Marokko-expert Fouad Gandoul: ‘Ook politiek is dit een gevaarlijke situatie’

Marokko gaat maar schoorvoetend in op internationale hulpaanbiedingen. Marokko-expert Fouad Gandoul verklaart waarom.

Spanje, het Verenigd Koninkrijk, Qatar, de Verenigde Arabische Emiraten en Saudi Arabië. De lijst van landen die hulp (mogen) leveren in het Marokkaanse rampgebied is voorlopig nog erg kort.

Aan internationale hulpbereidheid nochtans geen gebrek. Aanbiedingen kwamen onder meer van ons land, Duitsland en voormalige kolonisator Frankrijk. Maar voorlopig ging Marokko dus niet op die aanbiedingen in.

‘Er wordt inderdaad lang getalmd’, stelt Marokko-expert Fouad Gandoul. ‘Zo is het US Agency for International Development (USAID) pas afgelopen zondag, twee dagen na de ramp, in Rabat geland om te bekijken welke rol de Verenigde Staten kunnen spelen. Dat is rijkelijk laat.’

Dat Marokko de internationale aanbiedingen zo aarzelend accepteert, is volgens Gandoul misschien wel in de eerste plaats een kwestie van crisismanagement. ‘Onmiddellijk na het drama hebben tal van landen zich aangemeld, maar hun aanbiedingen waren niet allemaal concreet. Je kunt als land niet zeggen: kom maar allemaal af, en we zien dan wel wat jullie precies kunnen doen. Je moet eerst weten waar er welke noden zijn.’

(Lees verder onder de preview)

Tegelijk is het wellicht geen toeval dat sommige landen al wél, andere nog niet formeel om hulp werden gevraagd. ‘Maar dat wordt natuurlijk niet hardop gezegd’, aldus Gandoul. ‘Marokko heeft Frankrijk niet met zoveel woorden gezegd dat het niet meer als kolonie behandeld wil worden. Maar het springt natuurlijk wel in het oog dat het land dat al jaar en dag mee aan de touwtjes trok in het Marokkaanse politieke theater nog niet om hulp is gevraagd. Het signaal dat Marokko hier geeft is: dank u, maar we gaan nu eerst even kijken waar uw hulp eventueel nodig kan zijn.’

Gandoul noemt het een duidelijke breuk met het verleden. ‘Je zou hier zelfs een verband kunnen zien met wat zich vandaag afspeelt in de Sahel-regio, al zijn de signalen daar veel luidruchtiger. Denk aan de putsch in Niger, waar de Franse ambassadeur is moeten vluchten.’

Dat Marokko wel inging op aanbiedingen uit drie Golfstaten is volgens Gandoul minder nieuwswaardig. ‘Marokko heeft al decennia zeer sterke banden met de Gulf Cooperation Council, het samenwerkingsverband van Arabische golfstaten. En wat zeker ook meespeelt: een land als Saudi-Arabië is schatrijk. Dat geld hebben ze niet alleen nu nodig, maar ook straks, voor de heropbouw van het land.’

Overigens betwijfelt Gandoul of de reddingsoperaties met meer internationale hulp zo veel efficiënter zouden verlopen. ‘De ramp heeft vooral gebieden buiten de steden getroffen. Het zijn gebieden waar de staat ongeveer afwezig is. Dat zorgt ervoor dat je bij een catastrofe niet in staat bent om adequaat en snel te reageren. Met een hoge tol aan mensenlevens tot gevolg. Daar komt nog bij dat het leger dat nu wordt ingezet over onvoldoende materiaal beschikt. Er zijn te weinig helikopters en drones, waardoor het bijzonder moeilijk is om in te schatten welke plekken hoe zwaar getroffen zijn.’

Ondertussen regent het berichten over hulpverleners die worden tegengewerkt door de Marokkaanse autoriteiten. ‘Ik hoor die berichten ook’, zegt Gandoul. ‘Naar een verklaring heb ik het raden. Een mogelijkheid is dat de autoriteiten beseffen dat ze de veiligheid van de hulpverleners niet kunnen garanderen. Je wilt niet in het nieuws komen als een staat die er niet in slaagt om buitenlandse reddingwerkers te beschermen.’

De bijzonder moeizame reddingsoperatie zal volgens Gandoul mogelijk ook politieke gevolgen hebben. ‘In het rampgebied werkt niets,’ zegt hij, ‘maar er is gek genoeg wel een heel goed 4G-netwerk. Via TikTok sturen mensen de meest hallucinante getuigenissen. Overal liggen lijken, en het er is bloedheet. Omdat die ontbindende lijken een gevaar vormen voor de volksgezondheid, beginnen mensen greppels te graven om ze te begraven. Maar dat heeft de centrale overheid verboden. Het mag pas als iemand van de overheid is langs geweest en de toestemming heeft gegeven. Uit de getuigenissen blijkt hoe woedend de mensen daarover zijn. Het voelt aan alsof hen de meest elementaire vorm van respect wordt misgund. Ook politiek is dit een bijzonder gevaarlijke situatie. En hoe langer ze duurt, hoe groter de kans dat het ontspoort.’