Knack trok naar het ‘getto’ van Kopenhagen: ‘Ik ben zo bang voor de toekomst’

Denemarken stond altijd bekend als een tolerante Scandinavische natie, maar de afgelopen drie jaar maakte het een sterke ‘ruk naar rechts’ wat migratie betreft. Ook de oppositiepartij Sociaaldemocraten, de gedoodverfde winnaar van de verkiezingen op 5 juni, verdedigt de nieuwe ‘gettowetten’ en de verplaatsing van uitgeprocedeerde asielzoekers naar een afgelegen eiland in de Baltische zee.

Met een grijns loopt Muhammad Saleem Sheikh tussen grauwgele huizen, langs de vergane vlaggen van de permanent gesloten Spar-supermarkt. ‘Dit is geen getto’, zegt hij. ‘Dit is de mooiste buurt van Kopenhagen!’ Naast het buurtcentrum – waar de werkloze 57-jarige Sheikh vrijwilliger is, en dat binnenkort gesloopt zal worden om plaats te maken voor dure appartementencomplexen – staan pokdalige witte Denen met bruine tanden en halveliterblikken in hun hand. ‘Frisseluchtmensen’ noemt Sheikh ze. ‘Alcoholisten is zo’n lelijk woord.’

Dit is Tingbjerg, een buitenwijk in het noordwesten van Kopenhagen met vijfduizend inwoners. Als een kunstproject verrezen hier vanaf de jaren vijftig rijen gele huizenblokken met drie verdiepingen. Het waren de hoogtijdagen van de Scandinavische sociaaldemocratie: betaalbare woningen voor iedereen, luidde het devies. Tingbjerg werd een stadje binnen een stad, met veel ruimte voor groen en grote speeltuinen.

Sinds kort staan ook de Deense Sociaaldemocraten voor een spijkerhard integratie- en migratiebeleid.

Decennia later staat de wijk onder Denen bekend als een van de meest problematische gebieden van Kopenhagen. Hier vertrokken jongeren naar Syrië om zich aan te sluiten bij het kalifaat van de IS, anderen werden lid van de gewelddadige straatgang Loyal to Familia.

De Deense overheid zette Tingbjerg op de officiële ‘gettolijst’, een lijst van wijken waar de ‘Deense waarden’ niet aanwezig zouden zijn. Daarom gelden er sinds kort strenge ‘gettowetten’.

Op de ‘gettolijst’ staan 29 wijken. Die worden datagedreven geselecteerd: een wijk moet meer dan 50 procent bewoners met een niet-westerse migratieachtergrond hebben om als ‘getto’ te tellen. Dan moeten nog twee van de volgende vier criteria afgevinkt worden: meer dan 40 procent werkloosheid, drie keer het nationale gemiddelde percentage criminelen, meer dan 60 procent inwoners die alleen basisonderwijs hebben genoten, en een gemiddeld inkomen dat minder is dan 55 procent van de omringende regio.

Een betere mix

Denemarken is het enige westerse land dat het woord ‘getto’ officieel gebruikt. In talkshows en respectabele kranten wordt rustig gesproken van ‘getto-ouders’ en ‘gettokinderen’.

In deze wijken leven mensen niet volgens de ‘Deense waarden’, vindt de overheid. Dat moet veranderen. Een 22-punten tellend programma genaamd ‘Een Denemarken zonder parallelle samenlevingen. Geen getto’s in 2030′, is vorig jaar aangenomen in het parlement. Langzaamaan worden de zogenoemde ‘gettowetten’ over de wijken uitgerold.

Muhammad Saleem Sheikh houdt vol: ‘Tingbjerg is géén getto. Ben je neergeschoten toen je de wijk binnen liep?’ vraagt hij half lachend, half serieus. ‘Vlogen de kogels je om de oren?’ Gevaarlijk, gewelddadig of anderszins onveilig voelt zijn buurt niet, wel multicultureel en armoedig.

Het aandeel sociale woningen voor gezinnen wordt de komende tijd teruggebracht van in sommige wijken 100 procent naar maximaal 40 procent. In plaats daarvan komen studentenwoningen, ouderenwoningen, private huur en koopwoningen om voor een ‘betere mix’ van mensen te zorgen. Oude gebouwen worden gesloopt, nieuwbouw komt daarvoor in de plaats. Veel mensen zullen moeten verhuizen. De overheid belooft ze een nieuw huis binnen de stad, maar op de oververhitte woningmarkt van Kopenhagen zijn er geen vrije woningen.

‘Het ergste is dat ik niet weet of en waarheen ik moet verhuizen’, verzucht de 45-jarige moslima Laila Belhaj, die in Lundtoftegade, een van de Kopenhaagse ‘getto’s’, woont. De grijze flats van haar buurt steken schril af tegen de pastelkleurige negentiende-eeuwse appartementen eromheen. ‘Ik weet gewoon niet wat er gaat gebeuren.’

‘Getto-ouders’ als Belhaj moeten hun kinderen verplicht 25 uur per week naar de buitenschoolse opvang sturen om de ‘Deense waarden’ en Deense taal te leren – anders worden ze gekort op hun uitkering. In de rest van het land krijgen ouders geld toe als ze hun kind niet naar de staatsgefinancierde gratis kinderdagverblijven brengen. ‘Gettokinderen’ als de dochter van Belhaj moeten hun kennis over de Deense waarden laten toetsen. ‘Terwijl klasgenoten die twee straten verderop wonen, die toets niet hoeven te maken.’

En, misschien wel het meest controversiële: bepaalde vormen van misdaad zouden in het getto twee keer zo zwaar bestraft moeten worden als elders, om bewoners te ‘beschermen’. Tot nu toe is dat nog niet gebeurd.

Niet alleen het rechtse ‘blauwe blok’ juicht de ‘gettowetten’ toe. Dat, nu regerende, blok bestaat uit het conservatief-liberale Venstre, haar kleine liberale en conservatieve coalitiepartners, en de rechts-populistische gedoogpartner de Deense Volkspartij.

Want ook de Sociaaldemocraten in de oppositie zijn voorstander. Slechts drie kleine partijen zijn tegen: de socialisten, de groenen en de sociaalliberalen – samen goed voor nog geen twintig procent van de stemmen.

Spijkerhard

‘Denemarken is een christelijk land’, zegt de 62-jarige Peter Willemsen, met een afkeurende blik op een groepje druk in het Arabisch kletsende moslima’s. Willemsen staat in het winkelcentrum van Ishøj, een grijzig en multicultureel voorstadje van Kopenhagen. Hij draagt een rechthoekige bril en is ambtenaar. ‘Wat als het straks islamitisch is?’ Op de Volkspartij stemt Willemsen waarschijnlijk niet. ‘Ik blijf een socialist.’

