In Italië is minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini de sterke man van de regering. Hij beheerst de debatten en houdt de touwtjes in handen. Nadat hij Italië heeft veroverd, heeft hij nu het ganse continent in het vizier.
Matteo Salvini, Italiaans minister van Binnenlandse Zaken, vicepremier en leider van de radicaal-rechtse Lega zit in Rome op de gedroomde stoel om zijn anti-immigratie- en veiligheidsagenda uit te voeren. Zoals verwacht heeft hij migratie en criminaliteit de oorlog verklaard. In zijn tweets en op zijn facebookpagina (3,4 miljoen vrienden) linkt hij misdaad en drugshandel aan migranten en Roma en haalt uit naar al wie het voor hen opneemt.
Het sluitstuk van zijn lik-op-stukbeleid is het veiligheids- en migratiedecreet, dat vrijdag op de agenda van het Italiaanse Parlement staat en al het fiat van de Italiaanse senaat kreeg. Naast de migranten zijn ook de ‘bureaucratische elites’ in Brussel een doelwit, omdat ze ‘het Italiaanse volk verkeerde keuzes hebben opgedrongen’. Salvini is een politiek beest voor wie de verkiezingscampagne nooit stilstaat. De voorbereidingen op de Europese verkiezingen en de volgende parlementsverkiezingen worden nu al getroffen.
Gesloten grenzen
Sinds Salvini het voorzitterschap van de voormalig partijleider Umberto Bossi heeft overgenomen, onderging de partij een ware metamorfose. Was ze vroeger een separatistische partij die Noord-Italië van de laars wilde afscheiden, dan is de Lega vandaag de dag veel meer een nativistische partij die xenofobie en nationalisme combineert. Salvini en de Lega konden daardoor meesurfen op de golf van ongenoegen over het groot aantal bootvluchtelingen dat vanaf 2014 op de Italiaanse kust aankwam.
Salvini weet de perceptie te creëren dat hij de vluchtelingencrisis in zijn eentje weet op te lossen.
Ondertussen is instroom wel gaan liggen, al is dat niet de verdienste van Salvini. In de sociaaldemocratische regering van voormalig premier Paolo Gentiloni sloot Marco Minniti enkele omstreden akkoorden met verscheidene groeperingen in Libië. Die groeperingen kregen in ruil voor een fikse smak geld de opdracht om te voorkomen dat asielzoekers vanuit het land nog de oversteek naar Italië zouden wagen. Bovendien gaf de Italiaanse marine heel wat steun aan de Libische kustwacht om de migranten te ontmoedigen om de boot in te springen.
Cijfermatig is Minnitis aanpak alleszins succesvol. In de eerste negen maanden van dit jaar zijn slechts 81.000 vluchtelingen de Middellandse Zee overgestoken, waarvan het gros naar Spanje, Malta en Griekenland is overgevaren. Dat is een fikse vermindering ten opzichte van de afgelopen jaren, al knijpt de Italiaanse politiek al een tijdlang de ogen dicht als het op mensenrechten aankomt. Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens stelt namelijk dat vluchtelingen niet mogen worden teruggestuurd naar een land zoals Libië waar het risico op een slavenbestaan of een onmenselijke behandeling in een detentiekamp niet denkbeeldig is.
Terwijl premier Antonio Conte opriep tot Europese solidariteit, tweette Salvini ‘Victory’ toen de Aquarius de Italiaanse wateren verliet.
Salvini weet de perceptie te creëren dat hij de vluchtelingencrisis in zijn eentje weet op te lossen. Nog geen week aan het werk als minister van Binnenlandse Zaken verbood hij de ngo-schip Aquarius om nog aan te meren in een Italiaanse haven. Enorme media-aandacht was zijn deel, al was het maar omdat andere Europese lidstaten het aanvankelijk niet eens geraakten over de opvang van de 600 opgeviste migranten.
Salvini maakte daarmee duidelijk dat zijn belofte om zijn grenzen te sluiten menens was én dat hij zich van de mening van zijn Europese partners weinig zou aantrekken. Salvini’s aanpak leidde tot een fel debat binnen de Italiaanse meerderheid. Terwijl premier Antonio Conte opriep tot Europese solidariteit, tweette Salvini ‘Victory’ toen de Aquarius de Italiaanse wateren verliet. Ook coalitiepartner van de Vijfsterrenbeweging (M5S) vindt dat het Italiaanse migratiebeleid wel strenger mag, maar staat erop dat de humanitaire principes gegarandeerd blijven.
