Ketanji Brown Jackson: kan de eerste zwarte vrouw in het Hooggerechtshof een verschil maken?

‘Hard werk’, ‘compromis’, ‘overleg’, ‘optimisme’. Ketanji Brown Jackson (51) probeert haar succes te verbergen achter algemene tot grijze begrippen. Kan ze de dynamiek in het Hooggerechtshof veranderen?

Als Ketanji Brown Jackson in juli of zo, bij het begin van het zomerreces, de liberale rechter Stephen Breyer (53) opvolgt in het Hooggerechtshof van de VS zal dat machtige college er in elk geval anders uitzien. Voor het eerst zal het vier vrouwen (op negen rechters) tellen, en uiterlijk méér gelijkenis vertonen met het demografie in het land dan tevoren (met twee zwarten en een latina). Met Ketanji Brown Jackson komt er voor het eerst in de 233-jarige geschiedenis van het Hooggerechtshof een zwarte vrouw in het college.

Dat die zwarte vrouw er zou komen, was een kiesbelofte die Joe Biden tijdens zijn campagne had gemaakt – op een moment dat die campagne de dieperik dreigde in te gaan. Zoals wel vaker bij dat soort beloftes: het was een tweesnijdend zwaard. Er zijn uiteraard een massa briljante juristen onder zwarte vrouwen, en het is meer dan tijd dat een zwarte vrouw deel uitmaakt van het Hooggerechtshof, maar het feit dat er bij alles wat Ketanji Brown Jackson nu doet in eerste instantie ‘zwarte vrouw’ als kwalificatie staat, doet afbreuk aan haar verdiensten.

Hoewel: het aspect zwart was wel degelijk belangrijk in haar opvoeding en haar leven, blijkt uit een uitgebreid, welwillend profiel in The Washington Post.

Ze was, zei ze zelf ooit, ‘een kind van de jaren zeventig’. Zij zou de vruchten plukken van de strijd, de boycots, die haar ouders, leraars, hadden gevoerd. Die ouders waren in de staat Florida nog gedwongen naar rassengescheiden lagere scholen te gaan. Hun idee was dat ze door hun strijd de weg vrijgemaakt hadden van obstakels voor een nieuwe generatie. Haar ouders, vertelde Jackson aan The Washington Post, peperden haar in dat ‘als ik hard werkte, en in mezelf geloofde, ik alles kon doen en alles kon worden wat ik wilde zijn’.

Er was ook de culturele switch. Ze gaven hun dochter een Afrikaanse naam, Ketanji Onyika, wat als ‘lovely one’ vertaald wordt, ofte ‘lieftallige’, ‘liefderijke’.

Nobele dingen doen of studeren?

De obstakels waren soms groter dan haar ouders vermoedden of aangaven, maar Ketanji nam altijd aan, zei ze, dat ze ‘op haar plaats was’, wat ook de hindernissen waren die ze op haar pad vond.

Ze ging van het ene naar het andere schoolsucces. Op haar 18^de, in 1988, kon ze naar het prestigieuze Harvard.

Een medestudent hing een Confederale vlag uit, de vlag van de zuidelijke staten, die vochten voor het behoud van de slavernij tijdens de Amerikaanse burgeroorlog.

De zwarte studenten protesteerden tegen de vlag. Jackson deed een tijdlang enthousiast mee in allerlei protesten, plande acties. ‘Terwijl we al die heel nobele dingen deden, zaten we niet in de bibliotheek te studeren’, vertelde ze tijdens een toespraak in 2020 voor een groep zwarte studenten van de University of Chicago, ‘Ik bedacht hoe onfair dit was voor ons. We misten lessen en konden geen gewone studenten zijn’. Dat was ‘precies wat de student die de vlag had uitgehangen echt wilde: dat we zo afgeleid waren dat we faalden bij de examens waardoor het stereotype beeld versterkt werd dat we niet geschikt waren voor een plek als Harvard’.

Het werd, aldus The Washington Post, een basishouding voor haar. Ze wilde niet afgeleid worden. Er zijn zeker een hoop gevallen van discriminatie die ons doen steigeren, zei ze in de geciteerde toespraak uit 2020. Maar daarop reageren en actie ondernemen ‘vergt tijd en inspanning. We kunnen ons niet blijven opvreten over willekeurige dwaasheid’.

