Journalist Bob Woodward sprak urenlang met Trump: ‘Het ondenkbare kan hier gebeuren’

Het presidentschap van Donald Trump getuigt van falend leiderschap en toch sluit journalist Bob Woodward niet uit dat hij herkozen wordt.

Bob Woodward (77) geldt al vele jaren als een van de belangrijkste chroniqueurs van het politieke bedrijf in Washington. Begin jaren zeventig bracht hij samen met zijn The Washington Post-collega Carl Bernstein het Watergateschandaal aan het licht. Dat leidde in 1974 tot het ontslag van president Richard Nixon. Later schreef Woodward boeken over de aanslagen van 11 september, George W. Bush en Barack Obama. Hij won ook twee Pulitzerprijzen.

Voor zijn nieuw boek Rage ( Woede) heeft de journalist het voorbije jaar tientallen gesprekken gevoerd met de top van de regering én met Donald Trump zelf.

In uw boek komt u tot het besluit dat Trump niet de geschikte persoon is voor de job. Waarom?

Bob Woodward: Ik denk dat mijn onderzoek verpletterende bewijzen heeft opgeleverd dat hij heeft gefaald, met name in de aanpak van de coronacrisis. Tijdens een geheime bijeenkomst op 28 januari is hem heel duidelijk gezegd dat er een pandemie op komst was. Er werd hem uitgelegd dat het zoals de Spaanse griep van 1918 zou zijn, die in de VS aan 675.000 mensen het leven heeft gekost. Trump heeft de kwestie verdoezeld, in plaats van de mensen te waarschuwen.

In de VS zijn al meer dan 8 miljoen mensen met het coronavirus besmet. Meer dan 220.000 Amerikanen zijn aan covid-19 gestorven.

Woodward:De president had de mensen er al vroeg bij kunnen betrekken. Er waren daarvoor gelegenheden. Ik denk aan zijn State of the Union voor het Congres op 4 februari. Daar heeft hij 15 seconden over het virus gesproken. ‘We doen alles wat we kunnen’, zei hij. 40 miljoen mensen hebben naar die toespraak geluisterd. Hij had kunnen zeggen: ‘Ze hebben me gewaarschuwd dat er een grote crisis op ons afkomt.’ Dat heeft hij niet gedaan.

Hebt u daar een verklaring voor?

Woodward:Ik heb alleen al dit jaar bijna negen uur met Trump gepraat. Ik denk dat hij gewoon niet begrijpt dat het zijn verantwoordelijkheid is om de mensen te beschermen. Hij begrijpt ook niet dat hij de verantwoordelijkheid heeft om de waarheid te vertellen. Ik weet dat er ook Republikeinse senatoren zijn die Trump niet geschikt vinden voor de job, maar zij zeggen dat niet openlijk.

Trump was bereid om u te woord te staan voor uw boek. U hebt 18 gesprekken met hem gevoerd. Soms belde hij u ’s nachts op.

Woodward:Het was na tien uur ’s avonds.

U droeg altijd een dictafoon bij u, om meteen te kunnen opnemen als hij zich onaangekondigd bij u meldde?

Woodward:Ik moest het zo doen. Een keer had ik het toestel niet bij me en kon ik niks opnemen. Toen heb ik notities gemaakt.

Hoe verliepen de ontmoetingen in het Oval Office?

Woodward:Het eerste interview was op 5 december vorig jaar. Ik ging ernaartoe met mijn Olympus-dictafoon. Ik zette het toestel aan, legde het op de schrijftafel van de president en zei hem: ‘Dit wordt allemaal opgenomen voor een boek, dat in september of oktober volgend jaar zal verschijnen.’ Trump ging akkoord. Voor ons gesprek had hij drie dingen voor hem liggen: foto’s van zijn ontmoeting met de Noord-Koreaanse dictator Kim Jong-un, kopieën van brieven die hij met hem gewisseld had en, in het midden van de schrijftafel, benoemingsbrieven voor rechters.

Trump wilde indruk op u maken?

Woodward:Hij liet me beelden van Kim Jong-Un zien waarvan hij zei dat ze uniek waren. Maar ze waren allemaal al bekend. De foto’s waren overal op het internet te zien.

U beschrijft de relatie tussen Trump en belangrijke leden van zijn regering, zoals de voormalige ministers James Mattis (Defensie) en Rex Tillerson (Buitenlandse Zaken), en Dan Coats van de geheime dienst. Ze komen allemaal tot het besluit dat deze president een bedreiging is voor de veiligheid van het land. Waarom hebben die mensen zich eigenlijk met Trump ingelaten?