De Aquarius ligt momenteel in Marseille aan de ketting en onder impuls van Salvini heeft de Italiaanse justitie opdracht gegeven om het schip te confisqueren wegens illegale dumping van afval in zee. Artsen Zonder Grenzen noemt het de tweede poging om haar organisatie te criminaliseren na eerdere beschuldigingen van mensenhandel. Sinds het voor ngo’s praktisch onmogelijk wordt gemaakt om nog reddingsacties uit te voeren, is het aantal sterfgevallen in de Middellandse Zee met 50% gestegen, aldus Artsen Zonder Grenzen.
Het Immigratie- en Veiligheidsdecreet: snoeien in de rechten en de steunverlening
Inmiddels probeert de erg heterogene Italiaanse migrantengemeenschap in vaak moeilijke omstandigheden te overleven. Maar voor Salvini mag het allemaal wat strenger. In zijn verkiezingscampagne beloofde hij om een half miljoen asielzoekers het land te zullen uitzetten. Zijn nieuwe Immigratie- en Veiligheidsdecreet dat in september door de regering werd goedgekeurd en op 23 november aan het parlement wordt voorgelegd, maakt hun leven er alvast niet eenvoudiger op.
Naar aanloop van de Europese parlementsverkiezingen in mei volgend jaar wil Salvini met een eurosceptisch front de traditionele fracties het vuur aan de schenen leggen.
Wat tracht Salvini precies te bereiken? Eerst en vooral wil de populairste politicus van het land dat de kost de kost per migrant van 35 euro per dag naar gemiddeld 22 euro teruggebracht wordt. Met de vrijgekomen fondsen wil hij 10.000 politieagenten aanwerven. Wie eerder een veroordeling opliep of voor een rechtbank terechtstond, verliest het recht op asielaanvraag. Drugshandel is voldoende om naar een gesloten deportatiecentrum te worden gebracht, waar ze 180 in plaats van 90 dagen kunnen worden vastgehouden in afwachting van hun uitzetting.
Asielzoekers zonder papieren kunnen alleen al voor hun identificatie 30 dagen worden vastgehouden. Dat de meeste detentiecentra nog gebouwd moeten worden, net zoals de bilaterale uitzettingsakkoorden ook nog onderhandeld moeten worden, zijn voor Salvini praktische details die later moeten worden geregeld.
Het decreet schaft ook de tweejarige humanitaire verblijfsvergunning af, die al sinds 1998 bestaat voor migranten die noch recht hebben op asiel noch op de status van vluchteling, maar die om verschillende redenen niet kunnen worden teruggestuurd. Een vierde van de migranten die sinds 2014 Italië zijn aangekomen had in 2017 zo’n statuut. In het nieuwe decreet wordt de humanitaire verblijfsvergunning beperkt tot 6 maanden. Per uitzondering, voor zieken of slachtoffers van natuurrampen, kan er een vergunning voor een jaar worden afgeleverd.
Salvini’s voorstel kreeg intussen al de zegen van Luigi Di Maio, voorzitter van de Vijfsterrenbeweging (M5S) en minister van Sociale Zaken. Zijn fractie zal het decreet goedkeuren, al willen maar 18 M5S-kamerleden van de linkervleugel rond Kamervoorzitter Robert Fico meer garanties dat een humanitaire behandeling gevrijwaard blijft.
De top-down communicatie van Salvini maakt een gestroomlijnde en vastberaden indruk.
Algemeen wordt aangenomen dat het decreet het aantal illegalen, die niet kunnen worden uitgezet of zonder inkomen ondergedoken leven, gevoelig zal doen toenemen. Het is dus zeer de vraag of deze wet Italië niet juist onveiliger zal maken. De sociaaldemocratische Partido Democratico is daar vast van overtuigd. In La Stampa vatte haar voorzitter Maurizio Martini het zo samen: ‘Salvini’s decreet betekent minder veiligheid en meer illegale migranten met minder rechten en minder verplichtingen. Een risico voor het land’. Ook de Italiaanse Raad voor de Vluchtelingen vreest dat ‘de afschaffing van de humanitaire bescherming duizenden migranten buiten de wet zal stellen en dat daarvan maar enkelen zullen kunnen worden gerepatrieerd.’