Sinds kort staan ook de Deense Sociaaldemocraten voor een spijkerhard integratie- en migratiebeleid. Na de regeringsperiode tussen 2011 en 2015 verloor de partij flink. Het moest anders, beseften de Deense Sociaaldemocraten, als ze niet wilden eindigen als de Nederlandse Partij van de Arbeid of de Franse Parti Socialiste, met 6 procent van de stemmen en verdoemd tot een rol in de marge.

Mattias Tesfaye is de 38-jarige ‘hardliner’ en woordvoerder migratie bij de Sociaaldemocraten. Van de Brusselse insiderskrant Politico Europe kreeg hij de bijnaam ‘De Grenswacht’ en een plaats in het lijstje van 28 politici die Europa vorm gaan geven. In de kantine van het parlement legt hij de nieuwe koers uit.

‘Om de Deense verzorgingsstaat te redden, moeten we controle krijgen over migratie en parallelle samenlevingen’, zegt hij. Op zijn vinger heeft hij een tatoeage, in zijn oor een piercing. Tesfaye is zoon van een Ethiopische vluchteling en een Deense communistische moeder, maar vindt dat zijn huidskleur niets te maken heeft met zijn standpunt. Eerder ziet hij zichzelf als iemand uit de arbeidersklasse. Voordat hij de politiek in ging, was hij metselaar. ‘Identiteitspolitiek maakt links kapot’, zegt hij.

De koerswijziging in zijn partij ziet de voormalig communist niet als een ‘ruk naar rechts’, eerder als een ’terugkeer’ naar het oude links. In zijn boek Welkom, Mustafa beschrijft Tesfaye de geschiedenis van het migratiestandpunt van zijn eigen partij. ‘Vóór de jaren tachtig was de sociaaldemocratie helemaal niet zo pro-immigratie als men denkt. Daarna, in de jaren tachtig en negentig, dacht de sociaaldemocratische elite dat integratie vanzelf zou gaan: economische rechtvaardigheid, dan is de volgende generatie gewoon Deens. Kritiek op dat idee werd door het establishment weggewuifd als racisme.’

Geen racist

Na vrijwel de hele twintigste eeuw aan het roer van de Deense verzorgingsstaat te hebben gestaan, kapseisde de sociaaldemocratische partij na de wisseling van het millennium. Hun machtspositie was niet vanzelfsprekend meer. Veel kiezers verruilden de Sociaaldemocraten voor het populisme en het antimigratiestandpunt van de Deense Volkspartij.

Het moest anders, wilden de Sociaaldemocraten weer gaan regeren. De traditionele band met de sociaalliberalen (het ‘rode blok’) werd verbroken, nu zoekt de partij zonder scrupules naar samenwerking met de populisten. Toen de nieuwe leider van de partij, Mette Frederiksen, de koerswijziging qua migratie en integratie aankondigde, bood ze ook haar excuses aan. De boodschap: je bent geen racist als je je zorgen maakt over migratie.

De grenzen gaan dicht, als het aan de Sociaaldemocraten ligt, asielzoekers zijn niet meer welkom. Spontane asielaanvragen worden onmogelijk – alleen via quota van de VN kunnen oorlogsvluchtelingen Denemarken nog inkomen. Migranten worden opgevangen in VN-kampen buiten Europa. Vrouwen met een migratieachtergrond moeten emanciperen en fulltime werken, anders vervallen uitkeringen. Als kinderen geen vloeiend Deens spreken, mogen ze niet naar school.

Die plannen oogsten lof en steun: de Sociaaldemocraten staan op kop in de peilingen en gaan waarschijnlijk de nieuwe regering leiden na de verkiezingen.

Maar naast alle lof is er ook kritiek. De nieuwe toon en maatregelen van de Sociaaldemocraten zou wel erg als de rechts-populistische Deense Volkspartij klinken. ‘Dat interesseert me niet’, zegt Tesfaye. ‘Sommigen zeggen dat ik klink als een populist. Dan denk ik: so what? Het kan me niet schelen hoe ik klink. Het is belangrijker om te denken over problemen en oplossingen.’

‘Als de sociaaldemocraten in Europa willen winnen, zullen ze moeten beseffen dat conservatisme geen vies woord is’, zegt de sociaaldemocraat. ‘Het is nodig.’

Juwelenwet

De ‘gettowetten’ in Denemarken zijn slechts een greep uit de harde nieuwe maatregelen en retoriek over migratie en integratie. Er is ook een ‘juwelenwet’ ingevoerd, die de politie het recht geeft om asielzoekers bij de grens te fouilleren en hun juwelen en contant geld af te pakken. De uitkeringen van migranten zijn gekort en boerka’s verboden.

Recent besloot het parlement dat Denemarken niet meer focust op integreren, maar op het repatriëren van nieuwkomers. Ook Syrische oorlogsvluchtelingen moeten niet verwachten dat ze mogen blijven, maar moeten zich klaarmaken om terug te keren.

Als klap op de vuurpijl ligt het plan klaar om uitgeprocedeerde asielzoekers te verplaatsen naar een piepklein en moeilijk te bereiken eilandje in de Baltische Zee, waar eerder besmettelijke veeziektes werden onderzocht. Een van de boten die de uitgeprocedeerden naar het eiland moet verplaatsen, heet Virus.

‘Ze zijn ongewild in Denemarken’, schreef immigratieminister Inger Støjberg van regeringspartij Venstre op Facebook. ‘En dat zullen ze voelen.’

Er is nog geen grenswacht die juwelen van migranten aan de grens heeft afgepakt, noch is er een crimineel in het getto dubbel gestraft. Maar de boodschap van de symbolen is kristalhelder.

Race to the bottom

‘Het immigratiedebat in Denemarken is compleet geradicaliseerd, daar is geen twijfel over mogelijk’, zegt Jakob Nielsen, hoofdredacteur bij het neutrale politieke blad Altinget. Vanuit het raam van zijn kantoor op de vierde verdieping kun je het paleis Borgen, waar het Deense parlement zetelt, bijna zien.

‘Venstre is al sinds de eeuwwisseling hard op immigratie en integratie. Maar nu lopen de Sociaaldemocraten achter de populisten aan qua retoriek’, zegt Nielsen. ‘Het gevaarlijke daaraan is dat populisten altijd bereid zijn een stap verder te gaan. Het is een race to the bottom.’

Toch is dat niet het hele verhaal. ‘De Volkspartij is geaccepteerd in de mainstream en wordt daarmee gedwongen om zich te gedragen als een serieuze politieke partij. Ze kunnen niet meer alleen schreeuwen vanaf de zijlijn, maar moeten ook meedoen met bijvoorbeeld moeilijke pensioenhervormingen.’ De populariteit van de populisten neemt af, macht geven lijkt een wapen tegen populisme.

‘In het buitenland denkt men: in Denemarken maken ze getto’s voor immigranten, maar dat is niet zo’, zegt hoogleraar politicologie Peter Nedergaard in zijn snikhete kantoortje op de Universiteit van Kopenhagen. Hij legt uit hoe de harde aanpak in de traditie van de Deense sociaaldemocratie past. ‘Alle partijen willen juist áf van de getto’s. Het idee achter deze wetten komt voort uit het ideaal van een egalitaire samenleving.’

Hoewel die opvatting breed gedragen wordt onder Denen, zeggen bewoners van de wijken bijna allemaal bang te zijn en grote delen van het beleid ‘inhumaan’, ‘racistisch’ en ‘extreem’ te vinden – al zijn er ook positieve geluiden te horen over de betere mix van mensen.

Bespuugd

‘De wetten zijn zo bizar, soms denk ik: gebeurt dit allemaal echt?’ zegt Laila Belhaj. ‘Ja, het gebeurt echt. De discriminatie is zo veel extremer dan vroeger’, zucht ze. Belhaj zit in Fata Morgana, een café op de hoek van het ‘getto’ Lundtoftegade, waar ze in een van de vier grote grijze flats woont. De straat links van Fata Morgana is een ‘getto’, de straat aan de rechterkant is dat niet. Een paar straten verderop worden peperdure Deense designtassen van gerecycled plastic verkocht.

Ze vertelt hoe ze meerdere keren op straat is bespuugd, hoe haar zoon om niks wordt aangehouden, hoe mensen haar hijab van haar hoofd probeerden te trekken, hoe een man haar vijfenzeventigjarige moeder in het gezicht sloeg. Midden in het gesprek wordt de opeenstapeling haar te veel, wanneer ze vertelt over een geliefde, een uitgeprocedeerde asielzoeker die onlangs is uitgezet. Ze barst in tranen uit.

‘Ik ben zo bang voor de toekomst’, zegt ze, haar stem nog trillend, terwijl ze de uitgelopen make-up onder haar ogen vandaan veegt. ‘We moeten blijven vechten. Maar we kunnen dit zo niet volhouden.’

Kamille Hjuler Kofod woont vlak naast het ‘getto’ Mjølnerparken, in het hippe Nørrebro, waar vintage kledingboetiekjes en halalslagerijen elkaar afwisselen. Een fietspad en een strook gras scheiden haar appartementenblok van het getto. Staand op haar balkon wijst ze naar de overkant. ‘Ik woonde daar een paar jaar geleden nog. Het is zo bizar, per toeval ben ik verhuisd naar de andere kant van het fietspad, nu gelden de “gettowetten” niet meer voor mij en m’n kinderen.’

Aan de overkant, in Mjølnerparken, woont de 52-jarige Muhammad Aslam al dertig jaar. ‘Dit land was ooit een rolmodel’, herinnert de bewonersvertegenwoordiger van Mjølnerparken zich. ‘Mensen van over de hele wereld droomden dat ze in een land konden wonen dat zo sociaal was als Denemarken.’ Hij kijkt met nostalgie terug op zijn jeugd: de sociaaldemocratische heilstaat was op het toppunt, de sterken kwamen op voor de zwakken, voor minderheden was veel tolerantie. Maar dat is allemaal veranderd, constateert hij treurig. ‘Ik had nooit gedacht dat mijn land zo’n U-bocht zou nemen.’

In Mjølnerparken zien de roodbruine appartementenblokken er netjes uit, de hagen zijn keurig bijgehouden, over het pad langs de groene speelplaats loopt een stel met een kinderwagen, genietend van de zon.

‘Wij “niet-westerse migranten”, waar ze gewoon moslims mee bedoelen, krijgen de schuld van alle problemen in Denemarken’, zegt Aslam. Hij heeft zijn lidmaatschap van de Sociaaldemocraten opgezegd. ‘Het voortbestaan van de verzorgingsstaat is in gevaar vanwege ons, zeggen ze. Het maakt niet uit of het klopt of niet, wij krijgen de schuld. In Duitsland werden de mensen destijds verteld dat al hun problemen door de Joden kwamen. We weten hoe dat is afgelopen.’

Alleen maar erger

Door wijken een ‘getto’ te noemen zal de discriminatie alleen maar toenemen, denkt de Iraans-Deense socioloog Aydin Soei. Het is volgens hem een self-fulfilling prophecy: als je een wijk een getto noemt, dan wordt het ook een getto.

‘Bovendien hebben de wetten weinig te maken met de realiteit in die wijken’, zegt Soei. Vijftien jaar doet hij nu onderzoek naar de criminele en geradicaliseerde jongeren uit de ‘getto’s’. Hij schreef er een veelgeprezen boek over: Omar en de anderen: boze jonge mannen en tegenburgerschap. ‘Als je naar de statistieken kijkt, zie je dat criminaliteit en analfabetisme ontzettend afnemen. Jongeren in de zogenaamde getto’s werken meer en zitten vaker achter de computer dan dat ze op straat hangen. Het gaat al jaren veel beter dan media en politici ons doen geloven.’

In het buurthuis Klub 43 in het getto Lundtoftegade hangen Ilyas Khomsi (17), Younes Azam (17) en Khaled Esteiti (19) op de bank, Khaled met zijn telefoon in z’n hand. Of hij zich Deens voelt? Hij buldert het uit van het lachen: natuurlijk niet, hij is Palestijn! De drie jongens dragen zwarte trainingsbroeken en grote donkere jassen. Ze worden de ‘bad boys’ van de buurt genoemd, maar zijn eigenlijk heel lief, verzekert Laila Belhaj.

‘Ik voel me geen Deen en ik wil me ook geen Deen voelen’, zegt Ilyas, zoon van Marokkaanse Denen. Hij gaat naar een muziekschool, waar hij een van de weinige niet-witte studenten is. Hij is rapper en rapt over ‘van alles’, over wanneer hij rijk zal zijn, over het leven in het getto. ‘Ik voel dat ze me niet als Deen zien.’ Hij haalt zijn schouders op. ‘Gewoon, door hoe ze naar me kijken als ik loop, door hoe ze me behandelen. Toen ik laatst in de trein zat, zei een man dat ik moest opstaan voor hem, omdat apen moeten staan voor blanken.’

Younes is wat stiller dan Ilyas en Khaled. Een Deens paspoort heeft hij niet. Hij is Marokkaan, maar hier in Kopenhagen geboren. Als burger van het land wordt hij niet gezien, zegt hij zacht. ‘Als ik alleen op m’n kamer ben, dan komt het naar boven.’ Hij is even stil, twijfelt, en geeft dan schoorvoetend toe dat hij daar wel eens moet huilen.

Khaled proest: ‘Huilen? Moet je echt huilen?’ Als Younes zijn hoofd laat zakken, lacht Khaled niet meer.

