Giraneza van de Vrijdaggroep pleit ervoor om een nieuwe supranationale organisatie op te richten die als enig doel heeft de klimaatcrisis te bestrijden op basis van de al bestaande VN-klimaatverdragen.

De COP27 volgende week en de daaropvolgende COP15 rond biodiversiteit in Montreal in december vinden plaats op een moment dat gekenmerkt wordt door diepe, meervoudige crisissen en oorlogen. Dit bemoeilijkt ernstige de internationale samenwerking net wanneer die van levensbelang is. Multilateralisme blijft namelijk het enige vehikel om de wereldwijde problematiek van klimaatverandering aan te pakken.

Wat staat er op het spel?

De COP27 gaat op 6 november van start en is een zeer belangrijk moment in de klimaat- en duurzaamheidsagenda. Pas vorig jaar tijdens de COP26 in Glasgow heeft men het “regelboek” van het Klimaatakkoord van Parijs eindelijk afgerond. Dit regelboek stelt landen in staat zich te concentreren op de uiteindelijke uitvoering van de klimaatactie waartoe beslist werd. De taak van COP27 bestaat erin om de verbintenissen die tijdens COP26 zijn aangegaan uit te voeren. Op dat vlak staan namelijk nog zware uitdagingen te wachten nu de klimaatactie waartoe beslist werd en alle klimaatbeloftes van individuele landen die tot nu toe zijn gemaakt, nog steeds tekort schieten om de opwarming van de aarde onder de 1,5°C te houden.

Met de COP rond biodiversiteit is het nog slechter gesteld. Daar waar de COP over de klimaatverandering “slechts” 1 jaar diende te worden opgeschoven door COVID, kon die over biodiversiteit pas 2 jaar later plaatsvinden dan oorspronkelijk gepland. De bedoeling was om tijdens deze COP15 doelen te stellen voor dit decennium (2020 – 2030) rond beperking van habitatverlies voor dieren en doelen te stellen rond het beperken van het uitsterven van fauna en flora.

Het is duidelijk dat de meervoudige en gelijktijdige crisissen de beleidsaandacht en -prioriteiten hebben afgeleid van belangrijke doelen op middellange en lange termijn, zoals het Klimaatakkoord van Parijs. Toch is het meer dan ooit nodig om net nu belangrijke stappen te zetten rond klimaatadaptatie, biodiversiteit en klimaatfinanciering voor ontwikkelingslanden.

De internationale orde: een imperfect systeem

We trappen een open deur in als we stellen dat de klimaatverandering momenteel het meest acute probleem voor de mensheid vormt. Ook al willen we allemaal dat internationale fora zoals de COPs sneller zouden functioneren en voor veranderingen zouden zorgen, toch bieden dergelijke fora een vorm van inclusief multilateralisme dat de beste kans biedt om tot oplossingen te komen voor heel de wereld.

In de afgelopen jaren zijn de projecties voor de verwachte opwarming van de aarde op de lange termijn gedaald van maar liefst 4-6°C (voor het sluiten van het Klimaatakkoord van Parijs) tot ongeveer 1,8-2,7°C nu, ervan uitgaande dat we beloftes nakomen die op VN-toppen zijn gedaan. Hoewel dit boven de 1,5 °C grens is, blijft dit een straffe prestatie.

Als we internationaal willen samenwerken kunnen we dus wel degelijk iets aan de wereld veranderen en dat op korte tijd.

Het grote probleem is echter dat andere geopolitieke hete hangijzers die internationale samenwerking vaak vertroebelen. Zo heeft het conflict tussen Rusland en Oekraïne ook zijn impact op de strategie rond klimaatverandering. Zo blokkeerde Rusland vorig jaar nog een resolutie in de Verenigde Naties die klimaat gerelateerde veiligheidsrisico’s als kernactiviteit van de Veiligheidsraad wilde erkennen.

We the people!

Dergelijk voorstel tot resolutie opende echter een interessante denkpiste: stel dat de klimaatverandering aanpakken tot de kerntaken zou behoren van internationale instellingen zoals de VN, het IMF en de Wereldbank: hoe zouden ze dan functioneren? Zouden de klimaatambities dan ook nog zo vrijblijvend zijn? Hoe zouden de dagelijkse functies van deze organisaties worden her-bestemd om klimaatverandering aan te pakken? Kortom deze instellingen zouden heel anders werken als de klimaatverandering aanpakken één van hun kerntaken zou worden.

Daarom roep ik op om het multilateralisme nieuw leven in te blazen en een nieuwe supranationale organisatie op te richten als enig doel de klimaatcrisis bestrijden op basis van de al bestaande VN-klimaatverdragen (UNFCCC: United Nations Framework Convention on Climate Change).

Aan dergelijke organisatie zouden effectieve en bindende bevoegdheden overgedragen moeten worden om deze in staat te stellen om de wereldwijde strijd tegen klimaatverandering en het verlies van biodiversiteit te coördineren.

Zo’n organisatie snijdt weliswaar in de soevereiniteit van individuele landen en is daarom verre van evident. Als burgers kunnen we daartoe echter een eerste stap zetten. Een mandaat aan zo’n organisatie kan alleen van ons komen, “we the people”, en moet dus grassroots worden georganiseerd. Wij moeten samen elkaar, politici en de gevestigde internationale orde overtuigen om dergelijke stap te zetten om hét probleem van de 21^ste eeuw op te lossen.

Als persoon die hopelijk nog zeker 50 jaar op deze wereld zal rondlopen, wil ik een veilige duurzame wereld, niet alleen voor mijzelf, maar ook voor de toekomstige generaties.

Ariane Giraneza is Senior Associate EU beleid bij het Strategisch adviesbureau Global Counsel en lid van de Vrijdag Groep.