Lokale verkiezingen in de VS: het recht op abortus wint

In plaatselijke verkiezingen in de VS was abortus weer een centraal thema. In de eerder Republikeinse staat Ohio stemde een meerderheid van kiezers voor een ruim recht op abortus. In Virginia slaagde de Republikeinse gouverneur er met een ‘compromis’ rond abortus niet in om een meerderheid in beide kamers te verwerven. Integendeel.

In een week met lamentabele peilingen voor de Democratische president Joe Biden, die volgens de ene poll achter ligt bij Trump in vijf van de zes twiststaten, en volgens een andere peiling nationaal nu minder stemmen van zwarte mannen en jongeren krijgt dan Donald Trump, waren er plaatselijke verkiezingen in de VS. Die vielen mee voor de Democraten.

In sommige staten werden gouverneurs of lokale besturen verkozen, in andere – Virginia – een nieuw parlement. In vele staten werden referenda of voorstellen tot aanpassing van de grondwet aan kiezers voorgelegd. Dat laatste was het geval in de staat Ohio, die recent betrouwbaar Republikeins stemt en in 2020 met ruim verschil voor Trump koos.

Een meerderheid van kiezers – 56,6 procent – koos er dinsdag voor om het recht op abortus in de grondwet van de staat vast te leggen. Het recht geldt volgens het goedgekeurde grondwetsartikel tot de levensvatbaarheid van de foetus, dat wil zeggen tot 22-24 weken. Daarmee gingen de kiezers in tegen de Republikeinse ‘hartslagwet’ in de staat, die abortus beperkt tot er een hartslag bij de foetus kan worden waargenomen, doorgaans na zes weken zwangerschap en vóór vele vrouwen weten dat ze zwanger zijn. De hartslagwet, die toch al juridisch werd betwist, wordt nu afgevoerd.

Republikeinen in Ohio hadden in de zomer geprobeerd een pro-abortusstemming moeilijker te maken door een 60 procent meerderheid te vereisen voor een grondwetswijziging, maar dat werd toen in een referendum weggestemd.

Sinds het federaal recht op abortus in juni 2022 door het VS-Hooggerechtshof werd geschrapt, is Ohio de zevende staat op rij waar kiezers het recht op abortus verdedigen. Voor Ohio gebeurde dat in Kansas, Californië, Michigan, Montana, Kentucky en Vermont. In Democratische staten zoals Californië en Vermont wekt dat geen verwondering, maar ook in Republikeinse staten als Kansas, Kentucky en nu Ohio, ook in districten waar Donald Trump Joe Biden met ruime voorsprong versloeg, spreken kiezers zich uit voor het recht op abortus.

In het zog van de abortusstem opteerde Ohio ook voor de legalisering van marihuana, met een iets grotere meerderheid dan het recht op abortus: 57 procent.

(lees verder onder de preview)

Intussen in Kentucky: abortus

In héél Republikeins Kentucky, waar de pro-abortusstemming van de bevolking in 2022 niet volstond om het abortusverbod in de staat te verzachten, werd Democratische gouverneur Andy Beshear herkozen. Beshear versloeg vier jaar geleden nipt een heel onpopulaire Republikeinse uittredende gouverneur. Dit keer nam hij het op tegen een telegenieke, zwarte  poulain van Republikeinse leider Mitch McConnell, Daniel Cameron. Cameron kreeg ook de ondersteuning van Donald Trump.

Beshear heeft een aantal troeven. Zijn vader was een populaire gouverneur. Zoon Andy deed het behoorlijk als gouverneur in een periode waarin Kentucky geteisterd werd door natuurrampen en door covid, al was er ook wel kritiek op de schoolsluitingen die hij tijdens de pandemie oplegde. Hij voerde campagne als gematigde, bijna partijloze, die dichtbij rurale en stedelijke gemeenschappen bestuurde. Maar zijn tegenstander probeerde hem vast te pinnen op de onpopulaire president Biden, en hem mede verantwoordelijk te stellen voor de tegenvallende economische situatie in land en staat. Beshear vocht terug met zijn standpunt rond abortus.

Zijn Republikeinse tegenstander is het eens met het strenge abortusverbod in de staat, dat uitzonderingen bij verkrachting en incest afwijst. Beshear voerde campagne met een meisje dat op haar twaalfde door haar stiefvader werd verkracht en dat onder de huidige wet in Kentucky het kind van haar verkrachter op de wereld zou moeten zetten. Daniel Cameron kon het niet over zijn lippen krijgen dat hij voor haar een uitzondering in de wet zou bepleiten.

Beshear won met meer stemmen dan in 2019, in een staat die Donald Trump in 2020 met 26 procent voorsprong op Biden had binnengehaald.

Intussen ook in Virginia: abortus

Virginia leek een in toenemende mate Democratische staat te zijn, verdeeld tussen een groeiend aantal Democratisch-gezinde ambtenaren uit Washington D.C. en een slinkend, conservatief, Republikeins platteland. Aan de tendens richting Democraten kwam een einde tijdens de covid-pandemie. Democraten waren, volgens kiezers, te veel gericht op de eisen van de onderwijsvakbonden, en lieten de scholen te lang gesloten. Dat werd vooral een probleem voor een belangrijk deel van de Democratische achterban, werkende vrouwen. Zij hielpen in 2021 een Republikeinse gouverneur verkiezen, Glenn Youngkin. Youngkin, die presidentiële ambities wordt toegedicht, kon echter niet rekenen op een meerderheid in het parlement van de staat. Dat wil zeggen: Republikeinen hadden de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden, terwijl de Democraten de Senaat controleerden.

Dinsdag stonden Huis en Senaat op het spel. Youngkin voerde uitvoerig campagne om de meerderheid in beide kamers te verwerven. Dat zou hem in staat stellen zijn programma ten volle uit te voeren, argumenteerde hij. Hij leek populair, zijn maatregelen inzake belastingvermindering vallen goed.

Om de meerderheid in beide kamers te verwerven, probeerde hij een abortuscompromis uit. In 2022 hadden de Republikeinen door kiezerswoede rond het federaal verbod op abortus niet de verhoopte federale winst geboekt. Youngkin hoopte dat hij met zijn compromis die woede kon temperen, en dichter kwam bij de voorkeur van de kiezer.

Op dit ogenblik heeft Virginia een ruim recht op abortus, tot levensvatbaarheid van de foetus. Youngkin stelde dit jaar een limiet van 15 weken voor, met uitzonderingen voor incest, verkrachting en de gezondheid van de moeder.

Democraten, echter, vonden dat sommige van zijn kandidaten een veel strengere inperking voorstonden en dat de 15 weken van Youngkin niet geloofwaardig waren. Ze voerden die meer radicale anti-abortuskandidaten in eindeloos veel tv-spots op. Het werd het voornaamste verkiezingsthema van de Democraten in Virginia, terwijl Youngkin hamerde op de haperende economie onder Biden.
Youngkin slaagde, ondanks zijn persoonlijke populariteit, en tot verrassing van vele Democraten, niet in zijn opzet om een meerderheid te verwerven in beide kamers. Integendeel, de Democraten wonnen de meerderheid in het Huis, en behielden hun meerderheid in de Senaat.