‘Macron patron? Dat valt nog te bezien’

De Franse president sprak vandaag het Europees parlement toe en had het onder meer over de toekomst van Europa.

Een jaar geleden lagen de verwachtingen hoog gespannen in het Europees Parlement. Dat Frans president Emmanuel Macron in Parijs zijn entree deed op de tonen van Beethovens Ode an die Freude, de Europese hymne, én zijn vaste voornemen om met Angela Merkel Europa een nieuwe impuls te geven, wekte de hoop dat Europa economisch én politiek opnieuw als een blok zou meespelen op het wereldforum. ‘De democratie nieuw leven inblazen’, luidde zijn parool.

Een jaar later hangen er sombere wolken boven die beloftes. Het euroscepticisme is na de Brexit eerder uitgezaaid dan verwasemd, zelfs al houdt vooral het Europees Parlement het been stijf om aan Londen geen toegevingen te doen. De verkiezingsuitslagen in Nederland, Italië, Hongarije en vooral in Duitsland waren een felle tegenvaller om de as Frankrijk-Duitsland weer aan te vuren. Met name over de Bankenunie en de hervorming van de eurozone is Duitsland fors op de rem gaan staan. De Brexit heeft de nationale belangen versterkt, zeker als het gaat om het binnenhalen van agentschappen of zetels van multinationals en banken. Frankfort ligt in pole positie, maar Amsterdam, Parijs en Dublin laten zich niet onbetuigd.

Overigens is er nog altijd geen oplossing voor de nieuwe buitengrens die de republiek Ierland en Noord-Ierland blijvend zou verdelen, met het Goede Vrijdag vredesakkoord in het geding en mogelijk nieuwe ontsporingen van geweld. ‘He can’t deliver‘, meesmuilde een bevriend parlementslid.

Macron patron? Dat valt nog te bezien

Er is nog meer. Binnenlands zit Macron met ernstige problemen. Zijn hervormingen botsen op grote sociale onvrede. De treinstakingen die tot juni duren gaan vanavond alweer in, en ontregelen het verkeer. In het parlement ligt de nieuwe anti-immigratiewet voor, met wel duizend amendementen van oppositie én dissidenten van Macrons partij En Marche. Na zijn toespraak over de toekomst van Europa in Straatsburg, gaat Macron voor het eerst in dialoog met het platteland in de Vogezen dat hem sowieso al niet erg gunstig gezind was. Bij de presidentsverkiezingen stemde in de eerste ronde 30 % voor Marine Le Pen, 20 % voor Macron.

Voor het parlement krijgt Macron in de Elzas en de Vogezen geen voet aan de grond. Rechts heerst, vooral Les Républicains gaan met de zetels lopen. En bij de gemeenteraadsverkiezingen in Schiltigheim vlakbij Straatsburg gisteren heeft een groenlinkse coalitie het traditionele conservatieve bestuur van de troon gestoten. Een voorteken op één jaar voor de Europese verkiezingen?

Verbunkering

In Epinal zal Macron na de middag moelijke vragen krijgen over de verschraalde toegang tot de gezondheidszorg, de afschaffing van plaatselijke treinlijnen, hardnekkige werkloosheid, afbouw van het scholennet, zelfs de snelheidsbeperking tot 80 km per uur op gewestwegen en de ‘verbunkering’ van de Europese instellingen vallen moeilijk door te slikken. Dat laatste werd al symbolisch aangevochten door enkele honderden wandelaars en fietsers hier in Straatsburg. Ze protesteerden luidkeels tegen de afsluiting van de bermwegen langs de rivier de Ill, die langs het parlement loopt. ‘Voor de veiligheid’. Dat riedeltje nemen de mensen niet langer. Ze eisen vrije doorgang, ‘de Europese gebouwen zijn versterkte burchten geworden, wereldvreemdheid, dàt is de baseline van het Europa van vandaag geworden’, foeterde een betoger.

Dat het Parlement tegelijk zijn gezicht moet redden na zijn forse kritiek in de maartzitting op de hoogst ongebruikelijke dubbele bevordering van Martin Selmayr, de rechterhand van Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker, tot adjunct, en enkele minuten later tot hoofd van de Europese administratie (zo’n 33.000 mensen), versterkt nog die indruk, net als de onzinnige controles die elke bezoeker van de Europese ‘openbare’ gebouwen moet ondergaan. De verkeersknoop vóór de komst van Macron bevestigt het groeiende vooroordeel dat hij zich arrogant opstelt en de band met de kiezer niet kan houden. Dat hij in zijn kielzog naar Straatsburg liefst 150 journalisten meenam (vooral Elysée-getrouwen) en evenveel bewonderaars, was evenmin van dien aard om de communicatie met de gewone man te verhogen.