‘Daarom moet Denemarken dood!’ roept Ilyas uit. Hij slaat zijn arm om Younes heen en klapt zijn vuist op tafel. ‘Waarom moeten voor ons in het getto andere regels gelden dan voor de rest van het land? We zijn hier geboren, maar niemand accepteert ons. En het wordt alleen maar erger.’

Racistisch

Tijdens het parlementaire debat over de ‘paradigmaverschuiving’, waarin werd besloten dat vluchtelingen niet meer geïntegreerd maar gerepatrieerd worden, werd de schijnbare onhaalbaarheid van integratie voor moslims in Denemarken weer eens pijnlijk duidelijk.

Kenneth Kristensen Berth, parlementslid van de populistische partij Dansk Folkeparti, zei tijdens dat debat dat het ‘onmogelijk’ is om moslims te integreren in een westers land. Het socialistische parlementslid Pelle Dragsted was ‘geschokt’ en zei dat hij die opmerking ‘racistisch’ vond.

Prompt werd Dragsted op de vingers getikt door de voorzitter van het parlement, tevens oprichter van de Deense Volkspartij: dat soort ongepaste taal is niet toegestaan in het parlement.

‘Ongelooflijk’, zegt Dragsted nu. ‘Ik heb nog nooit zoiets meegemaakt.’ Hij vindt het incident exemplarisch voor het politieke debat in Denemarken. ‘Racistische uitspraken kunnen blijkbaar door de beugel, maar zeggen dat je dat racistisch vindt, wordt gezien als ongepast.’

Kenneth Kristensen Bernth vindt zijn uitspraak niet racistisch en staat er nog steeds achter, vertelt hij in zijn werkkamer in het parlement. ‘Alles wordt tegenwoordig racistisch genoemd. Kijk eens naar de criminaliteitsstatistieken. Er is gewoon een groot verschil tussen moslims en niet-moslims, het is onmogelijk om ze te integreren’, zegt hij. ‘Daarom is het belangrijk om te discrimineren.’

Aan de grens met Duitsland moeten hoge hekken met prikkeldraad en bewapende grenswachters komen, vindt hij, immigratie vanuit islamitische landen moet compleet stoppen. ‘Maar dat kan niet omdat we ons aan totaal debiele mensenrechtenverklaringen moeten houden. En we hebben niet genoeg zetels in het parlement.’

Kristensen Bernth laat trots statistieken zien waaruit blijkt dat de gehonoreerde asielaanvragen in Denemarken tot de laagste van Europa behoren. ‘De harde maatregelen werken’, zegt hij glunderend. ‘Immigranten willen niet meer naar Denemarken komen.’

Race to the bottom

‘Het immigratiedebat in Denemarken is compleet geradicaliseerd, daar is geen twijfel over mogelijk’, zegt Jakob Nielsen, hoofdredacteur bij het neutrale politieke blad Altinget. Vanuit het raam van zijn kantoor op de vierde verdieping kun je het paleis Borgen, waar het Deense parlement zetelt, bijna zien.

‘Venstre is al sinds de eeuwwisseling hard op immigratie en integratie. Maar nu lopen de Sociaaldemocraten achter de populisten aan qua retoriek’, zegt Nielsen. ‘Het gevaarlijke daaraan is dat populisten altijd bereid zijn een stap verder te gaan. Het is een race to the bottom.’

Toch is dat niet het hele verhaal. ‘De Volkspartij is geaccepteerd in de mainstream en wordt daarmee gedwongen om zich te gedragen als een serieuze politieke partij. Ze kunnen niet meer alleen schreeuwen vanaf de zijlijn, maar moeten ook meedoen met bijvoorbeeld moeilijke pensioenhervormingen.’ De populariteit van de populisten neemt af, macht geven lijkt een wapen tegen populisme.

‘In het buitenland denkt men: in Denemarken maken ze getto’s voor immigranten, maar dat is niet zo’, zegt hoogleraar politicologie Peter Nedergaard in zijn snikhete kantoortje op de Universiteit van Kopenhagen. Hij legt uit hoe de harde aanpak in de traditie van de Deense sociaaldemocratie past. ‘Alle partijen willen juist áf van de getto’s. Het idee achter deze wetten komt voort uit het ideaal van een egalitaire samenleving.’

Hoewel die opvatting breed gedragen wordt onder Denen, zeggen bewoners van de wijken bijna allemaal bang te zijn en grote delen van het beleid ‘inhumaan’, ‘racistisch’ en ‘extreem’ te vinden – al zijn er ook positieve geluiden te horen over de betere mix van mensen.

Bespuugd

‘De wetten zijn zo bizar, soms denk ik: gebeurt dit allemaal echt?’ zegt Laila Belhaj. ‘Ja, het gebeurt echt. De discriminatie is zo veel extremer dan vroeger’, zucht ze. Belhaj zit in Fata Morgana, een café op de hoek van het ‘getto’ Lundtoftegade, waar ze in een van de vier grote grijze flats woont. De straat links van Fata Morgana is een ‘getto’, de straat aan de rechterkant is dat niet. Een paar straten verderop worden peperdure Deense designtassen van gerecycled plastic verkocht.

Ze vertelt hoe ze meerdere keren op straat is bespuugd, hoe haar zoon om niks wordt aangehouden, hoe mensen haar hijab van haar hoofd probeerden te trekken, hoe een man haar vijfenzeventigjarige moeder in het gezicht sloeg. Midden in het gesprek wordt de opeenstapeling haar te veel, wanneer ze vertelt over een geliefde, een uitgeprocedeerde asielzoeker die onlangs is uitgezet. Ze barst in tranen uit.

‘Ik ben zo bang voor de toekomst’, zegt ze, haar stem nog trillend, terwijl ze de uitgelopen make-up onder haar ogen vandaan veegt. ‘We moeten blijven vechten. Maar we kunnen dit zo niet volhouden.’

Kamille Hjuler Kofod woont vlak naast het ‘getto’ Mjølnerparken, in het hippe Nørrebro, waar vintage kledingboetiekjes en halalslagerijen elkaar afwisselen. Een fietspad en een strook gras scheiden haar appartementenblok van het getto. Staand op haar balkon wijst ze naar de overkant. ‘Ik woonde daar een paar jaar geleden nog. Het is zo bizar, per toeval ben ik verhuisd naar de andere kant van het fietspad, nu gelden de “gettowetten” niet meer voor mij en m’n kinderen.’

Aan de overkant, in Mjølnerparken, woont de 52-jarige Muhammad Aslam al dertig jaar. ‘Dit land was ooit een rolmodel’, herinnert de bewonersvertegenwoordiger van Mjølnerparken zich. ‘Mensen van over de hele wereld droomden dat ze in een land konden wonen dat zo sociaal was als Denemarken.’ Hij kijkt met nostalgie terug op zijn jeugd: de sociaaldemocratische heilstaat was op het toppunt, de sterken kwamen op voor de zwakken, voor minderheden was veel tolerantie. Maar dat is allemaal veranderd, constateert hij treurig. ‘Ik had nooit gedacht dat mijn land zo’n U-bocht zou nemen.’

