Het buitenlandbeleid van Donald Trump? Meer ‘klootzakdiplomaten’, tarieven tot 200 procent en geen Derde Wereldoorlog

Bij zijn eerste presidentschap waren er enkele ‘volwassenen’ om de ergste schokken op te vangen, maar een tweede presidentschap van Donald Trump kondigt zich nóg onheilspellender aan.

‘Voorkom een Derde Wereldoorlog, herstel vrede in Europa en het Midden-Oosten, en bouw een fantastisch Iron Dome-rakettenschild over ons hele land – allemaal vervaardigd in Amerika!’

Als we zijn programma mogen geloven, heeft Donald Trump heel wat werk op de plank liggen als hij aanstaande dinsdag de presidentsverkiezingen wint. Naast zijn ambities om een ‘Derde Wereldoorlog’ te voorkomen, wil Trump ‘de dollar handhaven als reservemunt’, van Amerika ‘de grootste energieleverancier ter wereld’ maken en ‘de grootste deportatieoperatie in de Amerikaanse geschiedenis’ organiseren. Het mag duidelijk zijn: zelfs als Trumps twintig ‘kernbeloften’ slechts voor een fractie uitgevoerd worden, zou de impact op de rest van de wereld enorm zijn.

Het is een breed gedeeld misverstand dat Trump geen ideeën over buitenlandbeleid zou hebben. Het tegendeel is waar: Trumps idee over Amerika in de wereld is een van de weinige onderwerpen waarover hij de voorbije dertig jaar nauwelijks van mening lijkt te zijn veranderd. Zijn kerngedachte valt ongeveer samen te vatten als: Amerika heeft momenteel een slechte deal. De Amerikaanse militaire allianties zijn te duur. Het Amerikaanse leger is te zwak. Andere landen profiteren van vrijhandel en globalisering, terwijl Amerika wordt afgezet. De internationale rechtsorde verzwakt Amerika. En daar wil de auteur van The Art of the Deal iets aan veranderen.

Tarieven

Trumps meest concrete voorstel om die ‘afzetterij’ te stoppen is zijn tariefplan. Daarbij zouden alle importeurs een tarief van 20 procent moeten betalen om producten naar Amerika in te voeren. Voor Chinese producten wil Trump naar eigen zeggen een importtarief van 60 procent, voor Mexicaanse import suggereerde hij een tarief van 100 procent, voor in Mexico geproduceerde auto’s zelfs 200 procent. Het USMCA-vrijhandelsakkoord dat Trump in 2018 zelf onderhandelde, zou daardoor op de schop gaan. ‘Tarieven zijn het mooiste woord ter wereld’, verklaarde hij tijdens een campagnemoment in Chicago. Met tarieven kun je zelfs oorlogen voorkomen, aldus Trump.

Met zijn plan wil Trump bedrijven dwingen om productiecapaciteit terug te brengen naar Amerika, en de Chinese economie onder druk zetten. Onder economen bestaat heel wat scepsis over het plan. De tarieven zouden voor inflatie zorgen, innovatie dwarsbomen en Amerika’s invloed in de wereld uiteindelijk verzwakken. Ook op Europese landen zouden die tarieven een enorme impact hebben. Waar Europa en andere bondgenoten in het eerste presidentschap van Trump nog een uitzondering kregen voor de hogere importkosten, zouden Europese fabrikanten deze keer wél de gevolgen voelen.

NAVO

Een andere ‘deal’ die Trump een doorn in het oog is, is de NAVO. Net als zijn voorganger Barack Obama toonde Trump zijn frustratie over de geringe bijdrage die Europa levert aan zijn eigen veiligheid. Aan het begin van zijn eerste presidentschap noemde hij de NAVO ‘overbodig’, om na vier maanden te beweren dat hij de rol van de NAVO had veranderd en het bondgenootschap nu ‘niet langer overbodig’ was. Toch zou Trump tijdens zijn presidentschap meermaals overwogen hebben om de NAVO te verlaten.