Geen toespraak zonder tegenspraak

Het grote tv-debat van eergisteren mondde trouwens geregeld uit in een dovemansgesprek. Volgens Macron stelden de ondervragers zich op als militanten (hij zei nog net niet: achtenzestigers), volgens de journalisten ontweek hij heikele punten, volgens de kijker – ikzelf dus – luisterde hij gewoon niet naar tussenkomsten en ging hij onverstoord door met het debiteren van zijn eigen stellingen. De twijfel vergroot dat hij erin slaagt door belastingverlaging voor de bedrijven (van 33 % naar 25 %) inderdaad 260.000 nieuwe banen te scheppen tegen 2025.

Het was met de nodige ‘pomp and circumstance‘ dat Macron zijn intrede deed in het halfrond van het Europees Parlement. Uiteraard tweeëntwintig minuten te laat, le beau monde se fait attendre. Voorzitter Antonio Tajani prees zich gelukkig dat Macron als ‘president van de Franse Republiek’ een open debat verkoos boven een plechtige toespraak zonder tegenspraak. Zelfverzekerd en met vuur verdedigde Macron de vrije gedachtenwisseling, op een ogenblik dat we de 50e verjaardag herdenken van de studentenopstand en de sociale onrust van mei 1968. Europa is omringd door twijfels en weerstand, was zijn uitgangspunt. Er schijnt een nieuwe Europese burgeroorlog te ontstaan, het illiberalisme neemt toe, autoritaire nieuwe grootmachten staan op. Ons multiculturalisme komt in het gedrang. En de hele basis van de samenleving ondergaat grote veranderingen met de computerisering, de globalisering, de klimaatwijziging.

Democratie rechthouden

We moeten volgens hem de democratie rechthouden, de veiligheid van de burgers waarborgen. ‘De democratie blijft de beste keuze’, zei hij, Churchill achterna. ‘Dat is onze identiteit: grondrechten, de liberale samenleving, de rechtsstaat, de openheid. Daar tegenover staat ‘de afgrond van het nationalisme’ en het autoritaire. We hebben nood aan ‘l’autorité de la démocratie‘. Dit Europees Parlement is een unicum in de wereld, al zeventig jaar heeft Europa zichzelf opgebouwd. Onze sterkte is de bescherming van onze vrijheid, van onze privacy. De identeit van Europa bestaat uit rechtzekerheid, diversiteit, vrijheid. Er is géén sterker én breekbaarder samenlevingsmodel.’

Daarom moeten we volgens Macron verantwoordelijkheid opnemen, populisme leidt alleen tot verlamming. Terugkeer naar nationalisme is dodelijk. Macron stelt bitter vast dat minder dan 1 op 2 burgers opdaagt voor de Europese verkiezingen. We moeten over de EU spreken, en niet alle schuld naar Brussel doorschuiven. Debat is nodig, het parlement geeft het voorbeeld. Burgerraadplegingen zijn onontbeerlijk. ‘Ik ben er dit jaar aan begonnen. Straks in Epinal: het zal moeilijk en hard zijn, maar onontbeerlijk. En kritisch debat is nodig. Animeer die debatten.’

Macron ging daarna in op de notie van ‘soevereiniteit’. In de grote omwentelingen die zich voordoen in de wereld, is er een grotere soevereiniteit nodig. Europa moet beslissen over immigratie, de afspraken van Dublin naar ene volgende fase brengen, solidariteit intern en extern aanzwengelen. Macron eist een programma om de opvang van vluchtelingen te realiseren. Mark Zuckerberg indachtig, vindt de Franse president toezicht op de digitalisering noodzakelijk. ‘Ik zal een taks op de internetproviders invoeren’.

Eensgezindheid over Rusland

Ten slotte is de Europese politieke soevereiniteit onmisbaar, met name op het gebied van defensie. Het is hoopgevend, aldus Macron, hoe eensgezind de 27 waren tegenover Rusland: politiek en economisch bij een boycot, maar ook diplomatiek en op het gebied van handel. Europa moet hoe dan ook zijn eigen strategische hefbomen behouden en beschermen. De werknemer en de verbruiker verdienen bescherming, hebben recht op energiezekerheid en natuurbehoud.

Macron pleitte ook nog voor meer Europese steun voor de klimaatafspraken van Parijs. In de komende maanden zal Parijs een taks invoeren voor CO2 aan de grens. CO2 moet weg, met alle middelen. Dat moet gepaard gaan met kwaliteitslandbouw, die ook voedselveiligheid moet verzekeren.

Macron besloot: ‘Het EP is het bewijs van Europese vitaliteit. Het is het symbool van vrede en solidariteit, stabiliteit en veiligheid. De Renaissance van de EU verloopt langs de geest van de burgers. Alle tegenstellingen, noord en zuid, west en oost, groot en klein, moeten we overstijgen omdat we nooit mogen vergeten wat de vorige generaties moesten doormaken’.

De keuze was simpel: ‘Ik wil niet behoren tot de slaapwandelaarsgeneratie, tot een generatie zonder geheugen. De zin van Europa komt uit de strijd van vroeger’. Vrede en welvaart zijn niet vanzelfsprekend. ‘We moeten ervoor werken dat ook toekomstige generaties over hun eigen lot kunnen beslissen. Het is nu kiezen tussen een lamlendig Europa of een ambitieus Europa’.