In Mjølnerparken zien de roodbruine appartementenblokken er netjes uit, de hagen zijn keurig bijgehouden, over het pad langs de groene speelplaats loopt een stel met een kinderwagen, genietend van de zon.

‘Wij “niet-westerse migranten”, waar ze gewoon moslims mee bedoelen, krijgen de schuld van alle problemen in Denemarken’, zegt Aslam. Hij heeft zijn lidmaatschap van de Sociaaldemocraten opgezegd. ‘Het voortbestaan van de verzorgingsstaat is in gevaar vanwege ons, zeggen ze. Het maakt niet uit of het klopt of niet, wij krijgen de schuld. In Duitsland werden de mensen destijds verteld dat al hun problemen door de Joden kwamen. We weten hoe dat is afgelopen.’

Alleen maar erger

Door wijken een ‘getto’ te noemen zal de discriminatie alleen maar toenemen, denkt de Iraans-Deense socioloog Aydin Soei. Het is volgens hem een self-fulfilling prophecy: als je een wijk een getto noemt, dan wordt het ook een getto.

‘Bovendien hebben de wetten weinig te maken met de realiteit in die wijken’, zegt Soei. Vijftien jaar doet hij nu onderzoek naar de criminele en geradicaliseerde jongeren uit de ‘getto’s’. Hij schreef er een veelgeprezen boek over: Omar en de anderen: boze jonge mannen en tegenburgerschap. ‘Als je naar de statistieken kijkt, zie je dat criminaliteit en analfabetisme ontzettend afnemen. Jongeren in de zogenaamde getto’s werken meer en zitten vaker achter de computer dan dat ze op straat hangen. Het gaat al jaren veel beter dan media en politici ons doen geloven.’

In het buurthuis Klub 43 in het getto Lundtoftegade hangen Ilyas Khomsi (17), Younes Azam (17) en Khaled Esteiti (19) op de bank, Khaled met zijn telefoon in z’n hand. Of hij zich Deens voelt? Hij buldert het uit van het lachen: natuurlijk niet, hij is Palestijn! De drie jongens dragen zwarte trainingsbroeken en grote donkere jassen. Ze worden de ‘bad boys’ van de buurt genoemd, maar zijn eigenlijk heel lief, verzekert Laila Belhaj.

‘Ik voel me geen Deen en ik wil me ook geen Deen voelen’, zegt Ilyas, zoon van Marokkaanse Denen. Hij gaat naar een muziekschool, waar hij een van de weinige niet-witte studenten is. Hij is rapper en rapt over ‘van alles’, over wanneer hij rijk zal zijn, over het leven in het getto. ‘Ik voel dat ze me niet als Deen zien.’ Hij haalt zijn schouders op. ‘Gewoon, door hoe ze naar me kijken als ik loop, door hoe ze me behandelen. Toen ik laatst in de trein zat, zei een man dat ik moest opstaan voor hem, omdat apen moeten staan voor blanken.’

Younes is wat stiller dan Ilyas en Khaled. Een Deens paspoort heeft hij niet. Hij is Marokkaan, maar hier in Kopenhagen geboren. Als burger van het land wordt hij niet gezien, zegt hij zacht. ‘Als ik alleen op m’n kamer ben, dan komt het naar boven.’ Hij is even stil, twijfelt, en geeft dan schoorvoetend toe dat hij daar wel eens moet huilen.

Khaled proest: ‘Huilen? Moet je echt huilen?’ Als Younes zijn hoofd laat zakken, lacht Khaled niet meer.

‘Daarom moet Denemarken dood!’ roept Ilyas uit. Hij slaat zijn arm om Younes heen en klapt zijn vuist op tafel. ‘Waarom moeten voor ons in het getto andere regels gelden dan voor de rest van het land? We zijn hier geboren, maar niemand accepteert ons. En het wordt alleen maar erger.’

Racistisch

Tijdens het parlementaire debat over de ‘paradigmaverschuiving’, waarin werd besloten dat vluchtelingen niet meer geïntegreerd maar gerepatrieerd worden, werd de schijnbare onhaalbaarheid van integratie voor moslims in Denemarken weer eens pijnlijk duidelijk.

Kenneth Kristensen Berth, parlementslid van de populistische partij Dansk Folkeparti, zei tijdens dat debat dat het ‘onmogelijk’ is om moslims te integreren in een westers land. Het socialistische parlementslid Pelle Dragsted was ‘geschokt’ en zei dat hij die opmerking ‘racistisch’ vond.

Prompt werd Dragsted op de vingers getikt door de voorzitter van het parlement, tevens oprichter van de Deense Volkspartij: dat soort ongepaste taal is niet toegestaan in het parlement.

‘Ongelooflijk’, zegt Dragsted nu. ‘Ik heb nog nooit zoiets meegemaakt.’ Hij vindt het incident exemplarisch voor het politieke debat in Denemarken. ‘Racistische uitspraken kunnen blijkbaar door de beugel, maar zeggen dat je dat racistisch vindt, wordt gezien als ongepast.’

Kenneth Kristensen Bernth vindt zijn uitspraak niet racistisch en staat er nog steeds achter, vertelt hij in zijn werkkamer in het parlement. ‘Alles wordt tegenwoordig racistisch genoemd. Kijk eens naar de criminaliteitsstatistieken. Er is gewoon een groot verschil tussen moslims en niet-moslims, het is onmogelijk om ze te integreren’, zegt hij. ‘Daarom is het belangrijk om te discrimineren.’

Aan de grens met Duitsland moeten hoge hekken met prikkeldraad en bewapende grenswachters komen, vindt hij, immigratie vanuit islamitische landen moet compleet stoppen. ‘Maar dat kan niet omdat we ons aan totaal debiele mensenrechtenverklaringen moeten houden. En we hebben niet genoeg zetels in het parlement.’

Kristensen Bernth laat trots statistieken zien waaruit blijkt dat de gehonoreerde asielaanvragen in Denemarken tot de laagste van Europa behoren. ‘De harde maatregelen werken’, zegt hij glunderend. ‘Immigranten willen niet meer naar Denemarken komen.’

Race to the bottom

‘Het immigratiedebat in Denemarken is compleet geradicaliseerd, daar is geen twijfel over mogelijk’, zegt Jakob Nielsen, hoofdredacteur bij het neutrale politieke blad Altinget. Vanuit het raam van zijn kantoor op de vierde verdieping kun je het paleis Borgen, waar het Deense parlement zetelt, bijna zien.

‘Venstre is al sinds de eeuwwisseling hard op immigratie en integratie. Maar nu lopen de Sociaaldemocraten achter de populisten aan qua retoriek’, zegt Nielsen. ‘Het gevaarlijke daaraan is dat populisten altijd bereid zijn een stap verder te gaan. Het is een race to the bottom.’

