Knacks Man van het Jaar: Xi Jinping, de onbetwiste wereldleider

In vijf jaar tijd heeft hij zijn politieke tegenstanders uitgeschakeld, de Communistische Partij naar zijn hand gezet en een ongeziene maatschappelijke surveillance opgezet. Nu Amerika stilaan verstek geeft op het wereldtoneel, manifesteert hij zich steeds nadrukkelijker als de onbetwiste wereldleider. 2018 is het jaar van Xi Jinping.

15 januari: een opmerkelijke aankondiging

Naar Chinese normen is Xi Jinping een bijzonder uitgesproken politiek leider. In zijn nieuwjaarsspeech kondigt Xi al aan dat China een plicht te vervullen heeft op het wereldtoneel.

Nog opvallender is een hoofdartikel in Renmin ribao, het officiële communicatiekanaal van de Communistische Partij. De toon van het stuk is triomfantelijk. China moet deze ‘historische periode van kansen met fantastische vooruitzichten’ aangrijpen en het wereldleiderschap op zich nemen. ‘De nadelen van de door het kapitalisme geleide politieke en economische systemen worden duidelijk. (…) Een nieuwe internationale orde kondigt zich aan. (…) De wereld heeft China nodig.’ Die glorierijke toekomst komt er evenwel enkel, zo besluit het artikel, als het land als één man achter zijn leider gaat staan.

Het stuk draagt enkel de vermelding ‘ Xuanyan’, wat zoveel betekent als ‘aankondiging’. De gemiddelde Chinees weet daarmee genoeg: hier spreekt de machtigste man van China. ‘Xi Jinping is ervan overtuigd dat China zijn rechtmatige plaats in de wereld opeist’, zegt Bart Dessein, professor sinologie aan de Universiteit Gent.

22 januari: een oorlog van tarieven

Wanneer Donald Trump op 22 januari de importtarieven op zonnepanelen verhoogt, lijkt de Amerikaanse president nog vooral de sector van de hernieuwbare energie in eigen land te saboteren. Algauw wordt duidelijk dat Trump met zijn verbod China viseert, ’s werelds grootste producent van zonnepannelen. In de daaropvolgende maanden vaardigen Amerika en China slag om slinger nieuwe tarieven uit: op staal, aluminium, sojabonen, wasmachines, microscopen. Tegen september heeft Amerika extra tarieven geheven op maar liefst 6846 Chinese producten, goed voor een handelsstroom van 250 miljard dollar (220 miljard euro). De Chinezen hebben op hun beurt 5552 Amerikaanse producten extra belast, goed voor 110 miljard dollar.

Aanvankelijk lijkt Xi de situatie onder controle te hebben. De botheid van Trump geeft hem de mogelijkheid om zich als rationele, gematigde stem voor te stellen. En dus promoot de secretaris-generaal van de Communistische Partij zich als voorvechter van vrijhandel en een multilaterale wereldorde. Voor een betrouwbare handelspartner moet je bij China zijn, aldus Xi, en niet bij Amerika. De Chinese economie kan immers wel tegen een stootje. De Amerikanen zouden vooral in eigen vlees snijden, omdat de producten net voor de Amerikaanse bevolking duurder zouden worden. En Trump zou toch nooit bereid zijn om zover te gaan?

Maar al snel blijkt de averij groter dan gedacht. De Chinese telecomgigant ZTE moet in mei zijn productie stilleggen omdat hij niet langer microchips in Amerika kan kopen. Ook de Chinese tegensancties hebben ongewenste effecten. Door de verhoogde tarieven op sojabonen wordt veevoeder duurder, waardoor ook de levensduurte in China toeneemt. Bovendien is China niet echt in staat om terug te bijten. De Verenigde Staten blijken relatief ongevoelig voor tegensancties, omdat de Amerikaanse economie vooral op binnenlandse consumptie draait.

‘Xi heeft Donald Trump onderschat’, zegt Jie Yu, China-expert voor de Britse denktank Chatham House. ‘Hij ging ervan uit dat Trumps anti-Chinaretoriek na de campagne zou verstommen. Republikeinse presidenten trekken tijdens hun campagne vaak de anti-Chinakaart, maar worden zodra ze aan de macht zijn pandaknuffelaars. De Communistische Partij dacht dat het met Trump ook zo zou gaan. Ze heeft niet ingezien dat zowel bij de Republikeinse als bij de Democratische partij het besef is gegroeid dat het hun laatste kans is om China te stoppen.’

Hu Xingdou, een onafhankelijk econoom in Peking, bevestigt dat de Chinese economie onder enorme druk staat. ‘Veel privébedrijven balanceren op de rand van het bankroet. Nieuwe industrieterreinen staan leeg. Niemand gelooft nog in de economische statistieken die de overheid hen voorschotelt.’

11 maart: China zonder ‘n’

In de aanloop naar het 13e Nationale Volkscongres draait de Chinese censuur overuren. Sinds de Communistische Partij op 25 februari officieel het voorstel heeft gelanceerd om de presidentiële termijnlimiet af te schaffen, laten Chinezen via sociale media hun ongenoegen blijken. Op Weibo, een Chinese versie van Twitter, worden woorden als ‘emigreren’, ‘persoonlijkheidscultus’, ‘levenslang’ of ‘Xi Zedong’ geblokkeerd. Ook referenties aan Winnie de Poeh, het tekenfilmfiguurtje waarmee Xi in de blogosfeer vergeleken wordt, zijn plots uit den boze. Gedurende enkele dagen blokkeert de Chinese overheid zelfs het gebruik van de letter ‘n’, omdat die verwijst naar een oneindig aantal ambtstermijnen.

Op het Volkscongres echter geen spoor van al die ongein. Maar liefst 2958 van de 2963 afgevaardigden stemmen in met de grondwetsaanpassingen die het mogelijk maken voor Xi Jinping om ook na 2023 president te blijven. Het is een duidelijke breuk met zijn voorgangers. Sinds Deng Xiaoping, die na de traumatische Mao-jaren de leiding in handen nam, aanvaardden Chinese presidenten het principe dat ze maximaal twee ambtstermijnen van vijf jaar aan de macht blijven. Xi is niet langer bereid die regel te volgen.

Sinds hij in 2012 secretaris-generaal werd van de Communistische Partij heeft Xi in ongezien tempo de macht naar zich toegetrokken. In oktober 2016 krijgt hij de titel van ‘kern’ van zijn partij: een niet mis te verstane boodschap aan partijgenoten om hem niet tegen te werken. Op het negentiende partijcongres in oktober 2017 worden ‘de gedachten van Xi Jinping’ verankerd in de statuten van de Communistische Partij. Waar voorgaande leiders rekening moesten houden met rivaliserende fracties, zitten in Xi’s Politburo enkel medestanders. ‘Er is momenteel geen troonopvolger’, zegt Willy Wo-Lap Lam, professor aan de Chinese University van Hongkong. ‘Ik vermoed dat Xi de ambitie heeft om minstens tot 2032 aan te blijven.’

De Nederlandse politicoloog Ties Dams, die met De Nieuwe Keizer onlangs een biografie over Xi Jinping publiceerde, wijt die machtshonger aan zijn persoonlijke levensloop. Vader Xi Zhongxun was een communistisch revolutionair van het eerste uur die onder Mao in ongenade viel. ‘Zijn familie is stevig aangepakt tijdens de Culturele Revolutie’, vertelt Dams. ‘Er zijn geruchten dat zijn oudere zus door het regime tot zelfmoord is gedreven.’ Aan die traumatische ervaringen heeft Xi Jinping een obsessie voor controle en discipline overgehouden. ‘Hij doet er alles aan om chaos en geweld te voorkomen. Hij investeert enorm in surveillancetechnieken om controle te houden over de maatschappij. Je ziet het ook aan de manier waarop hij de partij organiseert. Vroeger pasten Chinese functionarissen hun discours nog wel eens aan hun eigen inzichten aan. Nu niet meer. Bij elke partijbijeenkomst worden vooraf de marsorders van Xi meegedeeld.’

Bart Dessein verklaart het wegnemen van de termijnlimieten vanuit China’s voortdurende zoektocht naar stabiliteit. ‘China zit op een kantelpunt in zijn geschiedenis. In oorsprong was China “een land van arbeiders en boeren”, dat economisch competitief was door zijn lage lonen. Vandaag is de Chinese economie op een punt gekomen dat ze op die manier niet langer kan blijven groeien. China moet de komende jaren een hightecheconomie worden. Dat is een overgang waarin zeer weinig landen slagen. Daarom zijn zo veel partijgenoten bereid om Xi te steunen: het functioneren van de economie is de enige bron van legitimiteit van zijn partij. Economische rampspoed brengt het voortbestaan van de Communistische Partij in gevaar. Daarom zijn velen ervan overtuigd dat het geen tijd is voor experimenten.’

Steve Chang, directeur van het China Institute aan de Universiteit van Londen, gelooft niet dat Xi zijn economische beloftes zal kunnen waarmaken. ‘Als je collectief leiderschap vervangt door alleenheerschappij moet je elke dag tot God bidden dat de grote leider het bij het rechte eind heeft. Maar de grote leider is God niet, en zal dus fouten maken.’ Chang is ervan overtuigd dat Xi ook na 2023 de sterke man zal blijven. ‘Hij heeft de facto een einde gemaakt aan de ongeschreven regel dat ex-partijvoorzitters veilig zijn en immuniteit genieten. Als hij het leven en de vrijheid van zijn familie waardeert, kan hij nooit meer met pensioen. Hij is gedoemd om zich tot het einde van zijn leven vast te klampen aan de macht.’

25 maart: een ongemakkelijke foto

Aan de vooravond van zijn ontmoeting met Donald Trump brengt de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un een verrassingsbezoek aan China. Het is zijn eerste staatsbezoek ooit. Op de foto achteraf spreekt vooral afstandelijkheid tussen beide leiders.

Noord-Korea is al vele decennia een hoofdbreker voor Chinese leiders. Objectief gezien is het de enige bondgenoot in de regio. Tegelijk heeft China geen enkele baat bij een buurland dat de wereld bedreigt met kernwapens. ‘Voor China is Noord-Korea een schaakstuk’, zegt Frank Pieke, directeur van het Mercatorinstituut voor China-studies in Berlijn. ‘Het gebruikt Noord-Korea enkel om Amerika en Japan uit balans te brengen.’

Ook Xi lijkt zelf niet te weten wat hij met die balorige vazalstaat aan moet. Noord-Korea benadrukt al jaren zijn onafhankelijkheid van China. Zowel op de dag van het Belt and Road Forum in mei 2017 als tijdens de bijeenkomst van de BRICS-landen (Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika) in september 2017 lanceert Noord-Korea een testraket. Twee momenten waarop Xi China’s leidende rol in de wereld wil benadrukken, verliezen zo hun schijnwerpers. ‘Xi vindt Kim Jong-un een vervelende puber’, zegt Michael Kovrig, voormalig diplomaat en vandaag China-analist bij de denktank International Crisis Group. ‘Tegelijk hebben ze elkaar nodig. Kim moet kunnen tonen dat hij niet alleen staat in de wereld, en Xi moet kunnen tonen dat hij de situatie onder controle heeft.’

Kim Jong-un zal China in 2018 drie keer bezoeken. Toch blijft de relatie notoir moeilijk. ‘Xi vertrouwt Kim niet’, zegt Pieke. ‘In tegenstelling tot zijn vader en grootvader heeft Kim Jong-un in Zwitserland gestudeerd en is hij vertrouwd met de westerse manier van denken. Dat maakt Xi wantrouwig. Hij is er als de dood voor dat Kim een deal sluit met Amerika.’

18 april: manoeuvres voor Taiwan

Voor het eerst sinds 2016 manoeuvreren Chinese oorlogsbodems door de Straat van Taiwan. De regering steekt niet weg dat de oefeningen gericht zijn tegen Taiwan. De manoeuvres volgen een week na China’s grootste marineoefening aller tijden.

Terwijl zijn voorganger Hu Jintao toenadering zocht tot de balorige republiek, draait Xi de duimschroeven aan. De hereniging met Taiwan maakt voor Xi deel uit van wat hij sinds zijn aantreden de Chinese Droom is gaan noemen. Tegen 2049, de honderdste verjaardag van de Volksrepubliek, moet China ’s werelds rijkste land zijn, met een leger gelijk aan het Amerikaanse. ‘En dat kan voor hem enkel als Taiwan en China herenigd zijn’, zegt Kovrig. ‘Het is een persoonlijke missie voor Xi Jinping. Hij wil realiseren wat Mao Zedong nooit voor elkaar heeft gekregen: de hereniging van de Chinese natie.’