Migranten- en Roma-bashing loont, intimidatie schrikt gutmenschen af
Door zijn discours en voorkomen creëert een atmosfeer waarin het racisme makkelijk gedijt, meent zijn landgenoot Filippo Grandi, hoofd van het Hoog Commissariaat van de VN voor de Vluchtelingen in Le Monde. Tal van faits divers waarin migranten zijn betrokken, linkt de schaduwpremier via Facebook en Twitter aan criminaliteit en overlast. Daarmee zweept hij zijn fans op en laat hij de roep naar een restrictief beleid luider klinken. Met zijn 3,4 miljoen volgers op Facebook heeft Salvini een machtig wapen in handen. De hele dag door post Il Capitano oneliners, commentaren en videofilmpjes waarin hij zich onder het volk begeeft. Karakteristiek voor de rechtse personencultus van de sterke leider.
Sinds de neofascistische skinhead Luca Traini in februari uit wraak voor de vermeende moord van een Nigeriaanse drugsdealer op de 18-jarige Pamela Mastropietro in Macerata zes Afrikaanse migranten neerschoot, heeft Salvini geleerd dat het loont om migranten en zij die het voor hen opnemen de schuld te geven voor racistisch gedrag. ‘Links heeft bloed aan zijn handen’, luidde zijn commentaar, want het is verantwoordelijk voor de gewelduitbarstingen die de immigratie heeft veroorzaakt. Daarmee plaatste Salvini zichzelf in het midden van de verkiezingscampagne en steeg de Lega van 4 naar 18 procent in de parlementsverkiezingen. Intussen is de partij volgens de peilingen de populairste van het land.
Lukt het niet langer met de Vijfsterrenbeweging en komen er verkiezingen dan wint hij die en kan hij M5S inwisselen voor een regering met zijn rechtse kartelpartners Forza Italia en Fratelli d’Italia.
Ook de Romakampen, vaak krottenwijk zonder stromend water aan de rand van Italiaanse steden, zijn volgens Salvini ‘broeihaarden van criminaliteit’. De bidonvilles die zonder toelating van de overheid zijn opgetrokken, beloofde hij met bulldozers op te ruimen. Verder wil hij een de naar schatting 180.000 Roma laten registreren en het land uitwijzen. Maar tot zijn grote spijt kan dat wettelijk niet wanneer ze reeds de Italiaanse nationaliteit hebben, wat geldt voor de kleine helft van alle Roma in het land. Ook ditmaal kreeg Salvini tegenwind van zijn coalitiepartner die er Salvini aan herinnerde dat zoiets ongrondwettelijk is.
Verrottingsstrategie in Europa
Net als zijn goede vriend, de Hongaarse premier Viktor Orban, zorgt Salvini ook op Europees niveau voor beroering. Dat valt in de smaak bij een deel van de Italianen die zich door de Brussel in de steek gelaten voelden tijdens de vluchtelingencrisis. Salvini’s kritiek is niet nieuw. Ook de vorige regering deed haar beklag dat migratielast in de Unie ongelijk verdeeld is omwille van de achterhaalde Dublinverordening, die bepaalt dat het land waar de asielzoeker eerst voet aan grond zet verantwoordelijk is voor de verwerking van de asielaanvraag. Daardoor werden de Italiaanse autoriteiten opgezadeld met een zware administratieve en juridische last.
Op de Europese top van Salzburg in september wilden de regeringsleiders opnieuw de spreiding van erkende asielzoekers uit Italië naar de verschillende lidstaten ter sprake brengen, maar stuitten op het veto van de Visegradlanden Hongarije, Polen en Tsjechië. Terwijl Italiaans premier Conte aandrong op meer solidariteit en Europese oplossingen, koos Salvini partij voor Orban die elke gezamenlijke Europese oplossing dwarsboomt. Belgisch premier Charles Michel reageerde daarop dat Orbán en Salvini ‘de migratiecrisis niet willen oplossen, maar instrumentaliseren’.