Ook bij een tweede presidentschap zal Trump de NAVO in het vizier hebben. Keith Kellogg, die vandaag genoemd wordt als een mogelijke nationale veiligheidsadviseur, gaf al aan dat NAVO-lidstaten die niet de vereiste 2 procent van hun defensiebudget bijdragen niet langer op bescherming van Amerika moeten rekenen. Het Center for Renewing America, een Trumpgetrouwe denktank, publiceerde vorig jaar een plan om Amerikaanse troepen terug te trekken uit Europa. Amerika zou Europa wel nog onder de ‘nucleaire paraplu’ nemen. Het mag duidelijk zijn dat de nieuwbakken NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte bij een overwinning van Trump stevig aan de bak zal moeten.

China

De meest tastbare erfenis uit Trumps eerste presidentschap is ongetwijfeld zijn Chinabeleid. Hij startte een handelsoorlog met China door tarieven op te leggen aan Chinese import en restricties in te voeren op Chinese investeringen. Joe Biden heeft die oorlog bevroren maar niet gestopt: de door Trump ingevoerde tarieven voor China gelden nog altijd.

Voor zijn terugkeer wil Trump die ‘koude handelsoorlog’ ontvriezen. Naast hogere importtarieven wil hij Chinese investeringen in Amerikaanse technologiebedrijven en vastgoed stoppen. Hij wil China’s status bij de Wereldhandelsorganisatie ondergraven. Hij is ondertussen wel niet meer voor een verbod op TikTok – zijn eigen account telt ondertussen 12,6 miljoen volgers, en een van zijn voornaamste donateurs is een grote investeerder in het platform.

Tegelijk lijkt Trump een zekere inschikkelijkheid tegenover China te propageren. Hij loofde de Chinese leider Xi Jinping al voor zijn ‘sterk leiderschap’, en honoreert ook tegenover China de hoeksteen van zijn buitenlandbeleid: er kan over alles gepraat worden. Zo suggereerde Trump al meermaals dat hij bereid zou zijn om het Amerikaanse Taiwanbeleid te herzien. Dat is opmerkelijk: tijdens zijn presidentschap voerde Amerika het aantal wapenleveringen aan Taiwan gevoelig op. Trump heeft wel al twijfels geuit bij het Sino-American Mutual Defence Treaty, het verdrag waarin Amerika belooft Taiwan te hulp te schieten bij een Chinese invasie. Zo liet hij zich al eens ontvallen dat Taiwan Amerika hoort te betalen voor de bescherming die het ontvangt. Hij beweerde ook al dat Taiwan Amerikaanse chiptechnologie zou gestolen hebben

Israël en het Midden-Oosten

Tijdens Trumps vorige presidentschap was Israël een van de weinige landen die Trumps absolute steun kregen. Trump erkende de territoriale claims van Israël op de Golanhoogten, verplaatste de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem en beëindigde restricties op investeringen in illegale Israëlische nederzettingen. Over de Israëlische premier Netanyahu is Trump dubbelzinniger. Hij stond achter de kritiek op Netanyahu voor de Hamas-aanval van 7 oktober 2023, maar de voorbije weken bekritiseert hij net Joe Biden omdat die Netanyahu niet driester te keer laat gaan. Anderzijds zou Trump Netanyahu aangemaand hebben om de oorlog niet te laten aanslepen, zodat hij er bij zijn aantreden geen tijd meer aan verliest.

Maar Trumps ambities in de regio gaan verder. Zo wil hij de druk op Iran opvoeren. Volgens Fred Fleitz, die onder Trumps presidentschap stafchef was van de nationale veiligheidsadviseur John Bolton en nu in de rij staat voor een topjob, wil Trump Iran ‘failliet doen gaan’ door zware sancties op te leggen aan Iran en aan iedereen die Iraanse olie koopt. Eind september gaf Trump dan weer aan dat hij een nieuwe nucleaire deal met Iran wilde sluiten – de aanvankelijke Irandeal zei hij in 2018 op.

De voornaamste verwezenlijking van Trumps Midden-Oostenbeleid waren de Abrahamakkoorden, waarbij vier Arabische landen hun diplomatieke relaties met Israël normaliseerden. Die weg hoopt Trump nu opnieuw op te gaan – zo hoopt hij ook Saudi-Arabië aan boord te krijgen. Jared Kushner, Trumps schoonzoon, onderhield de voorbije jaren nog geregeld contacten met de leiders in de golfstaten.

Tegelijk toonde Amerika zich onder Trumps eerste presidentschap op cruciale momenten onbetrouwbaar. Toen Iran in 2019 raketten lanceerde op Saudische olie-installaties, gaf Trump te kennen dat Riyad er alleen voor stond. Tegen dergelijke onverwachte verrassingen hopen de Golfstaten zich nu in te dekken. In juni raakte bijvoorbeeld bekend dat er weldra een Trump Tower in de Saudi-Arabische stad Jeddah wordt gebouwd. Het kan Trump, als hij herverkozen wordt, maar tot rechtlijnigheid inspireren.

Ondanks Gaza: waarom de Arabische landen betere relaties willen met Israël

Rusland en Oekraïne

Ook wanneer het over Rusland en Oekraïne gaat is Trump moeilijk te lezen. Hij heeft Poetin geniaal genoemd voor zijn beslissing om Oekraïne aan te vallen. Maar hij zei ook al dat Poetin ‘een enorme fout’ heeft gemaakt. Hij heeft gesuggereerd dat hij Oekraïne tot vrede zal dwingen en bereid is om staten die onvoldoende bijdragen aan de NAVO aan Rusland over te leveren. Op andere momenten zegt hij dat hij Oekraïne tot de tanden wil bewapenen om de Russen af te schrikken. Trump hoopt vooral de Europese bondgenoten tot meer actie aan te porren. Die Europese landen zijn gul met economische steun, maar slagen er niet in om hun militaire productie op te voeren.

De vraag is in welke mate Rusland van Trumps mogelijke inschikkelijkheid gebruik zal maken. De Russische ambities blijven groot: Poetin zet nog altijd in op de capitulatie van Oekraïne, met een nieuwe Russischgezinde regering en erkenning van de door Rusland bezette gebieden. Het is maar de vraag of Trump dergelijke bereidwilligheid aan de dag zal leggen. Kurt Volker, Trumps voormalige Oekraïnegezant, maakt de vergelijking met de desastreuze Amerikaanse terugtrekking uit Afghanistan, die Amerika’s reputatie in de wereld een knauw gaf. ‘In die positie wil hij niet zitten’, aldus Volker.

Heeft Oekraïne een Trump-plan?

Klootzakdiplomaten

Veel zal afhangen van wie Trump bij een eventueel presidentschap zal benoemen. Verschillende voormalige kabinetsleden zijn vandaag Trumps vurigste critici. Voormalig buitenlandminister Rex Tillerson, voormalige defensieministers Jim Mattis en Mark Esper, voormalig nationaal veiligheidsadviseur John Bolton: allen hebben ze zich van Trump afgekeerd.

Een van de mannen die getipt worden als mogelijke buitenlandminister is Richard Grenell, de voormalige Amerikaanse ambassadeur in Duitsland. Als ambassadeur dreigde Grenell de in Duitsland gelegerde Amerikaanse troepen terug te trekken, eiste hij dat Duitsland alle handel met Iran zou stopzetten, en vond hij dat de Duitse regering een voorbeeld moest nemen aan de toenmalige Oostenrijkse kanselier Sebastian Kurz, die wél een streng migratiebeleid voorstond.

De voorbije jaren zette hij zichzelf in de markt als zelfverklaarde SOB diplomat: een son of a bitch (klootzak) die breekt met de conventies, zegt waar het op staat en schaamteloos Amerikaanse belangen najaagt. De voorbije maanden hield Grenell als een soort Trumpgezant een tournee langs verschillende autoritaire leiders. In 2023 steunde hij een poging om de inauguratie tegen te houden van Bernardo Arévalo, de liberaalgezinde president van Guatemala. Hij probeerde tevergeefs een ontmoeting te regelen tussen Trump en de Turkse president Erdogan, en is een graag geziene gast in Servië, waar hij de autoritaire president Aleksandar Vucic steunt.

Grenell is maar een van de vele voormalige staffers die in de eerste regering-Trump ervaring opdeden, die ze nu ongebreideld tentoon kunnen spreiden. Bij zijn eerste passage waren er nog ‘adults in the room’, deze keer heeft Trump een uitgelezen lijst vertrouwelingen om zich heen die bereid zijn hun baas in alles te steunen. De beslissingen dreigen drastischer zijn, de schokgolven navenant.