Minstens 200 miljoen van de vandaag levende vrouwen is besneden, stelt UNICEF. Om dat cijfer naar beneden te halen, lopen er niet alleen verschillende campagnes tegen de praktijk, maar worden ook alternatieve overgangsrituelen voorgeschoteld waarbij het welzijn van de jonge vrouwen centraal staat.
Vrouwelijke genitale mutilatie slaat bij de slachtoffers in als een bom die een grote krater nalaat: de meisjes zullen niet alleen de rest van hun leven lichamelijke problemen ondervinden, ook psychisch is de impact niet te ontkennen. Daarom heeft de VN het (gedeeltelijk) wegsnijden van de vrouwelijke genitaliën bestempeld als “gewelddadig” en als een schending van de rechten van vrouwen en meisjes.
Onnodig aangeraakt worden, dat doet wat met een vrouw.
Hoewel steeds meer landen besnijdenis wettelijk verbieden, is het nog steeds een wijdverspreid fenomeen. Het gaat tenslotte om een diepgewortelde traditie en de meeste mensen weten niets over de schadelijke gevolgen voor de vrouwen die het ondergaan. Verschillende campagnes spelen in op die onwetendheid, maar daar blijft het niet bij. De VN wil nu ook het traditionele aspect aanpakken. In plaats van het volledig bannen van het ritueel, willen initiatiefnemers nu het ritueel anders invullen.
Lichte vorm
Een praktijk die tegenwoordig vaker opduikt – en na een verbod op vrouwenbesnijdenis in Egypte zelfs weer gedoogd wordt -, is een lichtere vorm van besnijdenis. In plaats van het gedeeltelijk of volledig weghalen van de clitoris en binnenste schaamlippen, wordt er enkel een sneetje of prikje gegeven in de clitoris. Er moet een symbolische druppel bloed vloeien.
De ingreep is dan misschien wel minder drastisch, toch kan hij ook nog lichamelijke schade berokkenen. Bovendien blijft het psychologisch effect aanwezig, zoals Marthine Bos eerder al op Weekend Knack stelde: “Onnodig aangeraakt worden, dat doet wat met een vrouw.”
Ten slotte blijft het idee dat vrouwen seksueel ingetoomd moeten worden bij deze milde vorm van besnijdenis intact. Daarom is de VN erg blij dat er ook gemeenschappen zijn die volledig afstappen van vrouwelijke genitale mutilatie en andere rituelen omarmen.
Alternatieve ceremonie
De Masai en Samburu-gemeenschappen in Kenia en Tanzania zijn ware voortrekkers in het bedenken van alternatieve rituelen. De meisjes die vrouw zullen worden, bereiden zich twee tot drie dagen voor op de ceremonie, waarna er een groot feest gehouden wordt. Daarop gieten de dorpsoudsten een mengsel van melk en honing over de hoofden van de meisjes, wordt er uitgebreid gegeten en gedronken, dost iedereen zich prachtig uit en danst het dorp het ochtendgloren tegemoet.
De moeders en oudere vrouwen waren vereerd dat hun gemeenschap zich engageerde om genitale mutilatie te beëindigen.
Op dergelijke feesten, ondertussen al voor meer dan 1.000 meisjes gehouden, wordt er ook vaak gespeecht tegen genitale mutilatie. De aanwezige mannen beloven er uitdrukkelijk ook te zullen trouwen met vrouwen die niet besneden zijn. Die belofte is van enorm belang: meisjes die niet besneden zijn, worden regelmatig ten schande gemaakt, vinden geen man, krijgen dus ook geen kinderen en eindigen geïsoleerd in een samenleving die rond familie draait.
Bij een traditionele besnijdenis kunnen de meisjes na de zware ingreep zelf niet mee vieren, maar op alternatieve feesten staan ze net in het centrum van de aandacht. De twee à drie dagen voor hun feest krijgen ze lessen in vrouw-zijn. Seksuele vorming, soa’s, vrouwenrechten en het belang van een voortgezette opleiding: niets blijft onbesproken. Ook de vrouwen die vroeger besnijdenissen uitvoerden, zijn doorgaans aanwezig om de meisjes te vertellen waarom het bij hen niet meer zal gebeuren.
Trots
Om van dergelijke alternatieve rituelen een nieuwe traditie te maken, moet de hele gemeenschap op de kar springen. Dat vraagt heel wat tijd en educatie, maar een fotografe die een dergelijke ceremonie bijwoonde, merkt wel dat de moeite zijn vruchten afwerpt: “De moeders en oudere vrouwen waren vereerd dat hun gemeenschap zich engageerde om genitale mutilatie te beëindigen. Ze zijn ook erg trots: ze weten dat de verandering van levensbelang is voor hun dochters.” (EK)
Vrouwendag
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier