Liefde voor God en slavernij en voor minderjarige meisjes: Alabama kiest een senator

Vandaag kiezen de bewoners van de Amerikaanse staat Alabama een nieuwe senator. De peilingen zijn niet betrouwbaar, maar ze geven gemiddeld winst aan voor Roy Moore. Deze Republikein werd vorige maand nochtans beschuldigd van seksuele handelingen met minderjarigen, en is sindsdien op de vlucht voor de pers.

In de Convention Hall van Gadsden zijn vele honderden samengestroomd voor het jaarlijkse Thanksgiving maal. Dat wil zeggen: 300 vrijwilligers hebben 5000 maaltijden geprepareerd, die gegadigden tussen 10 en 15 uur kunnen afhalen. Sommigen eten hun maal ter plekke. De meesten nemen het mee naar huis. ‘Je ziet het niet als je door de stad rijdt’, zegt organisatrice Vicki Lister, ‘maar er zijn veel onfortuinlijke mensen in Gadsden. Achter gesloten deuren neemt de armoede toe’.

Gadsden is de thuisbasis van gewezen opperrechter Roy Moore, die zich echter niet laat zien.

Vicki Lister is daar niet rouwig om. En ze is blij dat een journalist haar evenement bezoekt. ‘Zo zie je eens een andere kant van ons. Er zijn echt wel goede lui in Alabama. Je ziet hier ook hoe wit en zwart samenwerken. Ik wil niet beweren dat er geen problemen zijn, of dat racisme nioet bestaat, maar het is minder euh… zwart en wit dan het wordt voorgesteld’.

De traditie van een gratis Thanksgiving-maal is ooit gestart door een zwarte predikant. ‘En sindsdien’, zegt Lister, ‘zie je hoe we steeds meer vrijwilligers vinden, en steeds meer gratis maaltijden kunnen verstrekken’.

De vrijwilliger die me naar een tafel leidt, is Democraat, of zoals zij het zegt: ‘lid van de minderheidspartij’. Democraten zijn onzichtbaar in de plaatselijke politiek. In het district stemde vorig jaar amper 23 procent op Hillary Clinton.

De tussentijdse Senaatsverkiezing werd nodig omdat een van de twee zittende senatoren van de staat, Jeff Sessions, Trumps minister van Justitie is geworden.

Deze verkiezing zou een routineklus worden. Alabama is een zuidelijk, conservatief, christelijk, Republikeins bolwerk, waar de enige Democraat die sinds mensenheugenis is verkozen meteen van partij wisselde. Zo Republikeins is de staat dat de verliezer in de Republikeinse voorverkiezingen voor de Senaatszetel, Luther Strange, 50.000 stemmen meer behaalde dan alle Democratische kandidaten samen.

Maar ineens was het geen routineklus meer. En dat kwam gedeeltelijk omdat Roy Moore de Republikeinse voorverkiezing had gewonnen. Moore (70) is een man die in grote delen van het land hilariteit of ontzetting opwekt.

Tot twee keer toe werd hij verkozen als opperrechter in het Hooggerechtshof van Alabama, en tot twee keer toe werd hij afgezet omdat hij als hoogste wettelijke instantie de wet weigerde uit te voeren. De eerste keer weigerde hij een monument met de tien geboden, dat hij in de lobby van de rechtszaal had neergepoot, te laten verwijderen. De tweede keer gaf hij instructies aan ondergeschikten om de wet op het holebihuwelijk te negeren.

‘Spijtig genoeg zijn de feiten verjaard’

Aan mijn tafel is niemand een fan.

De bejaarde armen zwijgen en eten en zijn wat blij dat ik mijn bord met kalkoen en witbrood en stuffing van bosbessen nauwelijks aanroer. Alle resten laten ze verdwijnen in meegebrachte potjes en zakjes.

‘Ik vond Moore eerlijk gezegd altijd een arrogante klootzak’, zegt Gary, een politieagent die dicht tegen zijn pensioen aanzit, en die hier vrijwilligerswerk verrichtte alvorens hij zelf aanschuift voor zijn maal. Hij droomt luidop van een reis naar de bierfeesten in München. Hij vervulde zijn legerdienst in Duitsland en wil dat land nu tonen aan zijn zoon. ‘Je kunt veel zeggen van Hitler‘, zegt hij tussen twee happen door, ‘en hij heeft schandalige dingen gedaan, maar hij beschikte wel over leiderscapaciteiten’.

Moore daarentegen. ‘Men schrijft in de pers dat bewoners de beschuldigingen tegen hem niet geloven’. Uit peilingen blijkt inderdaad dat 71 procent van de Republikeinse kiezers in de staat gelooft dat de aantijgingen het gevolg zijn van een lastercampagne, en dat de vrouwen die tegen hem getuigden in The Washington Post – de jongste was 14 toen ze naar eigen zeggen door de 32-jarige Moore werd uitgekleed en betast – betaald werden om vals getuigenis af te leggen.

Gary kan niet geloven dat mensen echt twijfelen.

‘Natuurlijk zijn die dingen echt zo gebeurd’, zegt hij. ‘Moore is later getrouwd met een vrouw die veel jonger was dan hij, en die een leeftijdsgenoot en zelfs een vriendin was van degenen die hem nu beschuldigen. Moore zei in een reactie dat hij nooit uitging met een meisje zonder toestemming van de moeder. En daar zit hem de essentie. In die tijd – in de late jaren 70 en vroege jaren 80 – was hij als procureur een goede partij. Sommige moeders hadden er niet veel op tegen dat hij hun jonge dochter opvrijde. Zo ging dat toen’.

Hoe weinig sympathie ze ook tonen voor Moore, geen enkele tafelgenoot (en een van hen is Democraat) denkt dat Moore deze verkiezing zal verliezen. De peilingen wijzen op een fel geslonken aanhang voor de Republikein, maar dat is gewoon omdat mensen niet eerlijk zijn als ze gepeild worden, vindt Gary. ‘Je wordt opgebeld door een onbekende. Wie gaat dan zeggen: ik stem op de pedofiel? Dat er toch nog een meerderheid in die peilingen aangeeft voor Moore te zullen stemmen zegt al veel.’

Een vrouwelijke Democraat aan tafel hoopt dat de onzekerheid over de peilingen ook een andere richting heeft. ‘Als je als vrouw opgebeld wordt door een peilingsinstituut, wil je misschien tegenover je meeluisterende echtgenoot niet toegeven dat je Moore de rug toekeert’. Haar vriendinnen, zegt ze, zijn echt gedegouteerd door de berichten over seksuele feiten met minderjarigen. ‘Mijn Republikeinse vriendinnen evenzeer als mijn Democratische vriendinnen. Spijtig genoeg zijn de feiten verjaard. Ik wil hem nog het liefst vervolgd zien’.

Pro slavernij

Het is niet alleen dat hij geloofwaardig beschuldigd wordt van seksuele handelingen met minderjarigen, of dat hij als kandidaat van law and order twee keer de wet naast zich neergelegd heeft, Moore heeft nog andere kanten die Republikeinen uit andere staten en sommige Republikeinen in Alabama generen. Zo vond hij dat de Democraat Keith Ellison uit het Huis van Afgevaardigden moest geweerd worden omdat hij zijn eed wou afleggen op een koran in plaats van een bijbel. ‘In 1943 zouden we nooit hebben toegestaan dat een parlementslid de eed aflegde op Mein Kampf’, luidde zijn uitleg. Zo vindt hij dat homoseksuele daden (‘zoals bestialiteit’) strafbaar moet gesteld worden. Hij sprak zijn bewondering uit voor de anti-homo-acties van Vladimir Poetin. Hij houdt nog altijd vol dat Barack Obama niet in de VS geboren is, en dus geen legitieme president was.

Vorige week dook een opname op waarin Moore, tijdens een campagnebijeenkomst in september, de tijd van de slavernij ophemelt.

Een zwarte aanwezige vroeg hem -verwijzend naar Trumps Make America Great Again slogan – wanneer het land volgens Moore voor het laatst ‘groot’ was geweest.

‘Ik denk’, aldus Moore, ‘dat het groot was in de tijd dat families verenigd waren – ook al hadden we slavernij. Ze gaven om mekaar. Mensen waren sterk binnen de families. Onze families waren sterk, ons land ging een richting uit en we corrigeerden vele van de problemen’.

(Je moet geen historicus zijn om te weten dat slaven geen familierechten hadden, en dat slavenfamilies zonder pardon uit mekaar gehaald werden)

Moore liet verstaan dat de zaken de dieperik begonnen in te gaan met de Burgeroorlog die over de afschaffing van de slavernij werd gevoerd. ‘We werden verscheurd door de Burgeroorlog – broer tegen broer, noord tegen zuid, partij tegen partij. Wat is er veranderd?’

Van lotje getikt?