Salvini is ambitieus. Naar aanloop van de Europese parlementsverkiezingen in mei volgend jaar wil hij liefst met een eurosceptisch front de traditionele fracties het vuur aan de schenen leggen. Daarvoor rekent Salvini op het Franse Rassemblement National (het vroegere Front National), de Nederlandse PVV van Geert Wilders, de Oostenrijkse FPÖ en Vlaams Belang, partijen die allemaal in de ENF-fractie zetelen. Bedoeling is om een eurosceptisch front te vormen samen met Vijfsterrenbeweging (EFDD-fractie), de Poolse PIS van Jaroslaw Kaczinsky (ECR) en Fidesz van de Hongaarse premier Orban (EVP). Dat kan de nieuwe fractie heel wat zetels opleveren.
Hoewel de twee Italiaanse regeringspartijen het roerend eens zijn over hun begroting, zorgt onenigheid over tal van binnenlandse hete hangijzers voor aanhoudende wrijvingen tussen de M5S en de Lega.
Salvini in een zetel
Hoewel de twee Italiaanse regeringspartijen het roerend eens zijn over hun begroting, zorgt onenigheid over tal van binnenlandse hete hangijzers voor aanhoudende wrijvingen tussen de M5S en de Lega. Dat is niet alleen het geval over het migratie- en veiligheidsdecreet, maar ook over de vrij loyale fiscale amnestie die Salvini belastingontduikers – meestal zelfstandigen en zakenlui, veeleer het kiespubliek van de Lega – wil toekennen. Ook hier staat de Vijfsterrenbeweging fors op de rem. Deze week kwam het tot een aanvaring binnen de regering over de aanleg van een hogesnelheidsverbinding tussen het Franse Lyon en Turijn (TAV). Uit milieuoverwegingen wil M5S die niet, maar volgens de Lega is die nodig voor de economie in de noordwestelijke regio Piemonte.
De Vijfsterrenbeweging heeft dubbel zoveel parlementsleden als de Lega en bezet de meeste ministerposten, maar de Lega is sinds het aantreden van de regering aan een indrukwekkende opmars bezig in de peilingen. Momenteel zou ze een eind boven 30% uitkomen en al meer dan 5% voor liggen op de wegzakkende M5S. De Lega snoept zowel kiezers af van M5S als van Silvio Berlusconi’s Forza Italia, haar rechtse alliantiepartner waarmee ze naar de verkiezingen trok.
De M5S zit bijgevolg in het defensief. Dat heeft ze gedeeltelijk aan haar gebrek aan bestuurservaring te danken. In de eerste plaats wordt de leiding van de partij voortdurend teruggefloten door een deel van de achterban, terwijl de top-down communicatie van Salvini een gestroomlijnde en vastberaden indruk maakt. Bovendien zijn de beloftes die de Vijfsterrenbeweging heeft gemaakt, zoals het basisinkomen voor langdurig werklozen, veel moeilijker te realiseren dan de strengere migratiekoers waar de Lega vooral op inzet. In de meeste publieke debatten tussen de beide coalitiepartners trekt Salvini aan het langste eind.
Salvini zit electoraal in een zetel. Lukt het niet langer met de Vijfsterrenbeweging en komen er verkiezingen dan wint hij die en kan hij M5S inwisselen voor een regering met zijn rechtse kartelpartners Forza Italia en Fratelli d’Italia. Samen overschrijden ze ruimschoots de vereiste 40% voor een parlementaire meerderheid. In de meeste regio’s van Noord-Italië bestuurt de Lega overigens al met de partij van Berlusconi.
Volgens Mario Calabresi, directeur van La Repubblica, is dat het uiteindelijke doel van de strategie die Salvini zorgvuldig heeft uitgestippeld: terwijl hij dagelijks voor de camera’s arbeiders, gepensioneerden, ondernemers en bankiers de hand schudt, bereidt hij zijn machtsovername voor en zet zijn pionnen uit op het schaakbord. Ook al zegt Salvini de huidige coalitie te willen verderzetten, is het premierschap zijn uiteindelijke doel, meent Calabresi.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
