De vrolijke campagne kon niet winnen van dreiging en angst.
Als een gemiddelde Democraat het in deze presidentsverkiezingen had opgenomen tegen een gemiddelde Republikein, zouden ze uitgedraaid zijn op een eclatante overwinning voor de Republikein. De populariteit van president Joe Biden was en is laag. Slechts 28 procent van de bevolking vond dat het met het land onder Biden echt de goede kant uitging, bewoners oordeelden dat ze er slechter aan toe zijn dan vier jaar geleden.
Dat was de erfenis waarmee Kamala Harris (60) geconfronteerd werd. Het was een erfenis die ze niet van zich af kon schudden. Haar repliek op de vraag waarover ze de voorbije vier jaar van mening verschilde met Biden luidde: ‘Er schiet me niets te binnen.’ Het campagneteam van Trump liet niet na die opmerking te verbinden aan met de huizenhoge inflatie van de afgelopen jaren, en aan de ongecontroleerde migratie uit de eerste drie jaar van de regering-Biden. De positieve kanten aan Biden – met name zijn infrastructuurplan, dat banen begon op te leveren – bleef grotendeels onderbelicht omdat het team van Harris het niet over de huidige president wilde hebben.
Oude witte mannen
Maar Harris had ook voordelen. Ze had de factor opluchting mee. Toen Biden op de Belgische nationale feestdag bekendmaakte dat hij zijn campagne stopzette, slaakte het land een collectieve zucht van verlichting. Biden zag eindelijk – weliswaar onder zware druk van partijkopstukken – de realiteit onder ogen dat hij met zijn evidente ouderdomsverschijnselen niet zou winnen van Donald Trump. De opluchting had er ook mee te maken dat het land de strijd van 2020 niet zou hoeven over te doen, met twee witte heren op pensioenleeftijd die een groot deel van het land om uiteenlopende reden onverteerbaar vond.
Zo kon het dat Harris, die als vicepresident in de schaduw van Biden nog onpopulairder was dan haar baas, ineens enthousiasme losweekte, en snel hogerop kwam op de populariteitsladder. Het hielp dat sterren als Beyoncé, Charli XCX en Taylor Swift haar ondersteunden, en dat de eerste campagnestappen lukten: het tandengeknars en de zurigheid die in de campagne van Biden overheersten, werden vervangen door de vrolijkheid van een lachende, dansende, naar consensus strevende Harris.
Ze beende snel Trump bij in de peilingen, en ging er even over. Ze speelde haar tegenstander van het veld in hun enige debat. Trump was enkele weken van zijn melk omdat zijn oude, vertrouwde tegenstander, die hij gevloerd leek te hebben, van het terrein verdwenen was.
Op zoek naar een boodschap
Er was veel in haar verleden dat Harris kon uitspelen. Ze was, zoals Biden, niet in weelde opgegroeid. Ze was het kind van migranten. Haar al snel alleenstaande moeder was van Zuid-Indiase komaf, haar vader was geboren in Jamaica. Beide ouders waren hoger opgeleid, haar vader doceerde politiek en economie, haar moeder deed onderzoek naar kanker. En Kamala werd een behoorlijke strenge procureur. Die gestrengheid moest een tegenwicht vormen voor de progressieve ideeën die ze tijdens haar presidentiële campagne van 2019 had verdedigd, onder meer over de niet-criminalisering van illegale migratie, gezondheidszorg en milieu.
Inhoudelijk werd het in 2024 een moeilijke oefening: ze moest uitleggen waarom ze geen afstand nam van Biden, en doen alsof haar ideeën uit 2019 er niet langer toe deden. Ze moest op drie fronten vechten, tegen Donald Trump, tegen de erfenis van Joe Biden, en tegen de erfenis van haar linkse campagne uit 2019. Ook klassieke vijanden – racisme, seksisme – waren aanwezig, maar die liet ze uit tactische overwegingen zo veel mogelijk onbesproken. Het glazen plafond kwam zo goed als niet ter sprake.