Moore is sinds het oorspronkelijk artikel in de Washington Post grotendeels uit het gezicht verdwenen. Hij gaf een interview aan Sean Hannity, de bevriende coryfee van Fox News. Af en toe houdt hij een korte toespraak, maar hij vermijdt pers en vragen, en tijdens het slotweekend van de campagne bleef hij bijvoorbeeld uit zicht. Een debat is er natuurlijk niet geweest. Moore stond wel een interview toe aan een 12-jarig meisje, dat door de pro-Trump groep America First Project was uitgestuurd…

Eerst leek Moore enige dubbelzinnigheid te laten bestaan over zijn verhouding tot de vrouwen die hem beschuldigen. Maar de voorbije weken ontkent hij alles, zelfs dat hij de vrouwen in kwestie heeft gekend. Zijn campagne probeerde gaten te schieten in de getuigenissen, maar kwam niet heel ver. Een rechtse groep poogde via een vals getuigenis van verkrachting de geloofwaardigheid van de Washington Post in het geding te brengen. De krant ontmaskerde het complot.

De recente algehele ontkenning van Moore schijnt toch indruk te maken, en zijn afwezigheid schijnt hem niet te schaden. Vooral de grote evangelische achterban steunt de kandidaat onverpoosd, althans tegenover opiniepeilers.

‘De Washington Post wordt hier niet beschouwd als een bron van nieuws, maar als een vehikel voor propaganda’, schreef supporter Guy V. Martin Jr. in The Birmingham News, ‘met als doel de vernietiging van het presidentschap van Donald Trump en zijn waarden’. Martins opiniestuk droeg als titel: ‘Zijn we echt van lotje getikt in Alabama?’ Wellicht wel, lijkt Martin toe te geven, maar hij argumenteert dat noordelijk links vijftig keer zotter is dan de bewoners van Alabama.

De berichtgeving in de Washington Post kwam er terwijl president Trump op tournee was in Aziatische landen. De partijleiding en presidentsdochter Ivanka Trump namen afstand van Moore, legden de financiering van diens campagne stil. Het Witte Huis hield zich op de vlakte.

Een tijdlang bleef van de nationale kopstukken alleen Steve Bannon Moore nog ondersteunen. Bannon is degene die de verkiezingscampagne van Donald Trump leidde (ook ten tijde van de beschuldigingen van seksueel wangedrag tegen de toenmalige kandidaat) en die later enkele maanden de presidentiële topadviseur werd.

Gaandeweg verbreedde de steun weer. Intussen heeft president Trump de kandidaat vol omarmd, terwijl de partijleiding, met Senaatsleider Mitch McConnell op kop, eerdere kritiek grotendeels heeft ingeslikt (hij had eerder verklaard dat hij de vrouwen die Moore beschuldigden gelooft, maar tegenwoordig staat hij op het standpunt dat de kiezers moeten beslissen over het lot van Moore). Notoire uitzondering is Richard Shelby, de andere senator van Alabama, die dit weekend nog eens heeft herhaald dat hij na de aantijgingen tegen Moore onmogelijk op de kandidaat van de eigen partij kan stemmen. Hij heeft op zijn stembulletin de naam van een andere Republikein ingevuld, verklaarde hij aan CNN. ‘De staat Alabama verdient beter’ (dan Roy Moore).

De logica van de president is: Moore is nodig om de kleine meerderheid in de Senaat te vrijwaren. Hij ziet, schrijven enkele politieke journalisten, ook gelijkenissen met zijn eigen presidentscampagne. Bij hem stonden beschuldigingen van seksueel wangedrag een kiesoverwinning niet in de weg.

De verscheurdheid van de Republikeinse leider in de Senaat Mitch McConnell bestaat erin dat hij mét of zonder Moore in een onmogelijke situatie verkeert. Zonder is zijn meerderheid herleid tot één stem, terwijl hij met zijn huidige meerderheid van twee al nauwelijks wetgeving kon goedgekeurd krijgen.

Maar mét wordt Moore voor de oppositie het vieze gezicht van zijn partij, iemand die geloofwaardig beschuldigd wordt van crimineel seksueel gedrag, iemand die godsdienst boven de wet plaatst, iemand die zelden zijn mond houdt, en herhaaldelijk zijn afschuw voor McConnell heeft uitgesproken.

Vervolging van christenen

Het overheersende gevoel bij vele Republikeinen in Alabama is onversneden gêne. William Brewbaker III, professor Recht aan de University of Alabama in Tuscaloosa, Republikein én evangelische christen, reageerde zijn frustratie af in een opiniestuk voor The New York Times.