Toch is dat niet het hele verhaal. ‘De Volkspartij is geaccepteerd in de mainstream en wordt daarmee gedwongen om zich te gedragen als een serieuze politieke partij. Ze kunnen niet meer alleen schreeuwen vanaf de zijlijn, maar moeten ook meedoen met bijvoorbeeld moeilijke pensioenhervormingen.’ De populariteit van de populisten neemt af, macht geven lijkt een wapen tegen populisme.

‘In het buitenland denkt men: in Denemarken maken ze getto’s voor immigranten, maar dat is niet zo’, zegt hoogleraar politicologie Peter Nedergaard in zijn snikhete kantoortje op de Universiteit van Kopenhagen. Hij legt uit hoe de harde aanpak in de traditie van de Deense sociaaldemocratie past. ‘Alle partijen willen juist áf van de getto’s. Het idee achter deze wetten komt voort uit het ideaal van een egalitaire samenleving.’

Hoewel die opvatting breed gedragen wordt onder Denen, zeggen bewoners van de wijken bijna allemaal bang te zijn en grote delen van het beleid ‘inhumaan’, ‘racistisch’ en ‘extreem’ te vinden – al zijn er ook positieve geluiden te horen over de betere mix van mensen.

Bespuugd

‘De wetten zijn zo bizar, soms denk ik: gebeurt dit allemaal echt?’ zegt Laila Belhaj. ‘Ja, het gebeurt echt. De discriminatie is zo veel extremer dan vroeger’, zucht ze. Belhaj zit in Fata Morgana, een café op de hoek van het ‘getto’ Lundtoftegade, waar ze in een van de vier grote grijze flats woont. De straat links van Fata Morgana is een ‘getto’, de straat aan de rechterkant is dat niet. Een paar straten verderop worden peperdure Deense designtassen van gerecycled plastic verkocht.

Ze vertelt hoe ze meerdere keren op straat is bespuugd, hoe haar zoon om niks wordt aangehouden, hoe mensen haar hijab van haar hoofd probeerden te trekken, hoe een man haar vijfenzeventigjarige moeder in het gezicht sloeg. Midden in het gesprek wordt de opeenstapeling haar te veel, wanneer ze vertelt over een geliefde, een uitgeprocedeerde asielzoeker die onlangs is uitgezet. Ze barst in tranen uit.

‘Ik ben zo bang voor de toekomst’, zegt ze, haar stem nog trillend, terwijl ze de uitgelopen make-up onder haar ogen vandaan veegt. ‘We moeten blijven vechten. Maar we kunnen dit zo niet volhouden.’

Kamille Hjuler Kofod woont vlak naast het ‘getto’ Mjølnerparken, in het hippe Nørrebro, waar vintage kledingboetiekjes en halalslagerijen elkaar afwisselen. Een fietspad en een strook gras scheiden haar appartementenblok van het getto. Staand op haar balkon wijst ze naar de overkant. ‘Ik woonde daar een paar jaar geleden nog. Het is zo bizar, per toeval ben ik verhuisd naar de andere kant van het fietspad, nu gelden de “gettowetten” niet meer voor mij en m’n kinderen.’

Aan de overkant, in Mjølnerparken, woont de 52-jarige Muhammad Aslam al dertig jaar. ‘Dit land was ooit een rolmodel’, herinnert de bewonersvertegenwoordiger van Mjølnerparken zich. ‘Mensen van over de hele wereld droomden dat ze in een land konden wonen dat zo sociaal was als Denemarken.’ Hij kijkt met nostalgie terug op zijn jeugd: de sociaaldemocratische heilstaat was op het toppunt, de sterken kwamen op voor de zwakken, voor minderheden was veel tolerantie. Maar dat is allemaal veranderd, constateert hij treurig. ‘Ik had nooit gedacht dat mijn land zo’n U-bocht zou nemen.’

In Mjølnerparken zien de roodbruine appartementenblokken er netjes uit, de hagen zijn keurig bijgehouden, over het pad langs de groene speelplaats loopt een stel met een kinderwagen, genietend van de zon.

‘Wij “niet-westerse migranten”, waar ze gewoon moslims mee bedoelen, krijgen de schuld van alle problemen in Denemarken’, zegt Aslam. Hij heeft zijn lidmaatschap van de Sociaaldemocraten opgezegd. ‘Het voortbestaan van de verzorgingsstaat is in gevaar vanwege ons, zeggen ze. Het maakt niet uit of het klopt of niet, wij krijgen de schuld. In Duitsland werden de mensen destijds verteld dat al hun problemen door de Joden kwamen. We weten hoe dat is afgelopen.’

Alleen maar erger

Door wijken een ‘getto’ te noemen zal de discriminatie alleen maar toenemen, denkt de Iraans-Deense socioloog Aydin Soei. Het is volgens hem een self-fulfilling prophecy: als je een wijk een getto noemt, dan wordt het ook een getto.

‘Bovendien hebben de wetten weinig te maken met de realiteit in die wijken’, zegt Soei. Vijftien jaar doet hij nu onderzoek naar de criminele en geradicaliseerde jongeren uit de ‘getto’s’. Hij schreef er een veelgeprezen boek over: Omar en de anderen: boze jonge mannen en tegenburgerschap. ‘Als je naar de statistieken kijkt, zie je dat criminaliteit en analfabetisme ontzettend afnemen. Jongeren in de zogenaamde getto’s werken meer en zitten vaker achter de computer dan dat ze op straat hangen. Het gaat al jaren veel beter dan media en politici ons doen geloven.’

In het buurthuis Klub 43 in het getto Lundtoftegade hangen Ilyas Khomsi (17), Younes Azam (17) en Khaled Esteiti (19) op de bank, Khaled met zijn telefoon in z’n hand. Of hij zich Deens voelt? Hij buldert het uit van het lachen: natuurlijk niet, hij is Palestijn! De drie jongens dragen zwarte trainingsbroeken en grote donkere jassen. Ze worden de ‘bad boys’ van de buurt genoemd, maar zijn eigenlijk heel lief, verzekert Laila Belhaj.

‘Ik voel me geen Deen en ik wil me ook geen Deen voelen’, zegt Ilyas, zoon van Marokkaanse Denen. Hij gaat naar een muziekschool, waar hij een van de weinige niet-witte studenten is. Hij is rapper en rapt over ‘van alles’, over wanneer hij rijk zal zijn, over het leven in het getto. ‘Ik voel dat ze me niet als Deen zien.’ Hij haalt zijn schouders op. ‘Gewoon, door hoe ze naar me kijken als ik loop, door hoe ze me behandelen. Toen ik laatst in de trein zat, zei een man dat ik moest opstaan voor hem, omdat apen moeten staan voor blanken.’