Ze ontpopte zich als een bedreven, gedisciplineerde campagnevoerder – in tegenstelling tot 2019. In interviews deed ze het minder goed, al kon ze over het afgeschafte federale recht op abortus, een van de cruciale elementen in de verkiezingen, ook in interviews uitvoerig en met vuur praten.
Maar het nieuwe en het vrolijke deemsterden wat weg, en ze zakte weer in de peilingen, tot de vrijwel gelijke stand in de weken voor verkiezingsdag.
Een echt duidelijk programma had ze niet. Ze had enkele voorstellen – terugbetaling voor thuiszorg, steun voor wie een eerste woning koopt – en wilde zich daarnaast vooral als de kandidaat van de consensus en het gezond verstand profileren, als de antihaatkandidaat.
Ze probeerde haar positie bij mannelijke kiezers, vooral lager geschoolde mannen, te verbeteren en kreeg daarbij de steun van de vakbonden. Ze wist een verbond te smeden met anti-Trump-Republikeinen, onder wie het meest prominent de heel rechts-radicale Liz Cheney. De linkervleugel van de Democraten hield zich daar gedeisd over, en hield ook inzake Israël/Gaza de lippen op elkaar. Er was doorgaans zelfs geen stil tandengeknars te horen.
Trump met een helpende hand
Misschien de grootste bondgenoot van Harris was Donald Trump. Trump was, na de aanslag op zijn leven in juli, ‘minder onpopulair’ dan ooit. Er was nog altijd geen meerderheid van kiezers die hem positief bekeek, maar het kwam dicht in de buurt. Tot 48 procent van de kiezers zag hem weer zitten. Zij leken ook de kwalijke momenten uit Trumps presidentstermijn vergeten te zijn, zoals de suggestie om bleekmiddel in te nemen tegen covid, of de Twitterstormen die hij uitstuurde.
Harris bracht dat niet volop in herinnering, omdat ze – in tegenstelling tot Biden – een vrolijke campagne wilde, en de ‘dreiging voor de democratie’ die Biden geregeld vermeldde zo lang het kon wilde vermijden.
Maar Trump bracht zichzelf in herinnering. Hij had het over de ‘binnenlandse vijand’ (the enemy from within), die hij als ‘erger’ bestempelde dan de dreiging van China of Rusland. Medewerkers probeerden te argumenteren dat hij het over radicale extreemlinksen had, op wie hij desnoods het leger wilde afsturen. Maar Trump sprak die medewerkers expliciet tegen. Hij noemde Democraten als Nancy Pelosi en Adam Schiff binnenlandse vijanden. Hij zei, in een poging om vrouwelijke kiezers te paaien, dat hij vrouwen zou beschermen, ‘of ze dat nu graag hebben of niet’. Dat alles paste perfect in het beeld van de losgeslagen, ondoordachte, onbezonnen Trump, de Trump die kiezers zich misschien ook herinnerden, de Trump die in veel toespraken overweegt om het leger op migranten of binnenlandse tegenstanders af te sturen, die journalisten en media-eigenaren afdreigt.
Trumps toespraken leverden Harris haar ultieme campagnequote op: ‘Mijn tegenstander heeft een lijst met vijanden tegen wie hij zijn gram wil halen. Ik heb een lijst met dingen die ik voor jullie wil realiseren.’
De laatste peilingen gaven aan dat de ‘late beslissers’ meestal voor Harris kozen, misschien mede door de recente uitlatingen van Trump.
Lach versus angst
Maar het mocht niet baten. Uiteindelijk werd de nederlaag nog pijnlijk groot. De nieuwe voorstellen om de levensduurte te bestrijden, waren wellicht niet geloofwaardig van iemand die al vier jaar aan de macht was. Abortus was niet in alle staten motiverend. Vrouwen stonden niet altijd aan haar kant. En wellicht kalfde de aanhang voor Democraten bij minderheden af. De vrolijkheid en het optimisme dat ze probeerde te belichamen, konden zich niet staande houden tegen de donkere boodschap van Donald Trump. En het glazen plafond is nog altijd niet gebroken.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier