Kamala Harris heeft 54 procent kans om president te worden, en andere grafieken over de VS-verkiezingen

De VS-presidentsverkiezingen zijn onvoorspelbaar en verwarrend, maar de volgende grafieken kunnen enige, tijdelijke helderheid bieden.

Twee componenten bepalen van oudsher de uitslag in VS-verkiezingen: de kiezers en het kiescollege. Democraten wonnen sinds 2008 bij presidentsverkiezingen een meerderheid van de stemmen.

In 2016 lag Donald Trump 2,1 procent achter op Hillary Clinton qua kiezers, maar won toch het presidentschap omdat hij een voorsprong had in het kiescollege.

Dat kiescollege van 538 kiespersonen (meerderheid 270) is gebaseerd op de resultaten van de staten. Op Nebraska en Maine na, die een proportioneel systeem hebben, kennen staten al hun vertegenwoordigers voor het kiescollege toe aan de presidentskandidaat die in hun staat de meeste stemmen behaalt.

Elke presidentskandidaat legt een lijst voor met kandidaten voor dat kiescollege. Wint de Democraat, dan gaan zijn of haar kiespersonen naar het kiescollege, en omgekeerd. Na de verkiezingen in november komen de kiespersonen per staat in december samen om de verkiezingen te bekrachtigen. Er is dus nooit een nationale vergadering van het kiescollege.

Een staat krijgt evenveel kiespersonen als er leden uit die staat in het Congres zitten. Californië, de volkrijkste staat, stuurt 52 mensen naar het Huis van Afgevaardigden en 2 senatoren, en krijgt dus 54 kiespersonen. Het systeem bevoordeelt tot op zekere hoogte de kleinere staten, die zoals alle staten 2 senatoren naar Washington sturen.

Swing states

In vele staten wint een kandidaat met een straat voorsprong.

In Californië (54 kiespersonen) kan een Democratische presidentskandidaat 5 miljoen stemmen meer krijgen dan de Republikeinse rivaal, terwijl het verschil in 2020 in swingstaten Georgia (16 kiespersonen) of Arizona (11 kiespersonen) minder dan 12.000 stemmen bedroeg.

De zeven swingstaten, waar het ook dit keer heel nipt kan worden, bepalen wie de meerderheid wint in het kiescollege, terwijl de volkrijkste staten, Californië, Texas, Florida en New York, tot op grote hoogte bepalen wie de meeste stemmen krijgt.

Op dit ogenblik wordt de kans dat Kamala Harris meer stemmen haalt dan Donald Trump door analisten ingeschat op 64 procent, op basis van meerdere peilingen. De kans dat ze president wordt (met een meerderheid in het kiescollege) staat volgens hen op 54 procent.

Op basis van die 54 procent hoeden de meeste experts zich ervoor om al een favoriet aan te duiden. Overigens: op basis van de 64 procent zijn nog altijd veel experts niet geneigd een meerderheid van stemmen te voorspellen voor Harris. Er kan nog veel gebeuren. Ze noemen deze verkiezingen een toss-up, onbeslist.

Het gevecht om de Senaat

Die toss-up geldt ook voor het Huis van Afgevaardigden, maar niet voor de Senaat, waar de Republikeinen kans maken om de Democratische meerderheid te breken.

Om de twee jaar worden alle 435 leden van het Huis van Afgevaardigden verkozen. Of de minuscule meerderheid van Republikeinen in dit Huis de verkiezingen overleeft, is onduidelijk, en hangt onder meer af van de staat New York, waar de Republikeinen het in 2022 onverwacht goed deden.

De 100 senatoren worden voor 6 jaar verkozen, maar in gespreide orde, zodat om de twee jaar een derde van de Senaat aan de kiezer wordt voorgelegd. Van de 34 in te vullen Senaatszetels zijn er momenteel slechts 11 in handen van Republikeinen. De andere zetels worden bezet door Democraten en door enkele onafhankelijken die in de Democratische fractie zetelen.

Ten minste enkele van die zetels liggen zwaar onder vuur. Het meest van al de zetel van Joe Manchin in West-Virginia. De centrumrechtse Manchin begon zijn Senaatscarrière als Democraat, eindigde als onafhankelijke en besliste om zich niet herkiesbaar te stellen, misschien omdat de populaire Republikeinse gouverneur van West-Virginia, Jim Justice, senator wil worden.

In een meer en meer Republikeins West-Virginia is Justice zo goed als zeker van de zetel. Aangezien de Democraten slechts 1 stem op overschot hadden, en er nog een aantal zetels onder vuur liggen (in Ohio en Montana), ziet het er niet zo best uit. De ene zetel van Manchin/Justice zou volstaan voor een Republikeinse meerderheid in het geval van een Trumpoverwinning. Het zetelaantal zou dan gelijk zijn (50-50), met de vicepresident die de beslissende stem uitbrengt. Als Harris president wordt, behouden de Democraten, met een verschuiving van slechts één zetel, hun meerderheid. Maar dan moeten ze wel hun andere belaagde zetels behouden.

(overigens: in de optelsom van Huis en Senaat komt men aan 535 leden, het kiescollege telt 538 leden. Dat komt omdat hoofdstad Washington DC, die geen echte vertegenwoordiging heeft in Huis en Senaat, wel drie kiespersonen toegekend krijgt).