Younes is wat stiller dan Ilyas en Khaled. Een Deens paspoort heeft hij niet. Hij is Marokkaan, maar hier in Kopenhagen geboren. Als burger van het land wordt hij niet gezien, zegt hij zacht. ‘Als ik alleen op m’n kamer ben, dan komt het naar boven.’ Hij is even stil, twijfelt, en geeft dan schoorvoetend toe dat hij daar wel eens moet huilen.

Khaled proest: ‘Huilen? Moet je echt huilen?’ Als Younes zijn hoofd laat zakken, lacht Khaled niet meer.

‘Daarom moet Denemarken dood!’ roept Ilyas uit. Hij slaat zijn arm om Younes heen en klapt zijn vuist op tafel. ‘Waarom moeten voor ons in het getto andere regels gelden dan voor de rest van het land? We zijn hier geboren, maar niemand accepteert ons. En het wordt alleen maar erger.’

Racistisch

Tijdens het parlementaire debat over de ‘paradigmaverschuiving’, waarin werd besloten dat vluchtelingen niet meer geïntegreerd maar gerepatrieerd worden, werd de schijnbare onhaalbaarheid van integratie voor moslims in Denemarken weer eens pijnlijk duidelijk.

Kenneth Kristensen Berth, parlementslid van de populistische partij Dansk Folkeparti, zei tijdens dat debat dat het ‘onmogelijk’ is om moslims te integreren in een westers land. Het socialistische parlementslid Pelle Dragsted was ‘geschokt’ en zei dat hij die opmerking ‘racistisch’ vond.

Prompt werd Dragsted op de vingers getikt door de voorzitter van het parlement, tevens oprichter van de Deense Volkspartij: dat soort ongepaste taal is niet toegestaan in het parlement.

‘Ongelooflijk’, zegt Dragsted nu. ‘Ik heb nog nooit zoiets meegemaakt.’ Hij vindt het incident exemplarisch voor het politieke debat in Denemarken. ‘Racistische uitspraken kunnen blijkbaar door de beugel, maar zeggen dat je dat racistisch vindt, wordt gezien als ongepast.’

Kenneth Kristensen Bernth vindt zijn uitspraak niet racistisch en staat er nog steeds achter, vertelt hij in zijn werkkamer in het parlement. ‘Alles wordt tegenwoordig racistisch genoemd. Kijk eens naar de criminaliteitsstatistieken. Er is gewoon een groot verschil tussen moslims en niet-moslims, het is onmogelijk om ze te integreren’, zegt hij. ‘Daarom is het belangrijk om te discrimineren.’

Aan de grens met Duitsland moeten hoge hekken met prikkeldraad en bewapende grenswachters komen, vindt hij, immigratie vanuit islamitische landen moet compleet stoppen. ‘Maar dat kan niet omdat we ons aan totaal debiele mensenrechtenverklaringen moeten houden. En we hebben niet genoeg zetels in het parlement.’

Kristensen Bernth laat trots statistieken zien waaruit blijkt dat de gehonoreerde asielaanvragen in Denemarken tot de laagste van Europa behoren. ‘De harde maatregelen werken’, zegt hij glunderend. ‘Immigranten willen niet meer naar Denemarken komen.’

Race to the bottom

‘Het immigratiedebat in Denemarken is compleet geradicaliseerd, daar is geen twijfel over mogelijk’, zegt Jakob Nielsen, hoofdredacteur bij het neutrale politieke blad Altinget. Vanuit het raam van zijn kantoor op de vierde verdieping kun je het paleis Borgen, waar het Deense parlement zetelt, bijna zien.

‘Venstre is al sinds de eeuwwisseling hard op immigratie en integratie. Maar nu lopen de Sociaaldemocraten achter de populisten aan qua retoriek’, zegt Nielsen. ‘Het gevaarlijke daaraan is dat populisten altijd bereid zijn een stap verder te gaan. Het is een race to the bottom.’

Toch is dat niet het hele verhaal. ‘De Volkspartij is geaccepteerd in de mainstream en wordt daarmee gedwongen om zich te gedragen als een serieuze politieke partij. Ze kunnen niet meer alleen schreeuwen vanaf de zijlijn, maar moeten ook meedoen met bijvoorbeeld moeilijke pensioenhervormingen.’ De populariteit van de populisten neemt af, macht geven lijkt een wapen tegen populisme.

‘In het buitenland denkt men: in Denemarken maken ze getto’s voor immigranten, maar dat is niet zo’, zegt hoogleraar politicologie Peter Nedergaard in zijn snikhete kantoortje op de Universiteit van Kopenhagen. Hij legt uit hoe de harde aanpak in de traditie van de Deense sociaaldemocratie past. ‘Alle partijen willen juist áf van de getto’s. Het idee achter deze wetten komt voort uit het ideaal van een egalitaire samenleving.’

Hoewel die opvatting breed gedragen wordt onder Denen, zeggen bewoners van de wijken bijna allemaal bang te zijn en grote delen van het beleid ‘inhumaan’, ‘racistisch’ en ‘extreem’ te vinden – al zijn er ook positieve geluiden te horen over de betere mix van mensen.

Bespuugd

‘De wetten zijn zo bizar, soms denk ik: gebeurt dit allemaal echt?’ zegt Laila Belhaj. ‘Ja, het gebeurt echt. De discriminatie is zo veel extremer dan vroeger’, zucht ze. Belhaj zit in Fata Morgana, een café op de hoek van het ‘getto’ Lundtoftegade, waar ze in een van de vier grote grijze flats woont. De straat links van Fata Morgana is een ‘getto’, de straat aan de rechterkant is dat niet. Een paar straten verderop worden peperdure Deense designtassen van gerecycled plastic verkocht.

Ze vertelt hoe ze meerdere keren op straat is bespuugd, hoe haar zoon om niks wordt aangehouden, hoe mensen haar hijab van haar hoofd probeerden te trekken, hoe een man haar vijfenzeventigjarige moeder in het gezicht sloeg. Midden in het gesprek wordt de opeenstapeling haar te veel, wanneer ze vertelt over een geliefde, een uitgeprocedeerde asielzoeker die onlangs is uitgezet. Ze barst in tranen uit.

‘Ik ben zo bang voor de toekomst’, zegt ze, haar stem nog trillend, terwijl ze de uitgelopen make-up onder haar ogen vandaan veegt. ‘We moeten blijven vechten. Maar we kunnen dit zo niet volhouden.’

Kamille Hjuler Kofod woont vlak naast het ‘getto’ Mjølnerparken, in het hippe Nørrebro, waar vintage kledingboetiekjes en halalslagerijen elkaar afwisselen. Een fietspad en een strook gras scheiden haar appartementenblok van het getto. Staand op haar balkon wijst ze naar de overkant. ‘Ik woonde daar een paar jaar geleden nog. Het is zo bizar, per toeval ben ik verhuisd naar de andere kant van het fietspad, nu gelden de “gettowetten” niet meer voor mij en m’n kinderen.’

