Libanon gaat de komende maanden tienduizenden Syrische vluchtelingen uitwijzen. Onverantwoord, zeggen de VN en mensenrechtenorganisaties, wegens de belabberde veiligheids- en humanitaire situatie in Syrië.
Libanon telt meer dan anderhalf miljoen vluchtelingen uit het buurland Syrië. Ze zijn op de vlucht voor het geweld van de oorlog en de repressie in hun thuisland.
Begin deze week deed de Libanese minister van Ontheemden, Issam Sharaf el-Din, een plan uit de doeken om vijftienduizend Syrische vluchtelingen per maand terug te sturen. Hij uitte de hoop om zo snel mogelijk met de uitwijzingen te beginnen.
Wie geselecteerd wordt voor terugkeer zal geen hulp meer krijgen van de Libanese overheid, en de minister heeft ook aan de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR gevraagd om in dat geval alle hulp op te schorten. ‘Het bieden van steun aan hen in Libanon is helaas een stimulans om in Libanon te blijven’, aldus Sharaf el-Din.
‘Syrië is veilig’
‘Het is volledig onaanvaardbaar dat de ontheemde Syriërs niet terugkeren naar hun thuisland nadat de oorlog is geëindigd en het veilig is geworden’, antwoordde de Libanese minister op een vraag van reporters of de overheid weigeraars zal dwingen om terug te keren. De mogelijkheden om weigeraars gedwongen te deporteren zou hij later nog bespreken met de bevoegde veiligheidsdiensten.
Politieke dissidenten – die in Syrië opsluiting, foltering en zelfs de doodstraf riskeren volgens rechtenorganisaties – kunnen ‘een belofte afleggen aan de Syrische staat dat ze geen negatieve actie ondernemen op Syrisch grondgebied, of een aanvraag doen dat ze naar een derde land gedeporteerd worden’, gaf de minister nog mee.
Na meer dan een decennium van conflict blijft Syrië echter een van ’s werelds meest complexe humanitaire crises. De bewering dat het land veilig is wordt tegengesproken door de VN en hulporganisaties. In maart waarschuwde de VN-onderzoekscommissie nog in een rapport dat het geweld in Syrië weer opflakkert en dat de humanitaire situatie opnieuw in een neerwaartse spiraal zit.
‘Hoewel de perceptie bestaat dat het conflict in Syrië grotendeels is afgerond, duurt het geweld tegen burgers voort in het hele land’, zei de commissievoorzitter toen. ‘Van bombardementen in het noorden van het land tot gerichte moorden, onwettige detentie en marteling… Dat zijn de wreedheden waarmee het Syrische volk nog steeds wordt geconfronteerd.’
‘In tegenstelling tot wat de minister zegt, is Syrië allesbehalve veilig voor terugkeerders’, zegt ook Human Rights Watch (HRW) in een reactie op de aankondiging van de Libanese regering. De mensenrechtenorganisatie wijst ook op een ander rapport waarin gedocumenteerd werd hoe Syrische vluchtelingen die tussen 2017 en 2021 uit Libanon en Jordanië terugkeerden, ernstige mensenrechtenschendingen en vervolging door de Syrische regering en gelieerde milities moesten ondergaan.
De instorting van Libanon
Maar de Libanese regering heeft andere besognes. Het land zit in politieke en economische crisis. De economie van Libanon bevindt zich sinds 2019 in een vrije val en de munt heeft meer dan 90 procent van de waarde verloren. De inflatie schommelt momenteel rond de 211 procent. Bijna driekwart van de Libanese bevolking is daardoor in de armoede terechtgekomen. De Wereldbank spreekt van een van de zwaarste economische crashes ter wereld sinds 1850.
Tegelijk staat ook de Libanese politiek op de rand van implosie. Regeringstermijnen worden vaker in maanden dan in jaren geteld. Libanese politici en media geven Syrische vluchtelingen al langer de schuld van de talloze sociale, politieke en economische problemen van het land.
Elke gedwongen terugkeer naar Syrië zou neerkomen op een schending door Libanon van het non-refoulementprincipe in het internationaal recht, zegt HRW. Volgens dat principe mag een overheid nooit mensen terugsturen waar ze een duidelijk risico lopen op marteling of andere vervolging.
UNHCR ontkent in een reactie dat het gesprekken houdt met Beiroet en Damascus over de terugkeer van vluchtelingen. ‘UNHCR blijft de regering van Libanon oproepen om het fundamentele recht van alle vluchtelingen op een vrijwillige, veilige en waardige terugkeer te respecteren’, aldus de VN-vluchtelingenorganisatie.