Kovrig denkt dat hij daar niet te lang mee wil wachten. ‘Ik vermoed dat hij in zijn derde ambtstermijn al een poging zal ondernemen om Taiwan terug bij China te halen.’

5 mei: een ongemakkelijke verjaardag

De tweehonderdste verjaardag van Karl Marx wordt in China uitgebreid gevierd. Met aplomb brengt Xi hulde aan ‘de grootste denker in de menselijke geschiedenis’. Op de Chinese staatstelevisie loopt Marx heeft gelijk, een televisieshow die het midden houdt tussen een laatavondtalkshow en ideologische indoctrinatie. Marx’ geboortestad Trier ontvangt ook een enorm bronzen standbeeld.

Alleen bewandelt China sinds de jaren tachtig het pad van het kapitalisme. Dat zorgde voor een enorme welvaartstoename, maar creëert tegelijk een legitimiteitsprobleem. Net als in de overige kapitalistische landen worstelt ook China met een groeiende kloof tussen arm en rijk. ‘Die groeiende ongelijkheid zorgt ook in China voor onvrede’, beaamt Dessein. ‘Bij de partij is men er als de dood voor dat die onvrede tot sociale onlusten kan leiden.’

Die obsessie voor sociale stabiliteit leidt ertoe dat de Chinese overheid marxistische universiteitsverenigingen vervolgt. De voorbije jaren werden tientallen professoren en studenten van marxistische studiegroepen al gearresteerd en veroordeeld voor ‘het verstoren van de sociale orde’. ‘Het regime ziet die neomarxistische groepen als potentiële onruststokers’, aldus Dessein. ‘Ze beseffen dat enkele intellectuelen genoeg kunnen zijn om het spel op de wagen te krijgen.’

12 mei: een trein in Antwerpen

Sinds 12 mei rijdt er een rechtstreekse trein tussen de Chinese havenstad Tangshan en Antwerpen. De trein, die vooral industriële mineralen vervoert, doet 16 dagen over de meer dan 11.000 kilometer. De trein is een onderdeel van het roemruchte One Belt One Road Initiative waarmee Xi de wereld aan China wil binden.

Het idee voor die Nieuwe Zijderoute ontstond uit pure noodzaak. In tegenstelling tot de rijke haven- en industriesteden van Oost- en Zuid-China zijn de voornaamste werkgevers in West-China nog steeds overheidsbedrijven in verouderde industrietakken, die zwaar verliesgevend zijn. In 2012 al kondigde Xi aan dat hij de staalindustrie wilde privatiseren. Om een sociaal bloedbad te vermijden in China’s armste regio ontstaat het idee om betere transportverbindingen naar Centraal-Azië aan te leggen, en zo de export op te drijven.

Zowat het hele Euraziatische continent raakt al snel in de ban van de Nieuwe Zijderoute. Alleen: er is geen groot plan. Zoals bij elke economische hervorming past China ook bij de uitbouw van de Nieuwe Zijderoute het principe van Deng Xiaoping toe: steek de rivier over door naar de stenen te tasten. ‘China leert al doende’, beaamt Jie Yu. ‘Er is geen stappenplan, geen overkoepelend project, geen duidelijk einddoel. Het is een mythe dat China aan uitgekiende langetermijnplanning doet. Eigenlijk gebeurt alles ad hoc.’ Ook Dessein benadrukt de Chinese zin voor improvisatie. ‘Het initiatief is de voorbije vijf jaar meermaals van ministerie verhuisd. Dat is een teken dat de Chinese regering haar beleid voortdurend bijstuurt.’

Na vijf jaar Zijderoute oogt de balans verdeeld. Succesvolle projecten zoals de investeringen in de Griekse haven Piraeus worden afgewisseld met fiasco’s in Pakistan of Sri Lanka. Hoewel de Zijderoute de Chinese economie zeker stimuleert, worstelt Peking met de politieke implicaties. ‘China is afhankelijker geworden van het buitenland’, zegt Jie Yu. ‘Het beperkt de manoeuvreerruimte van de Chinese regering. Het heeft 88 landen meegesleurd in een project waarmee het zelf niet altijd overweg kan.’

24 mei: kanselier zonder strategie

Wanneer Angela Merkel naar Peking trekt, vliegt ze niet alleen. In haar spoor volgt de fine fleur van de Duitse industrie. China is Duitslands grootste handelspartner, in 2017 nog goed voor een totale handelsstroom van 187 miljard euro. Net als andere Europese leiders zoals Emmanuel Macron en Theresa May geeft ze er de voorkeur aan om onder nationale vlag handelsakkoorden te onderhandelen. ‘Europa heeft geen Chinastrategie’, zucht Ties Dams. ‘Europese landen vechten om zo snel mogelijk een deal te sluiten, waardoor de Chinese regering ze handig tegen elkaar uitspeelt. Op het einde heeft elk land dan wel een goede deal, maar heeft China alle touwtjes in handen. Het is schokkend om te zien dat de EU-lidstaten er maar niet in slagen om samen een vuist te maken.’

30 juli: een zoveelste schandaal

Wanneer eind juli een gigantisch vaccinschandaal uitbarst, laat de reactie van de Chinese overheid zich raden: er komen plechtige beloftes om de zaak ’tot op de bodem uit te zoeken’. De meer dan 500.000 ouders die te horen hebben gekregen dat hun kinderen met onechte vaccins zijn ingeënt, krijgen de ruimte om hun ongenoegen te uiten.

Voedsel- en medische schandalen zijn schering en inslag in China. In 2008 werden honderdduizenden baby’s ziek na het drinken van giftige melk. Ook in 2013 en 2016 waren er vaccinschandalen. Het is een probleem dat de overheid maar niet onder controle krijgt. ‘Zoals alle eenpartijstaten is ook China endemisch corrupt’, zegt Bart Dessein. ‘Binnen de Communistische Partij snapt men al lang dat er een probleem is, maar het blijkt bijzonder moeilijk om er iets aan te doen. Zelfs onder Xi Jinping is China een land waar het centrale bestuur relatief weinig controle heeft over wat er op provinciaal niveau gebeurt.’

Voor Xi zijn de schandalen een probleem, omdat ze zijn Communistische Partij dreigen te ondergraven. Het ‘sociale contract’, waarbij de Chinese burgers het machtsmonopolie van de CCP aanvaarden in ruil voor gezwinde economische groei, voldoet niet langer. De groeiende middenklasse wil ook veilig voedsel en betrouwbare medicijnen.

Econoom Hu Xingdou is er niet van overtuigd dat zijn land uit dit schandaal lering zal trekken. ‘Ik vrees dat de kans groot is dat dit opnieuw zal gebeuren.’

8 augustus: in stil conclaaf

In het midden van de zomer valt het politieke leven in China even stil. Dan blaast de top van de partij verzamelen in Beidaihe, een stemmige badplaats die voor de gelegenheid volledig van de buitenwereld wordt afgegrendeld. Vier weken lang verdwijnt Xi van de voorpagina’s.

‘Het is duidelijk dat er binnen het Centraal Comité veel onvrede heerst over Xi’s beslissing om de beperking op de presidentiële ambtstermijn weg te nemen’, zegt Willy Wo-Lap Lam. ‘Vooral de clan rond Deng Xiaoping verwijt hem dat hij terugkeert naar de tijd van Mao. Zijn autoriteit is duidelijk beschadigd.’

Tot Xi’s aantreden volgden Chinese leiders het welbekende adagium van Deng Xiaoping: verberg je sterkte, wacht je kans af, neem nooit de leiding. Het is een aanpak die Xi niet echt lijkt te liggen. ‘Hij is botter dan zijn voorgangers’, zegt Pieke. ‘Hij gelooft niet in overleg, compromissen of voorzichtigheid. Hij houdt minder rekening met politieke gevoeligheden. Dat zorgt voor wrevel, zelfs als zijn politieke doelstellingen niet echt verschillen van hoe de rest van de partij erover denkt.’