Ze wijt haar succes aan drie dingen, citeert nieuwssite Politico haar, ‘hard werk, geluk en een dik vel’. Een ander citaat: ‘Je kunt niet altijd verwachten de slimste persoon in de kamer te zijn, maar je kunt wel altijd de hardst werkende zijn’.

Ze zoekt het compromis eerder dan de confrontatie, volgens onder meer haar kamergenote uit Harvard, Nina Coleman Simmons. Jackson preekte matiging toen anderen harde actie eisten. Ze zei, volgens Simmons in The Washington Post: ‘Ze zullen niet naar ons luisteren als we naar hen schreeuwen’. ‘Ze vroeg zich af’, aldus Simmons, ‘wat de feiten waren die we konden gebruiken om te overtuigen’. Ze was niet noodzakelijk gematigder of ‘minder zwart’ dan anderen, ze zocht efficiëntie.

Publiek verdediger

Na haar studies had Ketanji Brown Jackson een gevarieerde carrière. Als openbaar verdediger in Washington DC nam ze de verdediging op zich van onder meer gedetineerden uit de beruchte ’terroristengevangenis’ van Guantánamo Bay.

Tijdens de Senaatshoorzitting probeerden Republikeinen die ‘verdediging van terroristen’ ten kwade te duiden, maar het kan een verrijking zijn voor het Hooggerechtshof: Ketanji Brown Jackson wordt het enige lid van het Hooggerechtshof met ervaring als publiek verdediger.

De nieuwe opperrechter weet uit eerste hand hoe hardvochtig drugswetgeving in de VS kon zijn. Een oom zat een levenslange straf uit na drie niet-gewelddadige drugsmisdrijven. Zijn straf werd onder president Obama ingekort.

Ze werkte in het Hooggerechtshof als medewerker, clerk, voor Stephen Breyer, die ze binnenkort zal vervangen. Ze werd rechter, uiteindelijk federaal rechter in hoofdstad Washington, waar ze enkele spraakmakende vonnissen uitsprak. ‘Presidenten zijn geen koningen’, schreef ze, toen ze in 2019 oordeelde dat Donald Trump niet kon verhinderen dat de advocaat van het Witte Huis moest meewerken aan het parlementair impeachmentproces.

6-3

Tijdens de commissiehoorzittingen in de Senaat na haar nominatie voor het Hooggerechtshof deed ze haar best om op vele vragen zo nietszeggend mogelijk te antwoorden – dat helpt om stemmen te halen en geen stemmen te verliezen. Enkele Republikeinse senatoren probeerden haar van haar stuk te brengen door haar als de kandidaat van woke voor te stellen. Door haar aan te wrijven dat ze potentiële terroristen had verdedigd, of dat ze pedofielen te licht had bestraft. Ze werd gevraagd om het begrip vrouw te definiëren. Ze werd gevraagd naar raciale criteria aan universiteiten. Ze overleefde het kruisverhoor en deed het al bij al goed, ook al omdat ze qua intellectueel niveau uitstak boven enkele senatoren die haar probeerden onderuit te halen.

Ze komt terecht in een gerechtshof, voorspelt de Amerikaanse pers, waarin ze als gematigd progressieve rechter hoe dan ook vanuit het defensief zal opereren. Met een 6-3 conservatieve meerderheid zal het Hooggerechtshof zich in een andere richting bewegen dan wat Brown Jackson voorstaat inzake onder meer abortus, kiesrechten, wapendracht, milieuregels en positieve discriminatie. Ze kan in de uitspraken van het Hof haar afwijkende meningen duidelijk maken, maar of haar zo geprezen vermogen tot compromis en consensus het Hof in een andere richting zal stuwen of de ruk naar rechts kan temperen blijft twijfelachtig – tot zolang de huidige machtsverhoudingen blijven bestaan.

Maar het Hof weerspiegelt qua uiterlijk beter de maatschappij. En voor de vele zwarte vrouwelijke juristen, die zich ondervertegenwoordigd weten in de top van het gerechtelijk systeem, is eindelijk een van hen op een heel hoge trede beland. Het is misschien niet genoeg, maar het is iets.