‘Ik heb de indruk’, zegt hij in zijn kantoor in de faculteit Rechten, ‘dat mensen denken dat wij in Alabama volmondig elke uitzinnigheid van Moore omarmen, zoals we dat eerder hebben gedaan met Trump. Dat geldt allicht voor sommigen maar velen hebben met dichtgeknepen neus hun stem op Trump uitgebracht, en zullen dat ook doen bij Moore. Ze worden gemotiveerd door hun afkeer voor Hillary Clinton, of hun afkeer voor het establishment in Washington, en de manier waarop men neerbuigend doet over Alabama. Dat gevoel is nog heel sterk aanwezig in Alabama en in andere zuidelijke staten. Hillary Clinton noemde ons A Basket of Deplorables. Obama had het over mensen die zich vastklampen aan hun religie en hun wapens. Dat versterkt ons wantrouwen, het gevoel dat de noordelijken geen goede bedoelingen hebben als ze over ons praten’.

Waarom zijn de beschuldigingen tegen Moore niet nefast voor zijn campagne?

Brewbaker: ‘Men heeft hem het cadeau gedaan dat er ineens een heleboel beschuldigingen de ronde doen. Sommigen van zijn critici komen zelf voor kwalijk gedrag onder vuur te liggen. Dat maakt hun verhaal minder overtuigend. Het idee bestaat dat in de politiek niets er nog toe doet behalve het tijdelijke voordeel over de tegenpartij. Men geeft ons de indruk dat we allemaal stamleden zijn, en dat wat stamgenoten ook doen verdedigd kan en moet worden’.

Van de andere kant: wat er nu gebeurt, versterkt noorderlingen in hun vooroordelen.

‘Exact. Maar het gevoel is, en ik probeer me nu in de geest van Moore-aanhangers te verplaatsen: niets zal de mening van noorderlingen veranderen, dus laten we dubbelop doen wat we altijd al deden. Ik sprak er met mijn 17-jarige zoon over en hij denkt dat nog meer mensen op Moore zullen stemmen dan zonder de onthullingen het geval zou geweest zijn. Als je de elite je middelvinger wilt tonen, hoe beter dan door een onverkiesbaar persoon te verkiezen?’

Velen christenen schijnen de kritiek op Moore te verbinden met hun eigen gevoel dat ze vervolgd worden.

‘Je moet al een enge interpretatie hebben van vervolging om je als christen in Alabama vervolgd te voelen, maar dat gevoel is inderdaad ruim aanwezig in de staat. En de Democratische Partij wordt geassocieerd met de dingen die door christenen als bedreigend beschouwd worden: de seksuele revolutie, het homohuwelijk, abortus…’

‘Doug Jones, de Democratische kandidaat, had volgens mij de mogelijkheid om verkozen te geraken, maar van bij de start heeft hij zich geprofileerd als pro-abortus, zonder tijdslimiet, en pro homohuwelijk. Christenen voelen zich uitgesloten omdat ze blijven geloven in het traditioneel huwelijk. Als Jones wat ruimte voor gewetensbezwaren had gelaten voor wie het niet met hem eens is, als hij wat minder expliciet was geweest, had ik op hem kunnen stemmen. Ik bewonder de man. Ik zocht een reden om mijn stem aan hem te kunnen geven, maar ik kan moeilijk kiezen voor iemand die de culturele trend naar links zo uitgesproken ondersteunt. Ik zal nu gewoon geen stem uitbrengen’.

Niet dat het er veel toe doet, zegt Brewbaker even later, maar ‘ik betwijfel of ik mezelf nog een evangelische christen wil noemen’.

Hoezo?

‘Het is niet dat ik mijn kerk ga verlaten, maar als ik me een evangelische christen noem, wil ik dat je daar een christelijke boodschap in hoort. Als ik nu zeg dat ik een evangelische christen ben, denken mensen dat ik tegen migratie ben, dat ik een christelijke nationalist ben, dat ik op Trump stem, en het oké vind als mensen schuttingstaal gebruiken in het publieke leven of vulgaire uitspraken doen over vrouwen, dat ik iedere politieke tegenstander beschouw als een staatsvijand, dat het Amerikaanse leger de hoop van de wereld is – dat soort dingen. Ik vrees dat de verbinding tussen mijn kerk en de Republikeinse partij nu zo innig is dat mensen veronderstellen dat ze mijn politieke standpunten en mijn kiesgedrag kennen als ze weten naar welke kerk ik ga. Ik betreur dat ten zeerste’.