Ondanks de hevige interne kritiek blijven de rangen gesloten. Want hoewel het afzetten van leiders in de Chinese politieke traditie eerder zeldzaam is, is het absoluut niet uitgesloten dat Xi ooit aan de kant wordt geschoven. ‘Vergeet niet dat de partij in alle verenigingen en bedrijven verankerd is’, zegt Dessein. ‘Zolang men in het Centraal Comité niet het bericht krijgt dat het volk mort, blijft de leider aan.’

31 augustus: een surveillancelaboratorium

Eind augustus kapittelt het VN-Comité tegen Rassendiscriminatie China voor de manier waarop het met zijn Oeigoerse minderheid omgaat. Volgens een VN-rapport zitten ’tienduizenden tot één miljoen Oeigoeren’ opgesloten in concentratiekampen. Voor een aspirant-wereldleider die vrede en harmonie zegt na te streven, komt dat bijzonder ongelegen.

De westelijke grensregio Xinjiang, waar de helft van de 23 miljoen inwoners van Oeigoerse afkomst is, is al jaren onrustig. Oeigoerse separatisten pleegden in 2012 en 2014 verschillende aanslagen. In 2016 haalt Peking Chen Quanguo naar Xinjiang. De voormalige ‘ijzeren vuist’ van Tibet werft in korte tijd honderdduizend extra politieagenten aan en bouwt Xinjiang om tot een hightech surveillancestaat. ‘Xinjiang is vandaag een surveillancelaboratorium’, zegt Ties Dams. ‘Het is een groot experiment om te zien hoever de partij kan gaan in het handhaven van de orde.’

Xi koestert een persoonlijke afkeer voor de Oeigoeren, vermoedt Timothy Grose, sinoloog en minderhedenexpert aan het Amerikaanse Rose-Hulman Institute of Technology. ‘Toen Xi in 2014 een bezoek bracht aan Xinjiang, vond een paar uur na zijn vertrek een aanslag plaats. Hij heeft dat opgevat als een poging om zijn leiderschap ter discussie te stellen.’

Na maandenlange ontkenningen geeft de Chinese overheid in oktober toe dat ze duizenden Oeigoeren vasthoudt. Het gaat evenwel niet om concentratiekampen, maar om ‘opleidingscentra’, waar ze met Chinese taalles en een vakopleiding aan een beter leven worden geholpen. Dat de kampen afgezet zijn met wachttorens en muren, vermeldde China er voor het gemak niet bij.

In de dagen die op het rapport volgen, is de president niet van de voorpagina’s weg te slaan. Op 2 en 3 september begint letterlijk elke titel op de voorpagina van Renmin ribao met de naam ‘Xi Jinping’. Voor wie er al aan twijfelde: Xi heeft de touwtjes steviger dan ooit in handen.

12 september: een bloeiende alliantie

Zes dagen lang denderen duizenden tanks over de Siberische steppe. Met meer dan 300.000 troepen is Vostok-2018 de grootste Russische militaire oefening ooit. Onder die troepenmacht ook een smaldeel Chinese soldaten.

De gezamenlijke militaire oefeningen zijn een zoveelste teken van de verbeterende relaties tussen beide landen. Veel heeft te maken met de goede relatie tussen Vladimir Poetin en Xi Jinping. Toch blijft de band tussen Moskou en Peking op zijn zachtst gezegd ongemakkelijk. ‘Rusland en China blijven politieke rivalen’, zegt Steven Chang. ‘De Russen zijn ervan overtuigd dat China ooit Oost-Siberië zal terugeisen, omdat het tot 1860 deel uitmaakte van het Chinese keizerrijk. Voorlopig hebben China en Rusland hun eerdere grensdisputen begraven, maar niets zegt dat die twisten in de toekomst niet zullen terugkeren.’

29 september: opsporing verzocht

‘Wacht tot ik bel’, gevolgd door een mes-emoticon. Zo luidt het laatste bericht van Meng Hongwei aan zijn vrouw. Het is zijn laatste teken van leven. Sinds zijn aankomst in China ontbreekt van de voorzitter van Interpol elk spoor.

Behalve voorzitter van het internationale politienetwerk Interpol was Meng nog steeds viceminister van Publieke Veiligheid. In 2016 werd hij de eerste Chinees om bij Interpol een (voornamelijk ceremoniële) functie te vervullen. Voor China was zijn benoeming een zeldzame kans om aan invloed te winnen binnen internationale organisaties.

Pas op 8 oktober zou zijn eigen ministerie erkennen dat Meng gearresteerd was op verdenking van corruptie. Zijn arrestatie was volgens de autoriteiten nodig om ‘de giftige invloed’ van Zhou Yongkang te verdelgen, de voormalige veiligheidschef die in 2015 veroordeeld werd voor corruptie, en met wie Meng nauw samenwerkte. Zhou was het voornaamste slachtoffer van de anticorruptiecampagne waarmee Xi zijn weg naar de macht plaveide.

‘Mengs arrestatie zegt veel over hoe brutaal China onder Xi geworden is’, zegt Pieke. ‘De Chinese geheime diensten opereren steeds nadrukkelijker in het buitenland. Er zijn de voorbije jaren tientallen dissidenten ontvoerd in Zuid-Oost-Azië. Het signaal is duidelijk: niemand moet denken dat hij veilig is. De partij weet je altijd te vinden.’

2 oktober: een dure botsing

De Zuid-Chinese Zee is al jaren een plek waar de zenuwen gespannen staan. In de nacht van 1 op 2 oktober moet een Amerikaanse destroyer in allerijl een noodmanoeuvre uithalen om te vermijden dat hij door een Chinees schip geramd wordt. ‘Het is een typische tactiek van de Chinese marine’, zegt Steve Chang. ‘Een Amerikaanse destroyer kost algauw een miljard dollar: die wil je niet uit roulatie. China maakt de berekening dat de Amerikanen niet zullen vuren om zoiets banaals als een botsing.’

De voorbije jaren heeft China talloze eilanden gecreëerd in de Zuid-Chinese Zee. Ondanks expliciete beloftes van Xi heeft het die eilanden het voorbije jaar volgebouwd met legerbasissen en raketlanceringsplatformen. Vanuit Chinees oogpunt is dat een logische strategie, vindt Chang. ‘Voor de Chinese economie is de Zuid-Chinese Zee van levensbelang, maar die wordt nu volledig gecontroleerd door de Amerikanen. Het is niet meer dan logisch dat China die zelf wil controleren.’

Ondanks de toenemende assertiviteit acht Bart Dessein een gewapend treffen onwaarschijnlijk. ‘Het economische draagvlak van China is vandaag niet in staat om oorlog te voeren. Maar het is duidelijk dat er weinig nodig is om het te fout te laten lopen.’

1 december: ontmoeting Trump

Bij het nuttigen van een sappige biefstuk wordt zelfs de hardste wereldleider inschikkelijk. Het mag dan ook niet verbazen dat Donald Trump zich tijdens zijn lunchmeeting met Xi Jinping op de G20-top in Buenos Aires van zijn beste kant laat zien. Vol gloed vertelt Trump over zijn ‘zeer speciale relatie’ met de Chinese president.

Aangekondigde tariefverhogingen op 200 miljard dollar Chinese goederen gaan voor negentig dagen in de koelkast. In die tijd willen beide landen een handelsakkoord sluiten. In ruil daarvoor maakt Xi de vage belofte om meer Amerikaanse goederen te importeren. Beide landen lijken vooral tijd te kopen.

De handelsoorlog heeft de Chinese economie zware schade berokkend, een enorm probleem in een land waar de legitimiteit van het regime volledig berust op de economische prestaties. Trump is de voornaamste bedreiging voor Xi’s macht, vindt Willy Wo-Lap Lam. ‘Xi krijgt intern het verwijt dat hij geen strategie heeft om met Trump om te gaan. Hij staat onder grote druk om een akkoord te sluiten, maar het mag niet overkomen alsof hij buigt voor Amerika.’

Het Chinese triomfalisme van het jaarbegin is verstomd. Maar zelfs als de handelsoorlog volgend jaar weer in alle hevigheid uitbarst, lijkt Xi Jinping minstens tot 2033 een zekerheid op het wereldtoneel. Hij heeft nog alle tijd om China’s grootste leider aller tijden te worden.