Woodward:Alle drie – Mattis, Tillerson en Coats – waren aan het eind van hun carrière. Trump heeft ze aangezocht. Hij heeft ze voorgehouden dat ze de controle over hun ministeries zouden hebben en toegang tot hem zouden krijgen. Dat hoort bij zijn gebroken beloftes. Trump heeft hen gewoon genegeerd. Hij deelt bevelen uit met tweets. Mattis zegt dat de regering gestuurd wordt door Trumps onmiddellijke impulsen. Dat is gevaarlijk. Het is falend leiderschap.

U hebt eertijds het Watergateschandaal blootgelegd. Is Trump vergelijkbaar met Richard Nixon?

Woodward:Nixon was een crimineel. Niemand heeft tot nu toe bewezen dat Trump een crimineel is. Ja, er zijn veel vragen. Maar Trump heeft vooral verzaakt aan zijn plicht om het land voor een pandemie te beschermen. In Vietnam bedroeg het totale dodenaantal aan Amerikaanse zijde 58.000. Door de pandemie hebben we in de VS al bijna vier keer zoveel mensen verloren. En nog altijd is er geen plan.

Veel mensen beweren dat de democratie in de VS in gevaar is en dat Trump als een autocraat wil regeren. Vindt u dat een juiste inschatting?

Woodward: Ik schrijf in mijn boek dat de leiding gefaald heeft, maar dat de democratie minstens op dit ogenblik nog overeind staat. Trump heeft de pers niet uitgeschakeld. Niemand heeft mijn kantoren of mijn huis doorzocht. De vrije pers werkt nog altijd. We hebben een goed functionerend kiessysteem, al valt Trump dat ook aan.

Op dit moment wijzen de peilingen in de richting van een nederlaag voor Trump.

Woodward: Toch is het goed mogelijk dat hij wint. Een heleboel mensen denken dat dat onmogelijk is. Maar ik vertrouw de peilingen niet. Kent u Barbara Tuchmans boek The Guns of August?

Tuchman heeft in dat prijswinnende boek over de uitbraak van de Eerste Wereldoorlog geschreven.

Woodward:Ik heb er lang met Trump over gesproken. Tuchman wijst erop dat in het Europa voor de oorlog de oude ordening op sterven lag en de mensen zich daar niet van bewust waren. Ik denk dat in 2016 ook een oude ordening gestorven is. De twee grote partijen, Republikeinen en Democraten, hebben dat moment niet herkend. Ze hebben de gevoeligheden van de bevolking niet waargenomen. Trump daarentegen heeft ze op verbluffende wijze begrepen. Intuïtief, niet intellectueel. Zo heeft hij gewonnen. Zelf zegt hij me: ‘Ja, zo is dat.’ En hij zegt dat hij het opnieuw zo zal doen.

Gelooft u dat Trump het resultaat zal aanvechten als hij niet wint?

Woodward:Hij heeft dat gezegd en hij gedraagt zich verdacht. Het ondenkbare kan hier gebeuren.

Maakt u zich zorgen over de toekomst van uw land?

Woodward:Ja. Wie kan nu niet bezorgd zijn? We leven in dit land misschien al honderden jaren in een bubbel. Ja, de Amerikanen hebben al enkele uiterst moeilijke en vreselijke tijden gekend. Denk aan crisissen als de aanslag op Kennedy, Vietnam. Maar nu heeft Trump het gevoel van onschuld vernietigd. Hoe herstel je het vertrouwen in de instituties? Ik bedoel bijvoorbeeld het vertrouwen in ons, de media. Wij worden gewantrouwd. Dat moeten we erkennen.

Wat betekent dat voor u?

Woodward:Ik heb net iets geleerd dat me waarlijk verrast heeft. Toen mijn boek uitkwam, hebben een verslaggever van CNN en mijn vrouw me overtuigd om de opgenomen gesprekken met Trump vrij te geven. Ik zei: ‘Maar het staat toch allemaal in mijn boek?’ Ze antwoordden: ‘Nee, je moet de tapes vrijgeven, zodat de mensen ze zelf kunnen horen. Mensen vertrouwen de media niet. Pas als ze het zelf horen, zullen ze het accepteren.’ Nu denk ik dat men mijn verhaal maar gelooft omdat men deze opnames van de gesprekken heeft gehoord. Niemand heeft ‘fake news!’ geroepen.