Leidt Trumps tarievenoorlog tot nieuwe Grote Depressie? ‘De schok is groter, maar er is hoop’

De lawine aan importheffingen die de Amerikaanse president Donald Trump aankondigde, kan tot een wereldwijde recessie leiden. ‘We moeten de Verenigde Staten isoleren’, zegt econoom Paul De Grauwe.

De importheffingen die Trump op 2 april heeft aangekondigd, doen de beurzen nog steeds bloedrood kleuren. De Europese beurzen incasseren op 7 april de grootste klap in vijf jaar.

Zullen mensen die niet beleggen dat ook voelen? Komt er opnieuw een Grote Depressie, zoals in de jaren 1930? Ook toen speelden Amerikaanse importheffingen een cruciale rol.

Op 17 juni 1930 tekende de Amerikaanse president Herbert Hoover (Republikein) de Smoot-Hawley Tariff Act. Die wet, vernoemd naar twee Republikeinse politici, verhoogde de heffingen op meer dan 20.000 producten die de VS importeerden. Acht maanden eerder was Wall Street gecrasht. Volgens economen versnelden en verergerden de tarieven van Smoot-Hawley de Grote Depressie, die leidde tot een decennium van ongeziene armoede en werkloosheid.

‘De Trump-schok nu is groter dan die van Smoot-Hawley toen’, zegt professor economie Paul De Grauwe (London School of Economics). ‘De verhoging van de importtarieven door Trump is veel forser dan de beperkte toename in 1930.’

Het Amerikaanse zakentijdschrift Fortune berekende dat de verschillende tarieven die Trump zal invoeren (bijvoorbeeld 20% voor de Europese Unie en 54% voor China) gemiddeld neerkomen op een importheffing van 22,7%. Voorheen hieven de VS 3% importheffing. Dat is dus méér dan het zevenvoud.

Bij Smoot-Hawley bleef twee derde van de Amerikaanse import gevrijwaard van heffingen, terwijl er nu amper producten buiten schot blijven. Toen steeg de gemiddelde importheffing van 13,5% naar net geen 20%. Dat was dus een stevige verhoging, maar geen aardverschuiving zoals in 2025.

29 procent van de Republikeinen ziet Europa als ‘vijand’

Recessie

Toch waren de gevolgen van Smoot-Hawley enorm. De drie volgende jaren zakte de Amerikaanse import met twee derde. Volgens De Grauwe was Smoot-Hawley ‘een belangrijk element’ in het ontstaan van de Grote Depressie. ‘De recessie was wel al eerder begonnen. De beursbubbel was al gebarsten en sommige banken gingen voordien al overkop. De protectionistische tariefverhoging heeft de crisis toen wel verdiept en versneld.’

De situatie nu is heel anders, want ondanks de verkoopwoede op de beurs is er nu (nog?) geen recessie. ‘Al kan de tarievenoorlog die Trump startte zo’n recessie zeker inleiden. Veel Amerikanen hebben een deel van hun vermogen in aandelen. Nu de waarde van aandelen daalt, zullen zij ook minder consumeren. Bovendien zorgt het onvoorspelbare karakter van Trumps beleid ervoor dat bedrijven hun investeringen uitstellen. Die negatieve verwachtingen voor consumenten én werkgevers kunnen zeker tot een depressie leiden.’  

Volgens De Grauwe zal veel afhangen van hoe andere landen reageren op de tarieven van Trump. ‘In de jaren dertig hebben landen die exporteerden naar de VS in verspreide slagorde gereageerd. Zo legde het Verenigd Koninkrijk toen ook importtarieven op, maar niet alleen aan de VS. Ze hieven importtaksen voor alle landen (behalve hun kolonies) die exporteerden naar het VK. Door dat soort zelfbeschermende maatregelen is toen de hele internationale handel ingestort.’

‘Dat moeten we nu het koste wat het kost vermijden. Als China en Vietnam, die traditioneel veel uitvoeren naar de VS, nu besluiten om meer te exporteren naar de Europese Unie, zouden wij met importheffingen kunnen reageren. Zulke secundaire effecten zijn dan de volgende dominosteen die valt. De EU moet praten met Vietnam en China om niet in die val te trappen. Vanuit de Wereldhandelsorganisatie moeten we de VS isoleren als het enige protectionistische bastion. Ik hoop dat we zo een nieuwe wereldwijde Grote Depressie vermijden.’

Hoe reageert China op Trumps handelsoorlog? ‘Dit is de beste propaganda waar het land op kon hopen’

Politieke schade

De initiatiefnemers van de importheffing in 1930, de senator Reed Smoot en volksvertegenwoordiger Willis Hawley, betaalden een politiek prijs voor hun protectionisme. In 1932 verloor Hawley de voorverkiezing en moest Smoot, na vijf ambtstermijnen, zijn Congreszetel afstaan aan een Democraat. De Republikeinen verloren elf zetels in de Senaat.

De midterms van 2026 zijn nog veraf, maar ook dit keer zouden de gevolgen van importtarieven de Republikeinen zuur kunnen opbreken. De Grauwe: ‘Als Trump voet bij stuk houdt en de importheffingen doordrukt, is een recessie waarschijnlijk. De impact daarvan zal zich zeker tot 2026 en wellicht nog veel langer laten voelen.’

Slechts weinig Republikeinen durven tegen het beleid van hun president in te gaan. Senator Rand Paul uit Kentucky is een uitzondering. Hij vergeleek de importheffingen van zijn president met het historische voorbeeld van Smoot-Hawley: ‘Door de tarieven die Smoot-Hawley begin jaren 1930 invoerden, verloren we (de Republikeinen, nvdr) 60 jaar lang het Huis en de Senaat. Dus die maatregelen zijn niet alleen economisch slecht, maar ook politiek.’

De man met het tarievenplan: hoe Donald Trump met invoerheffingen de wereldorde wil hertekenen