Velen denken als hij, zegt Brewbaker, en willen uit het Republikeinse keurslijf ontsnappen. ‘Misschien moeten de zaken erger worden vooraleer ze kunnen veranderen. Met de verkiezing van Moore worden ze zeker erger’.

Ondertussen bij de weinige Democraten

Het is opvallend hoe weinig de verkiezing, die nationaal onaflatend aandacht krijgt, zichtbaar is in Alabama zelf. Ja, op tv en het internet zijn de advertenties alomtegenwoordig, maar wandel uren door buitenwijken van Montgomery, Gadsden, Birmingham of Tuscaloosa en je zult met moeite enkele borden voor Doug Jones aantreffen, en helemaal geen borden voor Moore.

‘Ik verdeelde hier ook campagnemateriaal in 2016’, zegt een jongeman in Tuscaloosa. ‘Toen zag je weinig Trump-borden, maar je wist hoe mensen stemden’. Hij is homo maar zelfs los daarvan zou hij de Democraat Jones ondersteunen, geeft hij aan. ‘Jones is eindelijk een politicus die beter is dan hij eruit ziet’.

Doug Jones werkte als procureur en wist bijna veertig jaar na datum twee leden van de Ku Klux Klan tot levenslang te laten veroordelen die in 1963 een bomaanslag op een zwarte kerk in Birmingham hadden helpen beramen. Bij die aanslag kwamen vier meisjes om het leven.

Ondanks die veroordeling is hij niet erg bekend of populair bij zwarte kiezers, die ongeveer een kwart van het electoraat uitmaken maar die voor dit soort tussentijdse verkiezingen vaker thuisblijven. Jones heeft die kiezers nodig, en heeft op de ultieme dag van de campagne een oproep van Barack Obama telefonisch laten verspreiden.

Er zijn vele onbekenden in deze verkiezing, en wellicht de grootste onzekerheid is de opkomst. Deze verkiezing vindt plaats in donker december, terwijl de kerstshopping volop aan de gang is. In het verleden haalden dergelijke verkiezingen een opkomst van amper 12 procent. Nu zou het hoger gaan, maar de vraag is wie het de moeite zal vinden om te gaan stemmen, en wie gewoon thuisblijft. Sommige vrouwen zijn heel gemotiveerd om tegen Moore te stemmen.

Moore heeft zijn achterban aangepookt met talloze advertenties over de abortusuitspraken van Jones.

President Trump viel Jones onder meer aan omdat hij ‘zwak is inzake justitie’, en dat kan averechts uitvallen. Ben je ‘zwak inzake justitie’ als je erin slaagt criminele KKK-leden op te sluiten die onder eerdere regimes steevast veroordeling ontliepen?

Jones is, zeggen mensen die hem kennen, een eerbaar man, helemaal niet zo links of partijdig. Maar hij is ook een grijze muis die geen zalen vult, en geen zalen enthousiast maakt, al heeft hij in tegenstelling tot Moore wel een druk programma afgewerkt met talloze toespraken.

In een staat waar de Democraten traditioneel met een straat achterstand verliezen, wordt het moeilijk om met deze kandidaat een breuk in die traditie te realiseren. Het feit dat ze in de peilingen slechts enkele punten achterliggen stemt sommige Democraten hoopvol.

Maar de overheersende stemming is dat Moore het vannacht zal halen. Voor zijn voorstanders betekent dit dat Alabama zich minder dan ooit schikt naar de verwachtingen van de rest van het land. Voor anderen is er sprake van de ‘Alabamaficatie’ van de Verenigde Staten.

Donald Trumps succes, schrijft Howell Raines in The New York Times, ‘wijst erop dat Alabama’s vaak verguisde voorkeur voor verkozenen die door de rest van het land als ongeschikt worden beschouwd, een nationaal zenuwtrekje is geworden’. Raines is zelf geboren en getogen in de staat en was een tijd hoofdredacteur van The Birmingham News (en later van de New York Times). Trump, gaat hij verder, ‘won met de instrumenten die gedurende twee eeuwen de kiezers van Alabama in de ban hielden: ras, religie, hysterische redenaarskunst, intimidatie van andersdenkenden en een economisch kaartgokspel waarbij big business de kaarten verdeelt’.

De stembussen gaan dicht om 2 uur in de Belgische nacht. Lees op Knack.be hoe deze kiesslag uitdraait.