Aan de overkant, in Mjølnerparken, woont de 52-jarige Muhammad Aslam al dertig jaar. ‘Dit land was ooit een rolmodel’, herinnert de bewonersvertegenwoordiger van Mjølnerparken zich. ‘Mensen van over de hele wereld droomden dat ze in een land konden wonen dat zo sociaal was als Denemarken.’ Hij kijkt met nostalgie terug op zijn jeugd: de sociaaldemocratische heilstaat was op het toppunt, de sterken kwamen op voor de zwakken, voor minderheden was veel tolerantie. Maar dat is allemaal veranderd, constateert hij treurig. ‘Ik had nooit gedacht dat mijn land zo’n U-bocht zou nemen.’

In Mjølnerparken zien de roodbruine appartementenblokken er netjes uit, de hagen zijn keurig bijgehouden, over het pad langs de groene speelplaats loopt een stel met een kinderwagen, genietend van de zon.

‘Wij “niet-westerse migranten”, waar ze gewoon moslims mee bedoelen, krijgen de schuld van alle problemen in Denemarken’, zegt Aslam. Hij heeft zijn lidmaatschap van de Sociaaldemocraten opgezegd. ‘Het voortbestaan van de verzorgingsstaat is in gevaar vanwege ons, zeggen ze. Het maakt niet uit of het klopt of niet, wij krijgen de schuld. In Duitsland werden de mensen destijds verteld dat al hun problemen door de Joden kwamen. We weten hoe dat is afgelopen.’

Alleen maar erger

Door wijken een ‘getto’ te noemen zal de discriminatie alleen maar toenemen, denkt de Iraans-Deense socioloog Aydin Soei. Het is volgens hem een self-fulfilling prophecy: als je een wijk een getto noemt, dan wordt het ook een getto.

‘Bovendien hebben de wetten weinig te maken met de realiteit in die wijken’, zegt Soei. Vijftien jaar doet hij nu onderzoek naar de criminele en geradicaliseerde jongeren uit de ‘getto’s’. Hij schreef er een veelgeprezen boek over: Omar en de anderen: boze jonge mannen en tegenburgerschap. ‘Als je naar de statistieken kijkt, zie je dat criminaliteit en analfabetisme ontzettend afnemen. Jongeren in de zogenaamde getto’s werken meer en zitten vaker achter de computer dan dat ze op straat hangen. Het gaat al jaren veel beter dan media en politici ons doen geloven.’

In het buurthuis Klub 43 in het getto Lundtoftegade hangen Ilyas Khomsi (17), Younes Azam (17) en Khaled Esteiti (19) op de bank, Khaled met zijn telefoon in z’n hand. Of hij zich Deens voelt? Hij buldert het uit van het lachen: natuurlijk niet, hij is Palestijn! De drie jongens dragen zwarte trainingsbroeken en grote donkere jassen. Ze worden de ‘bad boys’ van de buurt genoemd, maar zijn eigenlijk heel lief, verzekert Laila Belhaj.

‘Ik voel me geen Deen en ik wil me ook geen Deen voelen’, zegt Ilyas, zoon van Marokkaanse Denen. Hij gaat naar een muziekschool, waar hij een van de weinige niet-witte studenten is. Hij is rapper en rapt over ‘van alles’, over wanneer hij rijk zal zijn, over het leven in het getto. ‘Ik voel dat ze me niet als Deen zien.’ Hij haalt zijn schouders op. ‘Gewoon, door hoe ze naar me kijken als ik loop, door hoe ze me behandelen. Toen ik laatst in de trein zat, zei een man dat ik moest opstaan voor hem, omdat apen moeten staan voor blanken.’

Younes is wat stiller dan Ilyas en Khaled. Een Deens paspoort heeft hij niet. Hij is Marokkaan, maar hier in Kopenhagen geboren. Als burger van het land wordt hij niet gezien, zegt hij zacht. ‘Als ik alleen op m’n kamer ben, dan komt het naar boven.’ Hij is even stil, twijfelt, en geeft dan schoorvoetend toe dat hij daar wel eens moet huilen.

Khaled proest: ‘Huilen? Moet je echt huilen?’ Als Younes zijn hoofd laat zakken, lacht Khaled niet meer.

‘Daarom moet Denemarken dood!’ roept Ilyas uit. Hij slaat zijn arm om Younes heen en klapt zijn vuist op tafel. ‘Waarom moeten voor ons in het getto andere regels gelden dan voor de rest van het land? We zijn hier geboren, maar niemand accepteert ons. En het wordt alleen maar erger.’

Racistisch

Tijdens het parlementaire debat over de ‘paradigmaverschuiving’, waarin werd besloten dat vluchtelingen niet meer geïntegreerd maar gerepatrieerd worden, werd de schijnbare onhaalbaarheid van integratie voor moslims in Denemarken weer eens pijnlijk duidelijk.

Kenneth Kristensen Berth, parlementslid van de populistische partij Dansk Folkeparti, zei tijdens dat debat dat het ‘onmogelijk’ is om moslims te integreren in een westers land. Het socialistische parlementslid Pelle Dragsted was ‘geschokt’ en zei dat hij die opmerking ‘racistisch’ vond.

Prompt werd Dragsted op de vingers getikt door de voorzitter van het parlement, tevens oprichter van de Deense Volkspartij: dat soort ongepaste taal is niet toegestaan in het parlement.

‘Ongelooflijk’, zegt Dragsted nu. ‘Ik heb nog nooit zoiets meegemaakt.’ Hij vindt het incident exemplarisch voor het politieke debat in Denemarken. ‘Racistische uitspraken kunnen blijkbaar door de beugel, maar zeggen dat je dat racistisch vindt, wordt gezien als ongepast.’

Kenneth Kristensen Bernth vindt zijn uitspraak niet racistisch en staat er nog steeds achter, vertelt hij in zijn werkkamer in het parlement. ‘Alles wordt tegenwoordig racistisch genoemd. Kijk eens naar de criminaliteitsstatistieken. Er is gewoon een groot verschil tussen moslims en niet-moslims, het is onmogelijk om ze te integreren’, zegt hij. ‘Daarom is het belangrijk om te discrimineren.’

Aan de grens met Duitsland moeten hoge hekken met prikkeldraad en bewapende grenswachters komen, vindt hij, immigratie vanuit islamitische landen moet compleet stoppen. ‘Maar dat kan niet omdat we ons aan totaal debiele mensenrechtenverklaringen moeten houden. En we hebben niet genoeg zetels in het parlement.’

Kristensen Bernth laat trots statistieken zien waaruit blijkt dat de gehonoreerde asielaanvragen in Denemarken tot de laagste van Europa behoren. ‘De harde maatregelen werken’, zegt hij glunderend. ‘Immigranten willen niet meer naar Denemarken komen.’